Mơ

Nhân quả mơ có tác dụng sáng mắt, ích khí, trị ho khó thở, tức ngực đờm nhiều, huyết hư, khô tân dịch, đại tiện khó do bị táo nhiều ngày. Quả chữa ho khó thở, viêm họng, khản tiếng.

Ngày dùng 4,5 - 9g, dạng thuốc sắc.

• Quả thường dùng làm thuốc thay vị Ô mai là quả của cây Mai – Prunus mume. Quả Mơ muối dùng Chữa ho khó thở, viêm họng, khản tiếng, lỵ, ỉa chảy kéo dài, giun đũa. Ngày dùng 4 - 8g, ngậm hoặc sắc uống.
• Dầu hạt Mơ làm thuốc bổ, nhuận tràng. Dùng ngoài làm thuốc bôi tóc. Ngày dùng 5 - 15ml dạng thuốc sữa.

Bài thuốc có vị thuốc mơ

• Chữa kiết lỵ, khát nước: Ô mai mơ 2 - 3 quả thêm nước vào đun sôi, giữ sôi 15 phút. Dùng uống thay nước trong ngày.
• Chữa giun chui ra mồm, mũi: Ô mai mơ 5 quả thêm 300 ml nước, đun sôi 15 phút, thêm đường cho vừa ngọt, cho uống vào buổi tối trước khi đi ngủ.
• Chữa băng huyết: Ô mai mơ 7 quả thiêu tồn tính, tán nhỏ, chia 3 lần uống trong ngày. Dùng nước cơm chiêu thuốc.

Tác dụng của mơ qua các thời đại:

• Đời Đường, Mạnh Tiên dùng nhân hạt mơ trị phiền nhiệt
• Đời Minh, Lý, Trần dùng trị ngón tay chệch, sai, thốt nhiên sưng đau, giã nhừ hòa ngâm dấm
• Lãn Ông, Lĩnh nam bản thảo nói về quả Mơ, Ô mai chế và Bạch mai chế như sau: Mai tử là tên gọi quả mơ (ở đây gọi Mai thực): Vị ngọt, không độc tính bình hòa, dùng làm thuốc, làm sương ô mai chế, liễm phế, an tâm, trử lỵ tả.

Thịt hạt mơ có tác dụng đỡ khát nước, giảm lượng mồ hôi, giảm lượng muối mất đi, bớt hiện tượng đái máu vi thể, làm sức bền bỉ dẻo dai là do các axit hữu cơ, chất đường, vitaminC.

Nhân hạt mơ có tác dụng do chất amygdalin chất này vào cơ thể sẽ cho HCN và Andehit benzoic hay benzandehyt.

• Chất HCN tác dụng đối với trung khu thần kinh, lúc đầu có tác dụng hưng phấn, sau ức chế có thể dẫn tới co quắp và sau đó là hôn mê. Đối với trung khu hô hấp lúc đầu cũng có tác dụng kích thích, về sau ức chế.
• Nhưng HCN là một chất độc, dùng quá liều có thể gây tử vong, amygdalin vào cơ thể chất HCN chỉ giải phóng từ từ, sẽ có tác dụng trấn tĩnh trung khu hô hấp, do đó dùng chữa ho.

Vị thuốc mơ

Tính vị:

• Hạt có vị đắng, tính ôn, có ít độc; có tác dụng giáng khí, chỉ khái, bình suyễn, nhuận tràng, thông tiện.
• Quả có tác dụng kháng khuẩn, nhuận phổi; ở Ấn Độ, được xem như nhuận tràng và hạ sốt.
• Ô mai (vị chua) và Bạch mai (vị chua, mặn) tính mát; có tác dụng chỉ khát, sinh tân dịch.
• Lá mơ (mai diệp) có tính chua, bình, không độc.

Quy kinh: Kinh Phế, Đại tràng.

Chủ trị:

• Nhân hạt mơ (Hạnh nhân): Các chứng ho do phong hàn hoặc phong nhiệt, ho suyễn do phế nhiệt, táo bón do tràng táo.
• Cành mơ (Mai ngạnh): Thông khí cách mô trên dưới đồng thời trị đàn bà đẻ non. (Bản sao thần hiệu phương)
• Rễ cây mơ (Mai thục căn): Rễ có tác dụng chữa Phong tý. Đời Tống: Đại Minh dùng rễ mơ sắc uống trị miệng nôn trôn tháo (vừa bị nôn mà lại bị đi ngoài).

Cây mơ có tên khoa học là Prunus armeniaca L. (Armeniaca vulgaris Lamk), có các đặc điểm nổi bật sau đây:

• Cây thân gỗ nhỡ, cao 5 - 6m. Cành non màu nâu hồng.
• Lá non thường cuộn lại, hình trứng dài, đầu có mũi nhọn ngắn, gốc hình tim hay tròn, mép lá có răng cưa rất bé, mặt dưới lá nhẵn, có khi có lông ở nách gân.
• Hoa mọc đơn độc, có cuống ngắn, màu trắng; đài hình ống, 5 thùy; tràng 5, màu trắng. Nhị nhiều, xếp 2 vòng. Bầu tròn, 1 ô.
• Quả hạch hình cầu, phủ lông tơ, màu lục hoặc vàng, đỉnh quả có mũi nhọn, hạt nhẵn, hình thấu kính, màu nâu.
• Hoa tháng 2 - 3, thường ra lá trước khi nở hoa, quả chín tháng 5 - 6.