7 giai đoạn của sa sút trí tuệ và triệu chứng cụ thể

Sa sút trí tuệ tiến triển qua 7 giai đoạn, từ quên nhẹ đến suy giảm nghiêm trọng. Hiểu rõ từng giai đoạn giúp bạn chăm sóc người bệnh tốt hơn!

1Tổng quan về 7 giai đoạn của bệnh sa sút trí tuệ

Sa sút trí tuệ là một hội chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ, tư duy và khả năng sinh hoạt hàng ngày. Bệnh thường tiến triển theo từng giai đoạn với các dấu hiệu ngày càng nghiêm trọng hơn. Hiểu rõ quá trình này là chìa khóa quan trọng giúp người thân và người chăm sóc có thể chuẩn bị tâm lý và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả.

Sa sút trí tuệ được chia thành 7 giai đoạn theo thang đo suy giảm nhận thức toàn cầu (Global Deterioration Scale - GDS). Phương pháp này giúp các chuyên gia y tế và người chăm sóc theo dõi mức độ tiến triển của bệnh, đồng thời dự đoán các triệu chứng có thể xuất hiện trong từng giai đoạn.[1]

Việc hiểu rõ các giai đoạn này giúp người thân và người chăm sóc nhận biết dấu hiệu bệnh, từ đó có kế hoạch hỗ trợ phù hợp. Bảy giai đoạn của sa sút trí tuệ bao gồm:

• Giai đoạn 1: Không có suy giảm nhận thức.
• Giai đoạn 2: Suy giảm nhận thức rất nhẹ.
• Giai đoạn 3: Suy giảm nhận thức nhẹ.
• Giai đoạn 4: Suy giảm nhận thức trung bình.
• Giai đoạn 5: Suy giảm nhận thức tương đối nặng.
• Giai đoạn 6: Suy giảm nhận thức nặng.
• Giai đoạn 7: Suy giảm nhận thức rất nặng.

Sa sút trí tuệ là một hội chứng suy giảm trí nhớ

2Sa sút trí tuệ tiến triển như thế nào?

Sa sút trí tuệ được chia thành 7 giai đoạn theo thang đo suy giảm nhận thức toàn cầu (GDS). Giai đoạn đầu thường khó nhận biết vì chỉ xuất hiện những biểu hiện như hay quên hoặc giảm khả năng tập trung, người bệnh vẫn có thể sống độc lập và tự quản lý các hoạt động hàng ngày.

Khi bệnh chuyển sang giai đoạn trung bình, các triệu chứng trở nên rõ rệt hơn. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mới, quên các sự kiện quan trọng hoặc nhầm lẫn khi thực hiện công việc quen thuộc. Điều này đòi hỏi người thân cần hỗ trợ nhiều hơn trong sinh hoạt hàng ngày.

Trong giai đoạn bệnh tiến triển nặng, người bệnh mất dần khả năng nhận biết người thân, khó khăn trong giao tiếp và không thể tự thực hiện các hoạt động cơ bản như ăn uống hay vệ sinh cá nhân. Ở giai đoạn cuối, họ thường hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc.[2]

Bệnh nhân thường biểu hiện ra các triệu chứng của sa sút trí tuệ từ nhẹ cho tới nặng

37 giai đoạn của sa sút trí tuệ

Giai đoạn 1: Không suy giảm nhận thức

• Dấu hiệu nhận biết: Ở giai đoạn này, người bệnh không có bất kỳ biểu hiện rõ ràng nào về suy giảm nhận thức. Họ vẫn sinh hoạt bình thường mà không gặp khó khăn về trí nhớ hay tư duy.
• Tiến triển: Mặc dù chưa có triệu chứng, các thay đổi trong não bộ có thể đã bắt đầu xuất hiện mà không dễ nhận thấy.
• Cách chăm sóc: Khuyến khích người lớn tuổi duy trì lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống cân bằng, vận động thường xuyên và rèn luyện trí não để bảo vệ sức khỏe tinh thần.[1]

Nên duy trì lối sống, vận động, chế độ ăn lành mạnh để ngăn ngừa tiến triển của sa sút trí tuệ

Giai đoạn 2: Suy giảm nhận thức rất nhẹ

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh có thể quên những việc nhỏ như đặt nhầm chìa khóa, không nhớ tên người quen hoặc các sự kiện mới xảy ra.
• Tiến triển: Đây là biểu hiện phổ biến của lão hóa bình thường và chưa đủ để chẩn đoán sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, cần chú ý theo dõi nếu các triệu chứng ngày càng xuất hiện thường xuyên hơn.
• Cách chăm sóc: Người thân nên khuyến khích người bệnh rèn luyện trí nhớ qua các trò chơi trí tuệ, giao tiếp xã hội thường xuyên và đảm bảo giấc ngủ đủ giấc.[1]

Ở giai đoạn 2 của sa sút trí tuệ, người bệnh có thể có dấu hiệu như quên vị trí của chìa khóa

Giai đoạn 3: Suy giảm nhận thức nhẹ

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh có thể quên các cuộc hẹn, mất đồ thường xuyên hoặc gặp khó khăn khi tìm đường ở những nơi quen thuộc. Họ cũng có thể gặp trở ngại khi diễn đạt suy nghĩ hoặc hoàn thành công việc đòi hỏi sự tập trung.
• Tiến triển: Giai đoạn này có thể kéo dài trong nhiều năm và là dấu hiệu báo động nguy cơ tiến triển thành sa sút trí tuệ.
• Cách chăm sóc: Khuyến khích người bệnh thiết lập các thói quen nhất quán, sử dụng công cụ hỗ trợ ghi nhớ như lịch, sổ tay hoặc ứng dụng nhắc nhở.[1]

Ở giai đoạn 3 của sa sút trí tuệ, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tìm đường

Giai đoạn 4: Suy giảm nhận thức trung bình

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh có thể quên các sự kiện gần đây, gặp khó khăn trong việc giải quyết vấn đề, giảm khả năng tư duy logic và dễ nhầm lẫn trong các tình huống xã hội. Họ có thể trở nên buồn bã hoặc thu mình hơn.
• Tiến triển: Đây là giai đoạn mà sa sút trí tuệ thường được chẩn đoán chính thức. Các triệu chứng ngày càng rõ ràng và có tác động lớn đến cuộc sống người bệnh.
• Cách chăm sóc: Gia đình nên chủ động hỗ trợ người bệnh trong sinh hoạt hàng ngày, đảm bảo môi trường sống an toàn và khuyến khích tham gia các hoạt động nhẹ nhàng để cải thiện tâm trạng.[1]

Ở giai đoạn 4 của sa sút trí tuệ, người bệnh có thể trở nên buồn bã và thu mình hơn

Giai đoạn 5: Suy giảm nhận thức nặng vừa phải

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh cần sự hỗ trợ trong các hoạt động hàng ngày như mặc quần áo, tắm rửa hoặc chuẩn bị bữa ăn. Họ có thể nhầm lẫn về thời gian, quên địa chỉ nhà hoặc không nhớ tên những người thân quen.
• Tiến triển: Ở giai đoạn này, trí nhớ về các sự kiện gần như biến mất, trong khi những ký ức xa xưa có thể vẫn còn.
• Cách chăm sóc: Người chăm sóc nên đảm bảo người bệnh có môi trường sống an toàn, hỗ trợ tối đa trong các hoạt động cá nhân và thường xuyên trò chuyện để giảm cảm giác lo âu.[1]

Ở giai đoạn 5 của sa sút trí tuệ, người bệnh có thể phải cần sự hỗ trợ trong sinh hoạt hằng ngày

Giai đoạn 6: Suy giảm nhận thức nặng

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh mất khả năng tự chăm sóc bản thân, khó nhận biết người thân và có thể xuất hiện các hành vi bất thường như lo âu, cáu gắt hoặc rối loạn giấc ngủ.
• Tiến triển: Trí nhớ, khả năng giao tiếp và các kỹ năng vận động đều suy giảm rõ rệt. Người bệnh cần được hỗ trợ gần như hoàn toàn trong sinh hoạt.
• Cách chăm sóc: Gia đình nên cân nhắc tìm kiếm các dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp hoặc nhà dưỡng lão để đảm bảo người bệnh được chăm sóc toàn diện.[1]

Ở giai đoạn suy giảm nhận thức nặng, người bệnh có thể cáu gắt, lo âu hoặc rối loạn giấc ngủ

Giai đoạn 7: Suy giảm nhận thức rất nặng

• Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh mất hoàn toàn khả năng giao tiếp, di chuyển và thậm chí không thể tự ăn uống hoặc hít thở mà phải cần sự hỗ trợ.
• Tiến triển: Đây là giai đoạn cuối của sa sút trí tuệ, khi người bệnh hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc.
• Cách chăm sóc: Người thân nên tập trung vào việc tạo cảm giác thoải mái, giữ gìn vệ sinh cá nhân và hỗ trợ các nhu cầu cơ bản để người bệnh cảm thấy an toàn và được yêu thương trong những ngày cuối đời.[1]

Ở giai đoạn cuối của sa sút trí tuệ, người bệnh gần như hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc

4Chứng sa sút trí tuệ tiến triển nhanh như thế nào?

Tốc độ tiến triển của sa sút trí tuệ rất khó dự đoán vì nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như lối sống, chế độ dinh dưỡng, vận động và các bệnh lý nền. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và chăm sóc tinh thần tích cực có thể làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.[1]

Một số người có thể duy trì tình trạng sa sút trí tuệ ở giai đoạn đầu trong nhiều năm và vẫn có thể sống độc lập. Tuy nhiên, ở những trường hợp tiến triển nhanh thì bệnh có thể trở nên nghiêm trọng trong thời gian ngắn, đòi hỏi sự hỗ trợ liên tục từ người chăm sóc. Khi bước vào giai đoạn cuối – giai đoạn nặng nhất của sa sút trí tuệ thì người bệnh thường chỉ có thể sống thêm vài năm.

Rất khó dự đoán tốc độ tiến triển của sa sút trí tuệ

5Người mắc bệnh sa sút trí tuệ sống được bao lâu?

Người mắc sa sút trí tuệ trung bình có thể sống từ 4 đến 8 năm sau khi được chẩn đoán. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể sống tới 20 năm, tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại sa sút trí tuệ, tình trạng sức khỏe tổng thể và kế hoạch điều trị.[1]

Mỗi loại sa sút trí tuệ có tiên lượng khác nhau. Dưới đây là thời gian sống trung bình của người bệnh theo từng loại, dựa trên thông tin từ Hiệp hội Alzheimer:

• Bệnh Alzheimer: Người bệnh thường sống trung bình từ 8 đến 10 năm sau khi được chẩn đoán.
• Sa sút trí tuệ mạch máu: Do các yếu tố nguy cơ như đột quỵ hoặc đau tim, người mắc loại này thường có tuổi thọ trung bình khoảng 5 năm.
• Sa sút trí tuệ thể Lewy: Nguy cơ cao gặp chấn thương và nhiễm trùng khiến tuổi thọ trung bình chỉ khoảng 6 năm.
• Sa sút trí tuệ trán - thái dương: Người bệnh thường sống từ 6 đến 8 năm sau khi có triệu chứng rõ rệt.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, tuân thủ phác đồ điều trị và nhận được sự hỗ trợ từ gia đình có thể giúp người bệnh kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Có thể kéo dài thời gian sống của bệnh nhân sa sút trí tuệ nhờ vào sự cải thiện chất lượng sống

6Cách chăm sóc người thân bị sa sút trí tuệ

Việc chăm sóc người thân mắc sa sút trí tuệ là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng là cơ hội để thể hiện tình yêu thương và sự gắn kết. Khi bệnh tiến triển, người chăm sóc cần chuẩn bị tâm lý vững vàng, tìm hiểu các biện pháp phù hợp để giúp người thân duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể. Dưới đây là một số cách hiệu quả để bạn có thể đồng hành cùng người thân trong quá trình này:[1]

• Giao tiếp tích cực: Sử dụng các kỹ thuật giao tiếp hiệu quả để duy trì những cuộc trò chuyện ý nghĩa, giúp người bệnh cảm thấy được lắng nghe và thấu hiểu.
• Tìm hiểu các phương pháp điều trị: Khám phá các liệu pháp đặc biệt và giải pháp hỗ trợ giúp cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
• Xây dựng kế hoạch chăm sóc: Lập kế hoạch chi tiết về các nhu cầu hàng ngày, thuốc men và hỗ trợ tinh thần để đảm bảo người bệnh được chăm sóc tốt nhất.
• Tham gia nhóm hỗ trợ: Kết nối với các nhóm chăm sóc để chia sẻ kinh nghiệm, nhận lời khuyên hữu ích và tìm kiếm sự đồng cảm từ những người có chung hoàn cảnh.
• Học các kỹ thuật chăm sóc: Tìm hiểu các phương pháp chăm sóc người mắc sa sút trí tuệ nhằm giảm bớt căng thẳng và cải thiện mối quan hệ giữa người bệnh và người chăm sóc.
• Tìm kiếm các cơ sở chăm sóc trí nhớ: Xem xét các trung tâm chăm sóc chuyên biệt để có sự hỗ trợ tốt nhất khi bệnh tiến triển nghiêm trọng.

Bạn có thể lựa chọn các biện pháp khác nhau để hỗ trợ người thân duy trì chất lượng sống tốt nhất

Hiểu rõ bảy giai đoạn của sa sút trí tuệ giúp bạn nhận biết dấu hiệu bệnh và chăm sóc người thân tốt hơn, mang lại sự an ủi và chất lượng sống tốt nhất!