Cây mộc hương có tác dụng gì? 7 công dụng, bài thuốc tốt cho tiêu hóa

Cây mộc hương là một dược liệu vô cùng phổ biến và nổi tiếng với tác dụng hỗ trợ tim mạch, tiêu hóa, miễn dịch,... Hãy theo dõi bài viết sau để hiểu rõ hơn về những lợi ích tuyệt vời của cây mộc hương đối với sức khỏe nhé!

1Giới thiệu về cây mộc hương

Mô tả cây mộc hương

Cây mộc hương là một loại thảo dược lâu năm thuộc họ Cúc, có tên khoa học là Saussurea lappa Clarke. Chiều cao cây dao động từ 1,5 – 2m với lớp vỏ ngoài màu nâu nhạt, thân cây có hình trụ.

Lá cây mọc đối xứng với nhau, phiến chia thùy không đều về phía cuống. Hoa có màu lam tím và thường nở vào tháng 7 – 9. Ngoài ra, quả của cây mộc hương thường hơi nhỏ, dẹt và cong, có màu nâu nhạt, mọc vào tháng 8 – 10.[1]

Cây mộc hương là một loại thảo dược lâu năm thuộc họ Cúc

Phân loại mộc hương

Hiện nay có khá nhiều loại mộc hương như:

• Vân mộc hương (tên gọi khác là Quảng mộc hương, Thanh mộc hương, mộc hương bắc…) - trồng nhiều ở vùng Vân Nam - Trung Quốc.
• Thổ mộc hương - trồng nhiều ở Châu Âu, Trung Đông, Bắc Mỹ.
• Xuyên mộc hương (tên gọi khác là Thiết bản mộc hương) - trồng ở vùng Tứ Xuyên – Trung Quốc.[2]

Cây mộc hương còn có tên gọi khác là quế hoa

2Tác dụng của mộc hương theo Y học cổ truyền

Ngày nay đã tìm được một số tài liệu từ xưa trong đó có nhắc đến tính vị của mộc hương, ví dụ như:

• Theo các tài liệu Trung Dược Đại Từ Điển, Đông Dược Học Thiết Yếu, Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách: Vị đắng, hơi cay, tính ôn.
• Theo Trung Dược Học: Vị đắng, hơi chua, tính ấm.
• Theo Thang Dịch Bản Thảo: Vị đắng, không độc với tính nhiệt.
• Theo Bản Kinh: Vị cay, tính ôn.[1]

Theo đó, trong Y học Cổ truyền cây mộc hương có cho mình một số tác dụng bổ dưỡng cho sức khỏe của con người như:

• Làm tan ứ trệ, tả khí hỏa, đuổi phong tà, giải cơ biểu, phát hãn.
• Kiện tỳ tiêu tích, hành khí chỉ thống.
• Hành khí giảm đau, lý khí, kiện tỳ, chỉ tả.
• Trớ sức cho đại tràng, hòa hoàn hành khí, chỉ tả lỵ.[1]

Mộc hương có tác dụng kiện tỳ ích khí

3Tác dụng của mộc hương theo Y học hiện đại

Theo Y học hiện đại ngày nay, cây mộc hương có các tác dụng như:[2]

Chống viêm giảm đau

Mộc hương chứa các hợp chất tạo mùi thơm gọi là terpenes, có khả năng giảm đau và chống viêm nhờ vào việc ức chế enzym cyclooxygenase (COX). Enzym COX cũng chính là đích điều trị của các thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen.

Mộc hương có tác dụng chống viêm, giảm đau

Đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày

Mộc hương có tác dụng tích cực trong việc tăng tốc độ làm rỗng dạ dày, đặc biệt đối với người bị trào ngược dạ dày thực quản. Nghiên cứu cho thấy khi uống thuốc sắc mộc hương, có sự thay đổi đáng kể trong sản lượng axit dạ dày, nồng độ gastrin huyết thanh và somatostatin trong huyết tương người bệnh.

Đặc biệt, kết quả nghiên cứu cho thấy tác dụng rõ rệt hơn ở những tình nguyện viên có sức khỏe bình thường - thời gian làm rỗng dạ dày được rút ngắn rõ rệt và nồng độ motilin trong huyết tương tăng đáng kể sau 30 phút.

Mộc hương có tác dụng tích cực trong việc tăng tốc độ làm rỗng dạ dày

Hỗ trợ hoạt động miễn dịch của cơ thể

Mộc hương chứa các hợp chất có tác dụng kháng khuẩn và kháng virus, giúp loại bỏ các tác nhân gây nhiễm trùng. Điều này cho thấy mộc hương có tác dụng tích cực trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản và ho mãn tính.

Mộc hương có tác dụng kháng khuẩn và kháng virus

Hỗ trợ tiêu hóa

Thêm vài giọt tinh dầu mộc hương vào ấm trà nóng có thể giúp làm sạch đường tiêu hóa, hỗ trợ chức năng tiêu hóa và thúc đẩy quá trình tiêu hóa thức ăn.

Ngoài ra, hoạt chất costunolide trong dịch chiết mộc hương còn có tác dụng chống loét mạnh, góp phần bảo vệ niêm mạc dạ dày và giảm nguy cơ mắc bệnh loét dạ dày.

Mộc hương tham gia hỗ trợ chức năng tiêu hóa

Tốt cho gan

Nghiên cứu của Chabrol và Charonnat (1935) cho thấy thổ mộc hương và hoạt chất helenin của nó có tác dụng kích thích tiết mật một cách mạnh mẽ. Điều này làm cho mộc hương trở thành lựa chọn hữu ích trong điều trị các tình trạng liên quan đến gan như suy giảm chức năng gan, sung huyết gan và vàng da tắc mật.

Thêm vào đó, một nghiên cứu công bố năm 2010 trên tạp chí Phytotherapy Research cho thấy mộc hương có thể hỗ trợ điều trị một số tổn thương gan. Cụ thể, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng chuột bị viêm gan do hóa chất ít bị tổn thương gan hơn khi được điều trị bằng chiết xuất mộc hương.

Các chất chiết xuất từ cây mộc hương rất tốt cho gan

Điều trị giun

Cây mộc hương được nghiên cứu và chứng minh có tác dụng trong việc điều trị nhiễm trùng đường ruột do ký sinh trùng.

Những nghiên cứu ban đầu cho thấy rễ mộc hương có hiệu quả tương tự như thuốc Pyrantel pamoate trong việc giảm số lượng trứng giun trong phân của trẻ em. Việc giảm số lượng trứng giun là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị.

Mộc hương có tác dụng điều trị nhiễm trùng đường ruột do ký sinh trùng

Tác động trên hệ tim mạch

Một nghiên cứu trên thỏ đã chỉ ra rằng chiết xuất từ cây mộc hương có khả năng cải thiện lưu lượng máu ở mạch vành và làm giảm nhịp tim. Những tác dụng này tương tự như những gì quan sát được ở các thỏ được điều trị bằng thuốc Digoxin và Diltiazem, cho thấy mộc hương có tiềm năng hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Chiết xuất từ cây mộc hương có khả năng cải thiện lưu lượng máu ở mạch vành

4Một số bài thuốc từ mộc hương

Bài thuốc chữa bệnh lỵ

Lỵ mạn tính: Mộc hương và hoàng liên, mỗi vị bằng nhau, tán bột làm viên. Mỗi lần uống 0,2 - 0,5g, ngày uống 2 - 3 lần.

Lỵ cấp tính: Mộc hương 8g, hoàng liên 20g, khổ sâm và bạch thược mỗi vị 12g, chỉ xác 8g, cam thảo 4g. Tán bột làm viên hoàn, mỗi ngày uống 10 - 20g.

Kết hợp mộc hương cùng một số loại thảo dược giúp chữa bệnh lỵ

Bài thuốc chữa tiêu chảy trẻ em do tích trệ thức ăn

Chuẩn bị: Mộc hương, bạch truật, mạch nha, chỉ thực, hoàng liên, sơn tra, trần bì, thần khúc mỗi vị 12g. Liên kiều, sa nhân, la bạc tử mỗi vị 8g.

Cách chế biến và sử dụng: Tán nhỏ các vị dược liệu để làm thành viên, mỗi ngày uống 4 - 8g.

Trẻ em bị tiêu chảy do tích trệ thức ăn nên dùng bài thuốc từ mộc hương

Bài thuốc chữa viêm đại tràng mạn tính thể co thắt, rối loạn tiêu hóa kéo dài

Chuẩn bị: Mộc hương 6g, bạch truật, hoài sơn, ý dĩ, phòng đẳng sâm mỗi vị 12g, phụ tử chế 8g, can khương, chỉ thực, thương truật mỗi vị 6g, xuyên tiêu, nhục quế mỗi vị 4g.

Cách chế biến và sử dụng: Sắc uống ngày 1 thang. Sau 5 thang cần khám lại.

Bài thuốc từ mộc hương có thể chữa viêm đại tràng mạn tính

Bài thuốc chữa viêm đại tràng mạn tính do amip co cơ tái phát cấp diễn

Chuẩn bị: Mộc hương 6g, bạch truật, hoài sơn, ý dĩ, phòng đẳng sâm mỗi vị 12g, phụ tử chế 8g, can khương, chỉ thực, thương truật mỗi vị 6g, xuyên tiêu, nhục quế mỗi vị 4g.

Cách chế biến và sử dụng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, sau 5 thang nên khám lại.

Bài thuốc từ mộc hương có thể chữa viêm đại tràng mạn tính do amip

Bài thuốc chữa viêm loét dạ dày tá tràng

Chuẩn bị: Mộc hương, bạch truật, phòng đẳng sâm, ý dĩ mỗi vị 12g, hoàng bá, hoàng liên, uất kim, xuyên khung mỗi vị 8g, chỉ thực 6g.

Cách chế biến và sử dụng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, liệu trình từ 5 - 10 thang.

Bài thuốc từ mộc hương giúp chữa viêm loét dạ dày tá tràng

5Lưu ý khi sử dụng mộc hương

Một vài lưu ý bạn cần biết trước khi sử dụng mộc hương:

• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Nên hạn chế sử dụng mộc hương hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Nguy cơ độc tính: Mộc hương chứa axit aristolochic, có thể gây hại cho thận và tăng nguy cơ ung thư nếu dùng với liều lượng lớn.
• Không phù hợp để dùng dài ngày: Do có vị cay thơm và tác dụng tiết khí, mộc hương không thích hợp để sử dụng lâu dài ở những người khỏe mạnh.
• Dị ứng: Người bị dị ứng với các loài thực vật thuộc họ Cúc (Compositae) như cỏ phấn hương, cúc vạn thọ, hoa cúc, cúc tần… nên tránh sử dụng mộc hương.
• Người cao huyết áp: Cần thận trọng khi dùng mộc hương.
• Cách sử dụng và liều lượng: Mộc hương có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau như nhai nuốt trực tiếp, mài với nước, sắc hay tán bột để uống. Tùy vào phương pháp sử dụng mà liều lượng có thể thay đổi: 0,5 – 1g khi nhai nuốt hoặc mài với nước và 3 – 6g khi tán bột hoặc sắc thuốc.

Người cao huyết áp cần thận trọng khi dùng mộc hương

Cây mộc hương có rất nhiều công dụng đối với sức khỏe. Tuy nhiên chúng cũng có một số hạn chế nhất định, vì vậy trước khi sử dụng mộc hương bạn hãy xem xét và ghi nhớ một số lưu ý đã được bài viết này đề cập nhé!