Cây hợp hoan: Tác dụng, cách dùng và bài thuốc trị bệnh

Cây hợp hoan là một loại thảo dược quý trong y học cổ truyền, nổi tiếng với công dụng an thần, giảm stress và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Cùng tìm hiểu về cây hợp hoan qua bài viết dưới đây nhé!

1Giới thiệu chung về cây hợp hoan bì

Hợp hoan bì là cây gì?

Cây hợp hoan bì có tên khoa học là Albizia julibrissin thuộc họ Fabaceae. Hợp hoan bì hay còn được biết với nhiều tên gọi khác như Hợp hoan, Hợp hoan hoa, Nhung tuyết hoa, Dạ hợp bì, Thanh thường bì, Manh cát bì, Hợp hôn bì, Mã anh thụ bì.

Đây là một loại cây thân gỗ sống lâu năm có thể cao hơn 10 mét. Lá cây hợp hoan nhỏ và mọc đối dạng lá kép giống lá phượng. Hoa hợp hoan thường mọc thành chùm ở đầu cành, mang sắc hồng trắng đẹp mắt với phần đài hoa hình ống dài. Khi kết trái, hợp hoan cho quả dạng đậu, hơi dẹt, dài từ 8 đến 15 cm.

Cây hợp hoan có nguồn gốc từ Trung Quốc thường gặp ở các tỉnh như Phúc Kiến, Giang Tô hay Hà Bắc. Ngoài giá trị làm cảnh, cây còn được biết đến nhờ lớp vỏ do có nhiều công dụng quý trong y học cổ truyền. Vỏ cây sau khi thu hoạch sẽ được sơ chế, cắt thành từng đoạn nhỏ, phơi khô, có màu nâu tro bên ngoài, mặt trong vàng nhạt hoặc hơi nâu, nhẹ, giòn, dễ bẻ gãy.

Hợp hoan bì không chỉ có giá trị làm cảnh mà còn được dùng để làm dược liệu

Thành phần hoá học của hợp hoan bì

Cây hợp hoan bì từ lâu đã được biết đến với nhiều giá trị dược liệu, đặc biệt là phần hoa khô và nụ hoa. Các nghiên cứu đã phát hiện có tới 25 hợp chất thơm khác nhau trong hoa hợp hoan, trong đó nổi bật nhất là julibroside, trans-linalool oxide, linalool, isopentanol, β-ocimene và 2,2,4-trimethylpentane. Ngoài ra, hoa còn chứa một loại anthocyanin quý là cyanidin-3-glucoside.

Lá hợp hoan cũng rất giàu dưỡng chất với các hợp chất flavonoid như dẫn xuất quercetin, hyperoside (quercetin-3-O-galactoside) và quercitrin (quercetin-3-O-rhamnoside).

Còn phần vỏ cây hợp hoan có thành phần hóa học nổi bật với các saponin triterpenoid (julibrosides J29, J30 và J31) và hai loại glycoside phenolic mang tên albibrissinosides A và B. Ngoài ra, các glycoside flavonoid như quercitrin và isoquercitrin cũng được tìm thấy trong các bộ phận của cây [1]

Hoa của cây hợp hoan có nhiều thành phần hóa học quan trọng

2Tác dụng của hợp hoan theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, hợp hoan bì là vị thuốc có tính bình, vị ngọt, dễ dùng. Dược liệu này chủ yếu quy vào hai kinh là Tỳ và Phế. Nhờ những đặc tính này, hợp hoan bì được biết đến với nhiều công dụng quý như an thần, giúp tinh thần thư giãn, trấn tĩnh đầu óc, giảm đau, tiêu sưng.

Bên cạnh đó, hợp hoan bì còn có khả năng thúc đẩy lưu thông máu và hỗ trợ quá trình phục hồi gân xương sau tổn thương. Những công dụng này khiến hợp hoan bì trở thành vị thuốc hỗ trợ đắc lực cho các trường hợp suy nhược thần kinh, chấn thương hay cần an thần.

Hợp hoan bì là vị thuốc có tính bình, vị ngọt

3Tác dụng của hợp hoan bì theo Y học hiện đại

Ngăn ngừa béo phì

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy chiết xuất từ lá cây hợp hoan bì có tiềm năng hỗ trợ phòng ngừa và điều trị béo phì. Các thành phần hóa học của cây hợp hoan có khả năng ức chế quá trình hình thành tế bào mỡ nhờ tác động lên con đường PPARγ-C/EBPs đồng thời thúc đẩy sự phát triển của tế bào mỡ nâu bằng cách làm tăng biểu hiện của các gen như UCP-1, PRAM16 và BMP7.[2]

Bên cạnh đó, quá trình "nâu hóa" tế bào mỡ do hợp hoan bì gây ra còn được điều hòa thông qua sự phối hợp của các tín hiệu AMPK, p38 và SIRT1. Cây cũng giúp tăng cường khả năng sinh tổng hợp ty thể bằng việc làm gia tăng số lượng bản sao DNA ty thể cùng với biểu hiện của TEAM và UCP-1.

Lá cây hợp hoan bì có tiềm năng hỗ trợ phòng ngừa và điều trị béo phì

Chống oxy hoá

Hợp hoan bì cho thấy khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ nhờ vào các hợp chất flavonoid glycoside có trong vỏ thân cây. Chiết xuất từ vỏ cây bằng methanol đã thể hiện hoạt tính dọn gốc tự do đáng kể. Ngoài ra, chiết xuất từ quả hợp hoan bằng ethyl ether cũng cho thấy hiệu quả chống oxy hóa cao.

Các nghiên cứu khác còn ghi nhận rằng nước chiết từ lá, hoa và vỏ cây hợp hoan có khả năng ức chế quá trình oxy hóa LDL-C (cholesterol xấu), trong đó nước chiết từ lá đạt hiệu quả cao nhất. Những kết quả này cho thấy hợp hoan bì có tiềm năng lớn trong việc hỗ trợ cơ thể chống lại quá trình lão hóa và các bệnh lý do stress oxy hóa gây ra.[3]

Hợp hoan bì cho thấy khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ

Ngăn ngừa ung thư

Các hoạt chất saponin triterpenoid như julibrosides J29, J30, J31 trong hợp hoan bì có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư, đặc biệt là trong bệnh bạch cầu cấp ở người. Một số chiết xuất khác từ họ Fabaceae cũng cho thấy hiệu quả ức chế các dòng tế bào ung thư như ung thư gan, ung thư vú, ung thư đại tràng và ung thư buồng trứng.

Các saponin triterpenoid trong hợp hoan bì có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư

Điều hoà miễn dịch

Các nghiên cứu cho thấy, saponin chiết xuất từ vỏ thân cây hợp hoan bì có khả năng tăng cường cả miễn dịch tế bào và miễn dịch dịch thể. Hoạt chất AJSAF từ hợp hoan bì giúp kích thích sản sinh các cytokine, hóa chất trung gian miễn dịch và thúc đẩy phản ứng miễn dịch Th1/Th2 khi phối hợp với nhiều loại vắc xin.

Ngoài ra, hợp hoan bì còn tác động đến tế bào bạch cầu và các protein liên quan, góp phần tăng cường sức đề kháng.

Hợp hoan bì có thể giúp tăng cường miễn dịch

Kháng viêm

Nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ lá cây này giúp giảm tới 60,87% tình trạng vỡ màng tế bào, gần bằng hiệu quả của thuốc chống viêm diclofenac sodium. Điều này cho thấy hợp hoan bì có tiềm năng hỗ trợ kháng viêm.

Hợp hoan bì có tiềm năng hỗ trợ kháng viêm

Chống trầm cảm và lo âu

Flavonoid trong hoa hợp hoan giúp giảm tổn thương thần kinh, tăng nồng độ serotonin và noradrenalin trong não, từ đó cải thiện tâm trạng và trí nhớ. Saponin như julibroside C1 có tác dụng an thần qua cơ chế liên quan đến thụ thể 5-HT1A và GABAA..

Ngoài ra, các lignan glucoside như SAG và SBG còn tác động lên hệ vận chuyển serotonin giúp ổn định tâm trạng. Nhờ những cơ chế này, hợp hoan bì được xem là một dược liệu tiềm năng hỗ trợ điều trị trầm cảm và lo âu.

Hợp hoan bì được biết đến nhiều bởi công dụng an thần

3Hướng dẫn cách sử dụng cây hợp hoan an toàn và hiệu quả

Để sử dụng cây hợp hoan an toàn và đạt hiệu quả tốt, bạn nên dùng với liều lượng từ 2 đến 12g mỗi ngày tùy theo mục đích. Có nhiều cách chế biến hợp hoan bì như: sắc lấy nước uống, tán thành bột để pha uống hoặc làm thành viên hoàn. Ngoài ra, bạn cũng có thể ngâm rượu hợp hoan bì để dùng dần.

Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 2g đến 12g hợp hoan bì

4Bài thuốc chữa bệnh có sử dụng hợp hoan bì

Bài thuốc trị gãy xương do chấn thương

Dược liệu: 120g hợp hoan bì và 30g giới thái tử.

Bài thuốc: trước tiên cạo đi lớp vỏ thô bên ngoài của hợp hoan bì rồi cho chúng lên chảo sao đen, còn giới thái tử thì để nguyên và trực tiếp đem đi sao vàng. Sau đó để khô rồi tán cả 2 vị thuốc này thành bột mịn. Khi dùng thì 6g thuốc chiêu với rượu nóng uống trước khi đi ngủ. Đồng thời dùng bã thuốc đắp lên tổn thương để hỗ trợ liền xương.

Bài thuốc giữa hợp hoan bì và giới thái tử giúp trị gãy xương do chấn thương

Bài thuốc trị suy nhược thần kinh, mất ngủ

Dược liệu: 9g hợp hoan bì, 9g toan táo nhân, 9g trắc bạch diệp.

Bài thuốc: đem toan táo nhân sao vàng trước, sau đó sắc cùng các vị dược liệu còn lại. Mỗi ngày sắc thuốc và chia thành 2 đến 3 lần uống. Uống như vậy trong vòng 1 tháng để thuốc có hiệu quả.

Người mất ngủ nên dùng hợp hoan bì để cải thiện triệu chứng

Bài thuốc trị phế ung cho các trường hợp bị ho ra máu mủ

Dược liệu: 15g hợp hoan bì.

Bài thuốc: dùng hợp hoan bì đã chuẩn bị đem đi sắc cùng với lửa nhỏ, cho đến khi thuốc đặc lại rồi uống 2 lần trong ngày khi thuốc còn ấm.

Bài thuốc hợp hoan bì trị phế ung ở các trường hợp bị ho ra máu mủ

Bài thuốc trị vết thương do côn trùng cắn

Dược liệu: hợp hoan bì.

Bài thuốc: đem hợp hoan bì giã thành bột, sau đó chế với dầu và bôi lên vết thương do côn trùng cắn.

Hợp hoan bì giúp tiêu sưng do vết côn trùng cắn

5Lưu ý khi sử dụng cây hợp hoan

Tương tác thuốc của cây hợp hoan

Khi dùng cây hợp hoan, bạn cần lưu ý về khả năng tương tác với các loại thuốc an thần. Hợp hoan bì có thể gây buồn ngủ, nên nếu dùng chung với thuốc gây ngủ như phenobarbital, secobarbital, clonazepam, lorazepam, zolpidem… sẽ làm tăng cảm giác buồn ngủ quá mức. Vì vậy, nếu bạn đang dùng các loại thuốc an thần, cần thận trọng và nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng hợp hoan bì để đảm bảo an toàn.

Hợp hoan bì có thể tương tác với các loại thuốc an thần

Tác dụng phụ của cây hợp hoan

Cây hợp hoan có thể gây buồn ngủ và uể oải sau khi sử dụng. Nhất là khi sử dụng cùng với các loại thuốc an thần, tình trạng buồn ngủ có thể trở nên khó kiểm soát ảnh hưởng đến sinh hoạt, làm việc và gây nguy hiểm khi lái xe.

Tác dụng phù thường gặp của hợp hoan bì là gây uể oải và buồn ngủ

Cây hợp hoan mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng để phát huy hiệu quả tốt nhất, bạn nên sử dụng đúng cách và đúng liều lượng. Bạn hãy chia sẻ bài viết này nếu thấy hữu ích nhé!