Đại hoàng

Liều nhỏ có tác dụng kích thích tiêu hoá.

Liều cao tẩy nhẹ trong trường hợp táo bón.

Làm thuốc bổ đắng cho người mới ốm dậy, người già thiếu máu, biếng ăn.

Nhuận tràng, tẩy, xổ: Ngày dùng từ 3 g đến 12 g. Dùng tẩy xổ cho nên không sắc lâu.

Dùng ngoài: Lượng thích hợp, tán bột trộn dấm để bôi, đắp nơi đau.

Phụ nữ có thai không được dùng.

Người bị bón do huyết ứ và người cao tuổi không được sử dụng dược liệu.

Phụ nữ mang thai và đang cho con bú không nên sử dụng Đại hoàng.

Phụ nữ kinh nguyệt không đều không nên dùng.

Người suy nhược cơ thể không nên dùng.

Tính vị: Vị đắng, hàn (theo Bản Kinh)

Quy kinh: Quy kinh Tỳ, Vị, Tâm, Can, Đại tràng

Kích thích sự co bóp của ruột: Tác dụng chậm, chừng 5 – 10 giờ sau khi uống mới thấy tác dụng, có khi lâu hơn. Phân mềm, vàng hay nâu sẫm, màu này một phần do màu của Đại hoàng, một phần do chất mật tiết ra nhiều hơn. Thường không thấy đau bụng, tuy nhiên đôi khi thấy buồn nôn, chóng mặt hay nổi mẩn. Do tác dụng sung huyết đối với các mạch máu trĩ cho nên không nên dùng đối với người bị trĩ và cũng không nên dùng cho những người hay bị táo vì thường sau khi gây tác dụng nhuận tràng, Đại hoàng hay gây táo bón mạnh hơn trước.

Vì trong Đại hoàng có chứa nhiều canxi oxalat cho nên không dùng lâu cho những người bị sỏi thận oxalic hay sổ nước nang (catarrhe vesical) vì nó có thể gây bệnh đái ra oxalat.

Các chất màu thấm qua máu, nước tiểu và mồ hôi, sữa… Tất cả các chất bài tiết đều có màu vàng và nếu nước tiểu có phản ứng kiềm thì sẽ có màu đỏ. Sữa mẹ có tác dụng tẩy đối với con đang bú sữa mẹ.

Do các reotanoglucozit, Đại hoàng có tính chất bổ, thêm vào tính chất gây co bóp nhẹ với liều thấp của các antraglucozit.

Dược liệu còn có tác dụng diệt khuẩn (đối với staphyllococcus, lỵ, thương hàn, tả).

Những nghiên cứu thực nghiệm gần đây cho thấy Đại hoàng có tác dụng làm giảm nguy cơ viêm gan cấp do rượu, cải thiện tỉ lệ gan nhiễm mỡ. Ngoài ra, nó còn có tác dụng trên tế bào ung thư đường ruột và tế bào ung thư vú.

Nước chiết từ Đại hoàng được sử dụng trong thực hành y học để làm giảm nhiệt độ cơ thể, ngăn ngừa chảy máu và làm giảm triệu chứng loét dạ dày. Các thành phần anthraquinon có tác dụng nhẹ tẩy uống và tăng sản xuất nước tiểu. Emodin, aloe emodin và rhein hoàng có khả năng kháng khuẩn và ức chế sự phát triển của một số chủng vi khuẩn, đồng thời cũng có tác dụng độc hại đối với tế bào ung thư ở mức độ vừa phải. Liều dùng 0,05-0,1g có tác dụng giúp tiêu hóa, liều dùng 0,1-0,5g có tác dụng làm nhuận tràng, và liều dùng từ 0,5-2g có tác dụng tẩy xổ.

Bảo quản vị thuốc Đại hoàng trong hộp kín, ở nơi thoáng mát, khô ráo để tránh ẩm mốc và sâu mọt.

Cây Đại hoàng có môi trường sống tự nhiên ở vùng núi cao trên 1.000 m và ưa khí hậu mát ẩm, thường mọc dưới tán rừng. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn cây được trồng thay vì tự nhiên. Để phát triển tốt, cây ưa thích khí hậu của vùng núi cao. Đại hoàng có thời điểm ra hoa vào tháng 5 - 6 và có quả từ tháng 8 - 9. Đại hoàng đã được trồng ở nhiều nước trên thế giới, bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và cả châu u. Nhiều loài Đại hoàng cũng đã được nhập khẩu vào Việt Nam, tuy nhiên, hiện nay Việt Nam vẫn phải nhập khẩu Đại hoàng từ Trung Quốc. Cây có thể được tìm thấy ở Sa Pa, Lào Cai.