Đau dây thần kinh số 5: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Đau dây thần kinh sinh ba gây cảm giác đau đột ngột ở mặt, nặng nề và có thể tái diễn gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày của người bệnh. Cùng tìm hiểu ngay các triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị bệnh hiệu quả qua bài viết dưới đây nhé!

1Đau dây thần kinh số 5 là gì?

Dây thần kinh số 5 được hợp thành từ 3 nhánh V1, V2, V3, do đó được biết đến với tên gọi dây thần kinh sinh ba hay thần kinh tam thoa. Dây thần kinh số 5 có chức năng vận động và cảm giác, trong đó cảm giác là chính. Mỗi nhánh dây thần kinh cảm giác cho một phần của nửa mặt.

Đau dây thần kinh số V thường xuất hiện đột ngột, người bệnh đột ngột đau như điện giật hoặc cảm giác nghiền xé, nóng rát. Cơn đau ngắn, chỉ kéo dài vài giây nhưng thường xuất hiện liên tiếp khiến cơn đau kéo dài trong 1 - 2 phút.

Các cơn đau có thể tái đi tái lại hàng ngày, không theo quy luật nào cả. Mức độ nặng của bệnh được biểu hiện bằng tần suất của cơn đau. Đau dây thần kinh sinh ba thường chỉ ở một bên mặt, rất hiếm khi đau cả 2 bên.[1]

Dây thần kinh số 5 được hợp bởi 3 nhánh V1, V2 và V3

2Nguyên nhân

Áp lực lên dây thần kinh số 5

95% trường hợp đau dây thần kinh sinh ba do áp lực lên dây thần kinh sinh ba gây ra. Áp lực này thường tác động lên vị trí dây đi vào thân não, qua hạch Gasserian.[2]

Áp lực có thể do động mạch hoặc tĩnh mạch chèn ép dây thần kinh sinh ba. Những tác động này gây đè ép lên dây thần kinh, có thể làm mòn lớp vỏ myelin bảo vệ bên ngoài khiến tín hiệu thần kinh truyền đi không kiểm soát.

Áp lực chèn ép lên dây thần kinh số 5 gây đau do tổn thương bao myelin

Các nguyên nhân khác

Các nguyên nhân khác gây đè ép làm tổn thương dây thần kinh số 5 bao gồm:

• U thần kinh: Khối u to lên, đè vào các thành phần xung quanh, gây tình trạng đau dây thần kinh nặng dần.
• U nang: Thường không tăng lên nhanh nhưng làm tăng thể tích trong hộp sọ, gây triệu chứng khi chèn lên dây thần kinh.
• Dị dạng động tĩnh mạch: Một đoạn bất thường trên đường đi của mạch máu có thể tạo phình mạch.
• Bệnh đa xơ cứng (MS): Bệnh mạn tính, lâu dài ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh trung ương.

Dị dạng mạch máu tạo phình mạch chèn ép dây thần kinh

3Dấu hiệu

Dấu hiệu của đau dây thần kinh sinh ba bao gồm:

• Cơn đau dữ dội, đau nhói giống như bị điện giật.
• Cơn đau xuất hiện tự nhiên, đột ngột hoặc sau các tác động như chạm vào mặt, nhai, nuốt, nói hoặc đánh răng...
• Cơn đau ngắn, chỉ kéo dài trong vài giây nhưng đôi khi xuất hiện liên tiếp khiến cho cơn đau kéo dài hơn trong khoảng vài phút.
• Nhiều đợt đau tái diễn kéo dài vài ngày - vài tuần hoặc thậm chí lâu hơn.
• Đau các vùng chi phối bởi dây thần kinh sinh ba như má, hàm, răng, lợi, môi hoặc ít gặp hơn là mắt và trán.
• Cảm giác đau đi kèm co rút cơ vùng mặt.
• Đau thường ở 1 bên mặt, tập trung tại một điểm cố định hoặc lan rộng xung quanh điểm đau ban đầu.
• Đau nhiều về ban ngày khi cử động vùng mặt nhiều. Hiếm khi xảy ra vào ban đêm khi người bệnh nghỉ ngơi.
• Bệnh tiến triển nặng dần theo thời gian gây đau thường xuyên hơn và dữ dội hơn.[3]

Đau dây thần kinh số 5 gây cơn đau đột ngột như điện giật

4Cách chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh đau dây thần kinh cần kết hợp cả lâm sàng và các biện pháp cận lâm sàng:

• Hỏi tiền sử, triệu chứng lâm sàng: Việc khai thác thời gian bị bệnh, hoàn cảnh khởi phát cơn đau, tính chất cơn đau cũng như tiền sử bệnh trước đây với mục đích định hướng chẩn đoán và nguyên nhân bệnh.
• Thăm khám hệ thần kinh: Bác sĩ sẽ thăm khám và đánh giá tổn thương dây thần kinh số 5, đồng thời tìm các dấu hiệu tổn thương dây thần kinh khác và các cơ quan trong cơ thể.
• Cận lâm sàng chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang, cộng hưởng từ (MRI) để tìm kiếm nguyên nhân gây thần kinh sinh ba như phát hiện khối u, dị dạng mạch máu...

Chụp cắt lớp vi tính giúp chẩn đoán xác định vị trí tổn thương dây thần kinh tam thoa

5Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn nên đi gặp bác sĩ sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời khi có các dấu hiệu dưới đây:

• Đau vùng mặt xuất hiện đột ngột hoặc khi cười, nói, ăn uống gây ảnh hưởng sinh hoạt.
• Đau cố định tại một vùng mặt hoặc lan ra xung quanh.
• Đau thường xuyên tái đi tái lại.
• Đáp ứng kém với thuốc giảm đau.[3]

Nơi khám chữa đau dây thần kinh số 5

Khi có các dấu hiệu nghi ngờ tổn thương dây thần kinh số 5, bạn nên đến khám tại các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín có chuyên khoa thần kinh để được chẩn chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y dược, Bệnh viện 115, Bệnh viện Chợ Rẫy.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y, Bệnh viện 103.

6Các phương pháp chữa bệnh đau dây thần kinh số 5

Sử dụng thuốc

Dưới đây là các nhóm thuốc được chỉ định cải thiện tình trạng đau gây ra bởi tổn thương dây thần kinh số 5:

• Thuốc chống co giật: Đau dây thần kinh sinh ba thường đột ngột như điện giật, do đó các nhóm thuốc chống giật có tác dụng kiểm soát cơn đau, giảm tần suất cơn. Tác dụng phụ của thuốc chống co giật có thể gặp như chóng mặt, buồn nôn, lú lẫn, buồn ngủ...
• Thuốc chống co thắt: Đau dây thần kinh số 5 kèm theo co thắt cơ vùng mặt. Khi đó, bác sĩ sẽ chỉ định các thuốc giãn cơ như baclofen kết hợp với carbamazepine.
• Tiêm botox: Các nghiên cứu đã chỉ ra onabotulinumtoxinA (botox) giúp giảm đau trong đau dây thần kinh sinh ba, tuy nhiên hiệu quả thực sự còn cần đánh giá thêm nên chưa được sử dụng rộng rãi.

Thủ thuật và phẫu thuật

Một số biện pháp phẫu thuật điều trị đau dây thần kinh sinh ba bao gồm:[4]

Phẫu thuật giải ép vi mạch máu:

Bác sĩ phẫu thuật sẽ rạch một đường phía sau tai ở bên bị bệnh rồi thông qua lỗ nhỏ trên hộp sọ quan sát những mạch máu chèn ép lên dây thần kinh.

Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ di chuyển những mạch tiếp xúc với dây thần kinh sinh ba và đặt một lớp đệm ngăn cách giữa dây thần kinh và động mạch. Hoặc đôi khi loại bỏ những mạch máu chèn ép trực tiếp lên dây thần kinh.

Biện pháp này đem lại hiệu quả trong nhiều năm, tuy nhiên bệnh có thể tái phát sau 10 năm khoảng 30%. Một số tai biến có thể gặp phải trong và sau phẫu thuật như giảm thính lực, yếu mặt, tê mặt, đột quỵ...

Nhiệt đông dây thần kinh V qua da:

Biện pháp này gây tổn thương bằng nhiệt tần số vô tuyến, phá hủy có chọn lọc các sợi thần kinh gây cơn đau. Người bệnh được an thần sau đó, bác sĩ phẫu thuật sẽ luồn một cây kim rỗng qua mặt và hướng đến vị trí nghi ngờ của dây thần kinh sinh ba.

Sau khi định vị cây kim có gắn điện cực, người bệnh được đánh thức để bắt đầu ghi nhận vị trí đau hoặc ngứa rát khi bác sĩ cho một dòng điện nhẹ qua đi đầu điện cực. Sau đó, cây kim được làm nóng cho đến khi làm hỏng sợi thần kinh, mất đi cảm giác đau.

Người bệnh có thể bị tê mặt tạm thời sau thủ thuật. Biện pháp này có tác dụng trong 3 - 4 năm.

Tiêm Glycerol: Dùng kim đâm một lỗ vào vùng rễ dây thần kinh số 5 và tiêm vào một lượng glycerol để ngăn truyền tín hiệu đau. Tuy nhiên, biện pháp này chỉ có tác dụng trong vài năm, sau đó tái phát với tình trạng nặng dần.

Chèn ép hạch Gasser qua da bằng bóng:

Bác sĩ sẽ dùng một cây kim rỗng xuyên qua da vùng mặt và hướng đến một nhánh của dây thần kinh sinh ba. Sau đó, qua lòng kim, bác sĩ luồn vào một ống mỏng, dẻo có bóng ở đầu. Bác sĩ sẽ thổi phồng quả bóng với áp suất đủ để ngăn chặn tín hiệu đau truyền đi từ dây số 5.

Xạ phẫu lập thể não (dao Gamma):

Bác sĩ phẫu thuật dùng một liều phóng xạ vào rễ dây thần kinh số 5 để loại bỏ tình trạng đau. Sau điều trị, bệnh vẫn có nguy cơ tái phát sau 3 đến 5 năm. Tác dụng phụ của biện pháp này là tình trạng tê mặt xảy ra vài tháng hoặc vài năm sau đó.

Nén bóng kiểm soát thành công cơn đau ở hầu hết mọi người, ít nhất là trong một khoảng thời gian. Hầu hết những người trải qua quy trình này đều trải qua ít nhất một số cơn tê mặt tạm thời.

Phẫu thuật được chỉ định để loại bỏ đoạn thần kinh bị đau

7Biện pháp phòng ngừa

Bệnh đau dây thần kinh sinh ba không thể ngăn ngừa được. Tuy nhiên, bạn có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây để giảm thiểu nguy cơ đau dây thần kinh số 5:

• Tập yoga: Đây là một dạng bài tập phổ biến hiện nay, vừa giúp thư giãn đầu óc vừa giúp thả lỏng các khối cơ, giảm áp lực lên hệ thần kinh của bạn.
• Tập thiền định: Sau một ngày làm việc, bạn có thể dành thời gian 30 phút - 1 giờ trước khi đi ngủ hoặc vào mỗi buổi sáng sớm để thiền, vừa giúp thả lỏng tinh thần, cải thiện hoạt động của não bộ.
• Dầu thơm: Bạn có thể sử dụng các loại tinh dầu có tác dụng thư giãn đầu óc, giảm thiểu căng thẳng.
• Bài tập thể dục vận động nhẹ nhàng.
• Các liệu pháp bổ sung: Một số biện pháp đem lại hiệu quả giãn cơ, ổn định thần kinh bao gồm châm cứu, xoa bóp...
• Bổ sung vitamin: Bác sĩ khuyên dùng các vitamin nhóm B để cải thiện triệu chứng thần kinh.
• Chế độ dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng luôn đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống. Bạn nên lựa chọn thực phẩm tươi sạch, bổ sung nhiều rau xanh và ăn nhiều hoa quả tươi hàng ngày.

Yoga và thiền định có khả năng phòng bệnh đau dây thần kinh số 5

Trên đây là những thông tin đầy đủ về bệnh đau dây thần kinh sinh ba. Hãy chia sẻ bài viết hữu ích này đến mọi người xung quanh bạn nhé!