Cây ngái có tác dụng gì? 10 tác dụng và một số bài thuốc

Cây ngái là một loại thảo dược quen thuộc trong y học dân gian, được sử dụng để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh. Nhờ các thành phần tự nhiên, cây ngái có tác dụng kháng viêm, giảm đau và cải thiện hệ tiêu hóa. Cùng tìm hiểu chi tiết về lợi ích của cây ngái qua bài viết dưới đây!

1Giới thiệu chung về cây ngái

Ngái là cây gì?

• Tên gọi khác: dã vô hoa, mạy nọt (tiếng Tày), loong tốt (tiếng Kdong), chị cu điằng (tiếng Dao).
• Cây ngái có tên khoa học là Ficus hispida L.f.
• Thuộc họ: Dâu tằm (Moraceae).

Cây ngái là cây thân gỗ, cao 5 – 7m, cành non của cây có lông cứng, cành già thì nhẵn. Lá cây ngái mọc đối nhau, hình bầu dục hoặc trái xoan, mép có răng cưa và lông nhám. Hoa mọc thành cụm ở gốc thân và cành già, hoa đực mọc ở đỉnh và hoa cái bên dưới. Quả hình cầu, có lông nhám, thường chín vào tháng 5 – 10.

Ngái là loài cây nhiệt đới, phổ biến tại các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Malaysia, Ấn Độ và Trung Quốc. Ở Việt Nam, cây xuất hiện rộng khắp từ vùng núi thấp đến trung du, đồng bằng và cả hải đảo. Cây thường mọc ven rừng, bờ sông, bờ ao hoặc các lùm bụi quanh làng. Dù thích hợp với đất ẩm, ngái vẫn có thể chịu hạn tốt và phát triển ở những vùng đồi khô cằn.

Người ta thu hái rễ ngái vào mùa thu, vỏ cây và lá vào mùa xuân, còn quả được thu hoạch vào mùa đông. Cây có thể dùng tươi hoặc phơi khô để làm thuốc, tùy vào mục đích sử dụng.[1]

Rễ, lá, quả và cả vỏ thân cây ngái đều có thể được dùng làm dược liệu

Thành phần hóa học của cây ngái

Cây ngái chứa nhiều hợp chất hóa học có giá trị, bao gồm alkaloid, flavonoid, glycoside, saponin, terpenoid, sterol, phenol, cũng như một số hợp chất có hoạt tính sinh học quan trọng.

Vỏ cây ngái được phát hiện có lupeol acetate, β-amyrine acetate và β-sitosterol. Ngoài ra, các nghiên cứu còn tìm thấy n-triacontanol, β-amyrin và gluanol trong chiết xuất từ vỏ cây. Một hợp chất đặc biệt là 10-ketotetracosyl arachidate cũng được tách chiết từ vỏ cây bằng dung môi dầu nhẹ.

Lá và thân cây chứa nhiều alkaloid có giá trị như 6-O-methyltylophorinidine, 2-demethoxytylophorine và hispidine, trong đó hispidine đã được chứng minh có khả năng chống ung thư. Ngoài ra, ficustriol – một hợp chất norisoprenoid mới – cũng được tìm thấy trong chiết xuất methanol từ lá và cành cây ngái.

Đối với quả ngái, các nhà khoa học phát hiện nhiều hợp chất bay hơi như linalool, linalool oxide, terpeneol và 2,6-dimethyl-1,7-octadiene-3,6-diol. Những chất này có thể đóng vai trò thu hút ong bắp cày – loài thụ phấn chính của cây.[2]

Lá cây ngái chứa nhiều alkaloid có giá trị

2Các tác dụng của cây ngái đối với sức khỏe

Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Chiết xuất từ vỏ cây ngái có tác dụng hạ đường huyết, tăng hấp thụ glucose và thúc đẩy dự trữ glycogen trong gan, cơ xương và cơ tim. Một số thành phần trong cây còn có thể tương tác với insulin, giúp hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường.

Chiết xuất từ vỏ cây ngái có tác dụng hạ đường huyết

Bảo vệ sức khỏe tim mạch

Các hợp chất trong lá cây ngái có tác dụng bảo vệ tim mạch, đặc biệt trong trường hợp tổn thương tim do stress oxy hóa. Nghiên cứu cho thấy chiết xuất này giúp ức chế quá trình peroxy hóa lipid và tăng cường hoạt động của các enzym chống oxy hóa như superoxide dismutase, catalase và glutathione peroxidase.

Các hợp chất trong lá cây ngái có tác dụng bảo vệ tim mạch

Chống tiêu chảy

Với liều lượng thích hợp hoạt chất methanol từ lá cây ngái có thể có tác dụng chống tiêu chảy. Thử nghiệm trên chuột cho thấy chiết xuất từ lá cây ngái giúp giảm tiêu chảy do dầu thầu dầu gây ra và làm chậm quá trình vận chuyển thức ăn trong đường ruột. Ở liều 600 mg/kg, hiệu quả của nó tương đương với 5 mg/kg diphenoxylate (một loại thuốc chống tiêu chảy phổ biến).

Với liều lượng thích hợp, methanol từ lá cây ngái có thể chống tiêu chảy

Giảm loét dạ dày

Chiết xuất methanol từ rễ cây ngái có tác dụng hỗ trợ giảm loét dạ dày. Nghiên cứu trên chuột bị loét do aspirin cho thấy liều 200 – 400 mg/kg giúp giảm đáng kể mức độ loét, thúc đẩy quá trình lành vết loét và giảm đáng kể độ axit tự do cũng như tổng độ axit trong dạ dày.

Rễ cây ngái có tác dụng hỗ trợ giảm loét dạ dày

An thần, chống co giật

Khi sử dụng với liều lượng phù hợp, lá cây ngái có tác dụng an thần và chống co giật. Nghiên cứu trên chuột cho thấy liều 200 – 400 mg/kg giúp kéo dài thời gian ngủ do phenobarbitone gây ra và giảm hoạt động thăm dò. Đặc biệt, ở liều 400 mg/kg, chiết xuất này có thể ức chế hoàn toàn cơn co giật do picrotoxin và strychnine gây ra, đồng thời kéo dài thời gian co giật cục bộ và toàn thân.

Lá cây ngái có thể giúp an thần và chống co giật

Bảo vệ thần kinh

Lá cây ngái có tác dụng bảo vệ thần kinh, đặc biệt trong trường hợp suy giảm trí nhớ và stress oxy hóa. Nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất này giúp cải thiện hành vi nhận thức, giảm tổn thương do b-amyloid gây ra và ức chế các hợp chất có hại trong não.

Đồng thời, nó còn làm tăng hoạt động của các enzym chống oxy hóa như glutathione peroxidase và superoxide dismutase. Nhờ đó, cây ngái có tiềm năng hỗ trợ điều trị Alzheimer và các vấn đề suy giảm trí nhớ do lão hóa.

Dùng lá cây ngái có thể hỗ trợ bảo vệ thần kinh

Bảo vệ gan

Lá cây ngái có tác dụng bảo vệ gan trước tổn thương do stress oxy hóa. Nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất này giúp giảm tổn thương gan do cyclophosphamide, azathioprine và paracetamol gây ra. Đặc biệt, hiệu quả của nó được so sánh với Liv-52, một chế phẩm bảo vệ gan phổ biến.

Lá cây ngái có tác dụng bảo vệ gan trước tổn thương do stress oxy hóa

Hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Thân cây ngái cho thấy tiềm năng trong việc hỗ trợ phòng ngừa ung thư. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm trên các dòng tế bào ung thư vú như SKBR3, MDA-MB435, MCF7 và T47D cho thấy chỉ phần chiết xuất ethanol có khả năng ức chế tế bào ung thư T47D.

Thân cây ngái cho thấy tiềm năng trong việc hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Kháng viêm, hạ sốt

Cây ngái có tác dụng kháng viêm và hạ sốt đáng kể. Nghiên cứu trên chuột bạch cho thấy chiết xuất này giúp giảm viêm chân do carrageenan gây ra với hiệu quả lên đến 64,07%, cao hơn so với diclofenac sodium (45,13%).

Cây ngái có tác dụng kháng viêm và hạ sốt đáng kể

Giảm mỡ máu

Chiết xuất methanol từ lá cây ngái đã được chứng minh có tác dụng hỗ trợ giảm mỡ máu. Thử nghiệm trên chuột bị rối loạn lipid máu do Triton-WR 1339 gây ra cho thấy chiết xuất này giúp giảm đáng kể các chỉ số mỡ máu như cholesterol toàn phần, triglyceride, VLDL và LDL-C. Điều này cho thấy cây ngái có tiềm năng hỗ trợ cải thiện sức khỏe tim mạch bằng cách kiểm soát mỡ máu hiệu quả.[3]

Chiết xuất methanol từ lá cây ngái đã được cho là có thể hỗ trợ giảm mỡ máu

3Liều dùng của cây ngái

Các bộ phận của cây ngái được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian. Vỏ, thân, lá và quả xanh thường được dùng để hỗ trợ điều trị sốt, mất sữa, tiêu chảy, vàng da và giúp tiêu hóa tốt hơn. Rễ cây được dùng để giảm đau lưng, nhức xương và hỗ trợ tiểu tiện.

Liều dùng phổ biến là 15 – 30g/ngày dưới dạng sắc uống, còn khi dùng ngoài da thì không giới hạn liều lượng. Ngoài ra, quả chín có thể làm mứt, còn lá thường được dùng làm thức ăn cho gia súc.

Liều dùng phổ biến của cây ngái là 15 – 30g/ngày dưới dạng sắc uống

4Một số bài thuốc có sử dụng cây ngái

Bài thuốc chữa sốt, sốt rét

Cây ngái có thể giúp chữa sốt và phòng ngừa sốt rét bằng những bài thuốc sau:

• Bài thuốc số 1: chuẩn bị lá ngái và rửa sạch. Sau đó giã nát và cho thêm nước vào rồi gạn uống.
• Bài thuốc số 2: chuẩn bị lá hoặc vỏ cây ngái sao vàng, dùng sao nấu thành nước uống thay chè (Nam dược thần hiệu).[4]

Cây ngái có thể giúp chữa sốt và phòng ngừa sốt rét

Bài thuốc chữa phù thũng

Dược liệu: 50g vỏ cây ngái, 30g lá sung rụng dưới ao, 30g mã đề, một dúm bồ hóng.

Bài thuốc: Ngâm vỏ thân cây ngái đã chuẩn bị ngâm trong nước vo gạo 2 giờ sau đó vớt ra phơi khô và thái nhỏ rồi đem đi sao vàng. Sau đó bỏ tất cả dược liệu khác vào, trộn đều và sắc với 400ml nước cho đến khi nước cạn còn khoảng 100ml thì đổ ra chén. Chia thuốc thành 2 lần uống trong ngày.

Bài thuốc dân gian với cây ngái có tác dụng giảm phù thũng

Bài thuốc chữa tiêu chảy do bị ngộ độc thức ăn

Dược liệu: 30g vỏ cây ngái, 20g rễ cây sống rắn, 20g rễ màng tang.

Bài thuốc: chặt nhỏ từng loại dược liệu trên và phơi khô, sau đó đem đi sao vàng rồi sắc uống.

Người bị ngộ độc thức ăn có thể dùng cây ngái để giảm chứng tiêu chảy

Bài thuốc chữa đau lưng, nhức xương

Dược liệu: 50g rễ ngái, 50g rễ cỏ xước, 30g rễ si, 30g dây đau xương.

Bài thuốc: đem tất cả các dược liệu đã chuẩn bị đem đi sao vàng rồi sắc uống.

Sao vàng rễ ngái và các dược liệu khác rồi sắc uống để chữa đau lưng

Bài thuốc chữa bí tiểu tiện do nhiệt

Dược liệu: 50g rễ ngái, 50g thổ phục linh, 30g rễ cối xay, 20g cỏ xước, 20g mã đề.

Bài thuốc: đem tất cả các dược liệu đã chuẩn bị đem đi sao vàng rồi sắc uống.

Bài thuốc cây ngái có thể giúp chữa bí tiểu do nhiệt

Bài thuốc chữa đinh râu, nhọt thành cụm ở nách

Dược liệu: lá non hoặc quả xanh của cây ngái.

Bài thuốc: giã nát lá non hoặc quả xanh của cây ngái rồi đem đắp lên vùng da cần điều trị. Có thể phối hợp thêm với hạt cau giã nát với tỉ lệ bằng nhau để tăng hiệu quả điều trị.

Giã nát lá non của cây ngái đắp lên nhọt ở nách để giúp giảm viêm

4Một số lưu ý khi sử dụng cây ngái

Trước khi sử dụng cây ngái, người bệnh nên lưu ý một số điểm như sau:

• Tác dụng của cây ngái trong điều trị bệnh có thể khác nhau tùy theo cơ địa từng người. Một số người thấy hiệu quả rõ rệt, trong khi những người khác có thể không nhận được kết quả như mong đợi.
• Các bài thuốc dân gian thường không mang lại hiệu quả tức thì, do đó cần sử dụng trong thời gian nhất định để theo dõi tác động.
• Khi sử dụng cây ngái cần tuân thủ đúng hướng dẫn, tránh kết hợp với các loại dược liệu khác mà không có sự tư vấn chuyên môn.
• Trước khi áp dụng các bài thuốc từ cây ngái, người dùng nên vệ sinh kỹ vùng cần điều trị để đảm bảo hiệu quả tốt nhất.
• Trong quá trình sử dụng cây ngái, cần giữ vệ sinh vùng da hoặc vùng bị ảnh hưởng để tránh nhiễm trùng.
• Khi điều trị bằng cây ngái nên tránh xa các loại đồ ăn cay nóng, rượu bia và chất kích thích để không làm giảm hiệu quả của bài thuốc.
• Chế độ ăn uống hợp lý, giàu chất xơ và cung cấp đủ nước cho cơ thể sẽ giúp tăng cường sức khỏe, hỗ trợ quá trình điều trị.
• Cây ngái chủ yếu có tác dụng hỗ trợ nên nếu không thấy cải thiện sau một thời gian sử dụng thì người bệnh cần cân nhắc các phương pháp điều trị khác phù hợp hơn.

Người bệnh cần biết những điểm nên lưu ý trước khi dùng cây ngái

Cây ngái có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe nhưng bạn nên sử dụng đúng cách và tham khảo ý kiến chuyên gia để đạt hiệu quả an toàn. Bạn hãy chia sẻ bài viết tới mọi người nếu thấy hữu ích nhé!