Bạch chỉ

Các hợp chất có trọng lượng phân tử thấp, bao gồm terpenoit và các hợp chất oxy hóa của chúng, tạo thành hỗn hợp phức tạp của tinh dầu. Tinh dầu trong Bạch chỉ có tính chất sinh học đặc trưng và hương thơm, và có nhiều tác dụng dược lý như chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống viêm, diệt côn trùng và tăng cường thẩm thấu qua da. Các ứng dụng của tinh dầu từ loài Angelica bao gồm điều trị sốt rét, bệnh phụ khoa, sốt, thiếu máu và viêm khớp.

Thường bạch chỉ được dùng làm thuốc giảm đau, chữa nhức đầu, cảm mạo, hoa mắt, đau răng, còn dùng làm thuốc cầm máu, đại tiện ra máu, chảy máu cam.

Ngày dùng 5-10g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột chia làm nhiều lần uống, mỗi lần uống 1-2g.

Trẻ con nóng sốt: Nấu nước bạch chỉ, tắm thật nhanh ở nơi kín gió.

Chữa chứng hôi miệng: Bạch chỉ 30g, xuyên khung 30g. Hai vị tán nhỏ, dùng mật viên bằng hạt ngô. Hằng ngày ngậm thuốc này, mỗi ngày ngậm chừng 2-3 viên.

Với liều nhỏ, angelicotoxin có tác dụng hưng phấn đối với trung khu vận động huyết quản, trung khu hô hấp và dây thần kinh phế vị (nerf vague), làm cho huyết áp tăng cao, nhịp mạch chậm lại, hơi thở kéo dài, chảy dãi và nôn mửa.

Với liều lớn, có thể dẫn tới co giật và toàn thân tê liệt. Độc tính của ngelicotoxin có thể sánh giống như chất xicutoxin (cicutoxin), nhung không mạnh bằng. Hoạt chất khác trong bạch chỉ chưa rõ.

Năm 1950, Lưu Quốc Thanh và Trương Duy Tân nghiên cứu tác dụng kháng sinh của bạch chỉ đối với một số vi trùng thì thấy bạch chỉ có khả năng ức chế sự sinh trưởng của trực khuẩn côli, trùng lỵ Sonner, trùng trực khuẩn mủ xanh (pyocyanus) và vi trùng thổ tả.

Thuốc cất giữ nơi khô ráo, đậy kín, tránh nóng và có thể bảo quản bằng vôi sống.

Cây thảo cao từ 0,5 đến 1 mét, tuy nhiên có thể cao tới 2 mét và có tuổi thọ lâu dài. Thân cây hình trụ, rỗng, không có nhánh, có màu tím hồng phía ngoài, phần dưới của thân trơn nhẵn, phía trên gần chùm hoa có lông ngắn. Lá ở gốc to, có cuống dài, phần dưới của lá bao phủ thân cây, lá có chiếc xẻ tương đối sâu, thùy hình trứng thuôn, mép lá có răng cưa; hai mặt của lá không có lông, nhưng trên các gân lá của mặt trên có lông ngắn.

Cụm hoa tán kép mọc ở kẽ lá hoặc ở ngọn cây. Hoa của cây Bạch chỉ có kích thước nhỏ, màu trắng. Quả của cây có hình dạng bẹ, phẳng. Rễ của cây Bạch chỉ phát triển thành củ, có hình dạng giống như củ cà rốt; vỏ rễ có màu vàng nhạt, phần bên trong có màu trắng, có mùi thơm nhẹ.

Cây Bạch chỉ thường được tìm thấy trên các bờ sông và trong các khu rừng nhỏ. Ở Việt Nam, cây mọc tốt cả ở miền núi lẫn đồng bằng. Mùa hoa của cây là từ tháng 5 đến 6, và quả cây chín từ tháng 7.