Chỉ thực

Phá khí tiêu tích, hóa đờm tiêu bĩ. Được dùng để điều trị thực tích, thực nhiệt tích ở đại tràng gây táo bón, đàm trọc ứ trệ ở ngực gây cảm giác đau ở ngực, ăn không tiêu, đầy trướng

Dùng 6 - 12g mỗi ngày, dạng thuốc sắc.

Loại bỏ tạp chất, rửa sạch, ủ mềm, thái lát dày và phơi khô. Lát thái không đều hay tròn dài 2,5cm, rộng 1,2cm, đường kính 0,3 – 1,5cm. Vỏ ngoài lát thái có màu lục đen hay nâu thẫm, vỏ giữa có màu trắng hơi vàng hay nâu hơi vàng, có 1 - 2 hàng túi tinh dầu ở phần ngoài, vỏ trong và tép màu nâu.

Chỉ thực sao cám: Cho cám vào chảo, đun đến khi bốc khói, cho Chỉ thực dã thái lát vào, sao đến khi bề mặt thuốc chuyển sang màu vàng hay thẫm đều lấy ra loại bỏ cám và để nguội. Dùng 1kg cám cho 10kg dược liệu.

Bài Thuốc Có Chỉ thực

Chữa táo bón

Chuẩn bị: Chỉ thực, Bạch truật, Phục linh, Thần khúc, Trạch tả, Đại hoàng đều 10g, Hoàng liên 4g, Sinh khương 8g, Hoàng cầm 8g.

Thực hiện: Tán bột làm hoàn hoặc sắc uống.

Chữa rối loạn tiêu hóa, thực tích đầy bụng

Chuẩn bị: Chỉ thực (mạch sao) 40g, Bạch truật 80g.

Thực hiện: Tán bột làm hoàn, mỗi lần uống 4 - 8g tùy tuổi với nước cơm.

Chữa sa tử cung

Chuẩn bị: Chỉ thực, Sung úy tử đều 15g.

Thực hiện: Sắc đặc uống 100ml trong một ngày, liệu trình một tháng.

Phụ nữ có thai không dùng.

Khí suy, vị hàn không dùng.

Không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm.

Tính vị: Vị đắng, cay, tính hơi hàn.

Quy kinh: Vào kinh tỳ, vị, đại trường.

Công năng, chủ trị Phá khí tiêu tích, hóa đờm tiêu bĩ.

Để nơi khô ráo, tránh ẩm.

Chỉ thực và chỉ xác đều là quả phơi khô của chừng hơn 10 cây chi Citrus và Poncitrus thuộc họ Cam nhưng thu hái ở thời kỳ khác nhau.

Chỉ thực là quả hái vào lúc còn non nhỏ, có khi do bị gió mạnh tự rụng dưới gốc cây.

Chỉ xác là quả hái vào lúc gần chín, thường bổ đôi để phơi cho chóng khô Chỉ xác thường to hơn chỉ thực và thường bổ đôi, Chỉ vẫn là tên cây, xác là còn vỏ và xơ cì quả bổ đôi phơi khô ruột quả bị quắt lại.

Mô tả dược liệu Chỉ thực:

Gồm các quả nguyên hình cầu và quả bổ đôi hình bán cầu.

Quả nguyên đường kính 0,5-1cm. Vỏ ngoài màu nâu đen, có vết tích của cuống quả, bên phía đối diện có một chấm nhỏ lồi là vết tích vòi nhụy đã rụng.

Mặt cắt ngang có một vòng vỏ quả ngoài mỏng, màu nâu, một túi tinh dầu, một lớp cùi màu ngà vàng hoặc vàng nâu nhạt, hơi lồi lên. Giữa là ruột màu đen nâu, có những múi hình tia nan hoa bánh xe.

Chất cứng chắc, vị đắng mát, mùi thơm nhẹ.

Mô tả dược liệu Chỉ xác:

Gồm các quả bổ đôi, đường kính 3-4cm (hoặc bổ tư) đã phơi hay sấy khô ở nhiệt độ thấp 40-50°C.

Vỏ ngoài có màu nâu vàng, có vết tích của cuống quả hoặc vết tích của vòi nhụy. Mặt cắt ngang có một vòng vỏ quả ngoài mỏng màu nâu, sát vỏ có một vòng túi tinh dầu, lớp cùi trắng ngà, dày khoảng 3-4mm, giữa là ruột màu nâu nhạt.

Có các múi hình tía nan hoa bánh xe, khô xốp có lỏi cứng.

Chất cứng chắc, mùi thơm nhạt, vị đắng cay. Ruột hơi chua chát (so sánh với: Chỉ thực).