Thăng ma

Thăng ma có tính bình, vị ngọt cay, hơi đắng, quy vào kinh tỳ, vị, phế, đại trường, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán phong, thăng dương, làm ra mồ hôi, thúc đẩy sởi mọc.

Trong đông y, Thăng ma được dùng trong chữa đau nhức răng, loét họng, sốt rét, đau đầu, ban sởi, đậu mùa, sa tử cung, băng huyết, bạch đới, trĩ.

Ngày dùng 4 - 10g, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán. Thường phối hợp với một số vị thuốc khác.

Người hen suyễn, ho nấc, nôn ọe hay hỏa bốc nhức đầu không dùng.

Một số lưu ý bạn cần chú ý khi sử dụng Thăng ma:

• Những đối tượng sau không nên sử dụng vị thuốc Thăng ma: Người có âm hư hỏa vượng; chảy máu cam, thổ huyết và ho có đờm; nôn mửa; thận kinh bất túc; thương hàn mới phát ở thái dương; sởi đã mọc hết; hen suyễn.

• Cần chú ý phân biệt với loại Thăng ma họ Cúc (Serratura chinensis). Dược tính của hai loại thực vật này khác nhau, vì vậy khi lựa chọn nguyên liệu cần phải thận trọng.

Thăng ma có rất nhiều hoạt động dược lý khác nhau, bao gồm:

• Điều trị hội chứng mãn kinh: Chiết xuất Thăng ma giúp giảm bớt các triệu chứng trầm cảm ở phụ nữ sau mãn kinh. Có tác dụng tương tự estrogen, làm giảm các triệu chứng như khô mắt và khô miệng ở phụ nữ mãn kinh. Đồng thời cải thiện các triệu chứng mãn kinh tốt tương đương Tibolone.
• Chống loãng xương: Giúp giảm đáng kể hoạt tính phosphatase kiềm (ALP) trong huyết thanh và mức độ bề mặt nguyên bào xương, cũng như khối lượng xương phân tử được bảo tồn, thể tích xương, chỉ số mô hình cấu trúc và mật độ khoáng xương của siêu hình xương chày gần hoặc siêu hình xương đùi ở chuột bị loãng xương.
• Chống viêm: Cơ chế là ức chế các yếu tố gây viêm như interleukin, yếu tố hoại tử khối u TNF-…
• Chống virus HIV: Bằng cách ức chế sự vận chuyển nucleoside trong quá trình gây bệnh của HIV.
• Chống khối u: Cimicifuga thể hiện tác dụng gây độc tế bào mạnh trên dòng tế bào ung thư biểu mô cổ tử cung ở người (Hela) và dòng tế bào nguyên bào sợi của chuột. Dịch chiết ngăn chặn hiệu quả sự tăng sinh tế bào của các dòng tế bào ung thư vú MCF-7 và MDA-MB-231 được kích thích bởi Estradiol.
• Giãn mạch: Cơ chế của nó có thể là do sự ức chế dòng Ca2+ đi vào, được trung gian bởi việc mở các kênh Kali chỉnh lưu bên trong, giúp điều trị các triệu chứng mãn kinh, chẳng hạn như bốc hỏa và tăng huyết áp.
• Chống tiểu đường: Giúp giảm trọng lượng cơ thể, giảm nồng độ Glucose trong huyết tương, cải thiện chuyển hóa glucose và độ nhạy Insulin.
• Chống bệnh Alzheimer: Thông qua ức chế acetylcholinesterase, giảm sản xuất amyloid- peptide.

Để nơi thoáng mát và khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp và nơi ẩm mốc.

Đặc điểm thực vật

Cây thân thảo, sống nhiều năm, cao 1-2m, có lông nhỏ. Thân mọc đứng, phân nhánh nhiều. Lá kép lông chim, mọc so le, lá chét hình trứng hoặc hình mác, mép có răng cưa sâu và nhọn, lá chét tận cùng chia 3 thùy.

Cụm hoa mọc ở ngọn hoặc kẽ lá gần ngọn thành chùy phân nhánh rộng. Hoa gần đều, đường kính 6mm, có 5-7 cánh, màu trắng, xếp lớp, hình trứng, 1 hoặc 2 cánh trong xẻ sâu thành 2 thùy; nhị nhiều, dài hơn lá đài; bầu nhiều noãn. Quả dài 12mm, dẹt, có vòi nhụy tồn tại, hạt 6-8.

Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Thân rễ.

Thu hái vào mùa hè thu, phơi khô nửa chừng thì đốt cháy lớp rễ con, rồi phơi cho thật khô.

Mô tả dược liệu: Là những khối dài ngắn khác nhau, phân nhánh nhiều, có nhiều mấu nhỏ. Vỏ ngoài nâu đen hoặc nâu, thô nháp, còn sót lại nhiều rễ nhỏ. Thể chất nhẹ, cứng, khó bẻ. Mặt bẻ sù sì, có xơ, màu vàng lục hoặc vàng nhạt. Mùi nhẹ, vị hơi đắng và chát.

Đặc điểm phân bố

Cây hiện có ở Trung Quốc, chưa tìm thấy hay nhập trồng ở Việt Nam.