Vàng da tắc mật: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Vàng da tắc mật là một bệnh lý nguy hiểm do tắc nghẽn dòng chảy của mật cần được chẩn đoán và điều trị sớm. Hãy cùng tìm hiểu về bệnh vàng da tắc mật qua bài viết dưới đây nhé!

1Vàng da tắc mật là gì?

Mật là dịch tiêu hóa do gan sản xuất, được đưa đến hệ thống tiêu hóa thông qua một mạng lưới các ống dẫn mật nối gan, túi mật, tuyến tụy và ruột non. Mật chứa nhiều các sản phẩm phụ, trong số đó là bilirubin một chất thải được hình thành khi các tế bào hồng cầu già hoặc bị hư hỏng bị phá vỡ.

Vàng da tắc mật là tình trạng dòng chảy của mật ra khỏi gan bị suy giảm, tắc nghẽn ở bất kỳ vị trí nào trong hệ thống mật. Lượng mật bị dư thừa, ứ đọng cũng như các sản phẩm giáng hóa của dịch mật sẽ di chuyển dần vào máu.

Từ đó, cơ thể không thể bài tiết hết mật và sắc tố bilirubin ra ngoài nên những người bị tắc mật sẽ thường có xu hướng vàng da và mắt.[1]

Vàng da tắc mật là tình trạng dòng chảy của mật ra khỏi gan bị tắc nghẽn

2Nguyên nhân gây ra vàng da tắc mật

Tắc ống mật chủ

Sỏi mật được xem là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên tình trạng tắc ống mật chủ. Sỏi sẽ chèn vào các đường dẫn mật ra ống tiêu hóa, gây ứ đọng dịch mật lại hệ thống đường mật. Dịch mật từ đó ứ đọng ở gan và thấm vào máu. Bilirubin có trong dịch mật được máu chuyển đi khắp cơ thể, thấm qua da và gây nên hiện tượng vàng da.

Ngoài ra, ống mật chủ có thể bị tắc do viêm hoặc xơ gan làm cho đường dẫn mật hẹp và xơ hóa, khiến dịch mật lưu thông kém.[2]

Ung thư đường mật

Ung thư đường mật là tình trạng xuất hiện khối u ác tính tại hệ thống ống mật có thể bắt nguồn từ gan và các ống dẫn mật ngoài gan, chủ yếu xảy ra ở những người trên 50 tuổi.

Sự phát triển của các khối u có thể dẫn đến tắc nghẽn đường mật, dẫn đến ứ đọng dịch mật. Từ đó gây ra tình trạng vàng da do tắc đường dẫn mật.

Sự phát triển của ung thư đường mật dẫn đến tắc nghẽn và gây ra tình trạng vàng da tắc mật

Bẩm sinh

Tình trạng dị dạng đường mật bẩm sinh là khi ống dẫn mật chủ không phát triển bình thường khiến đường mật bị hẹp lại. Tình trạng này thường xuất hiện ở một số trẻ 2 - 6 tuần tuổi sau sinh. Từ đó, cản trở dòng chảy của mật xuống ống tiêu hóa, gây vàng da.

Tình trạng dị dạng đường mật bẩm sinh là khi ống dẫn mật chủ không phát triển bình thường khiến đường mật bị hẹp lại

U nang ống mật chủ

U nang ống mật chủ là một bệnh lý dị dạng bẩm sinh của đường mật, thường gặp ở trẻ em. Nếu không được điều trị, u nang ống mật chủ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm đường mật, tắc mật, áp xe gan, xơ gan,...

U nang ống mật chủ là một bệnh lý dị dạng bẩm sinh của đường mật

U bóng vater

Bóng vater là nơi đổ của dịch mật và dịch tụy vào lòng tá tràng để giúp tiêu hóa thức ăn. Các khối u tại đây gây hẹp bóng vater, có thể khiến dịch mật không đổ vào tá tràng được và bị ứ đọng lại.

Ung thư đầu tụy

Tụy là một cơ quan nằm sau dạ dày, gồm phần đầu, thân, đuôi và có hình dạng giống chiếc búa nhỏ. Ung thư đầu tụy chiếm 60% số ca ung thư tuỵ, có thể gây biến chứng tắc mật do u đầu tụy chèn ép dịch mật và các dây thần kinh liên quan, đặc biệt khi tế bào ung thư xâm lấn xa.

Ung thư đầu tụy chiếm 60% số ca u tụy, có thể gây biến chứng tắc mật

3Dấu hiệu của bệnh vàng da tắc mật

Tam chứng Charcot

Tam chứng Charcot gồm đau quặn mật, sốt và vàng da là ba triệu chứng điển hình khi gặp tình trạng viêm đường mật do sỏi bị tắc nghẽn:

• Cơn đau quặn xuất hiện ở vùng hạ sườn phải một cách đột ngột khi sỏi mật bị tắc nghẽn, túi mật phải co bóp nhiều và mạnh hơn để đẩy dịch mật đi xuống hệ thống tiêu hóa.
• Sốt cao trên 38 độ C kèm rét run thường xuất hiện đồng thời sau cơn đau vài giờ.
• Vàng da, vàng mắt có thể xuất hiện tùy vào mức độ tắc nghẽn. Nếu không được điều trị, càng để lâu da sẽ càng sạm màu, thậm chí hình thành những chấm sắc tố. Vàng mắt thường xuất hiện trước do elastin trong mắt có ái lực cao với bilirubin.

Nước tiểu đậm màu

Nước tiểu sẽ đậm màu tùy thuộc vào mức độ vàng da của bệnh nhân. Nước tiểu bình thường không chứa bilirubin. Tuy nhiên, ở những bệnh nhân bị vàng da tắc mật, bilirubin liên hợp được bài tiết qua nước tiểu, khiến nước tiểu có nhiều bọt và màu sẫm hơn.

Phân bạc màu

Ở ruột, quá trình chuyển hóa của bilirubin lần lượt thành urobilinogen rồi stercobilin và được thải trừ trong phân. Thông thường 100g phân sẽ chứa 100mg stercobiline, tạo ra màu nâu của phân người.

Tuy nhiên, khi bị tắc mật thì nồng độ chất này sẽ giảm đi nhiều do bilirubin không thể chuyển hóa nên khiến phân bị nhạt màu hơn bình thường hoặc bạc trắng như phân cò.

Ngứa

Hai thành phần chính của mật là bilirubin và axit mật. Sự tắc nghẽn mật dẫn đến ứ đọng axit mật trong máu gây ra những thay đổi điển hình và kích thích dây thần kinh phân bố dưới da ở vùng quanh gan. Từ đó, xuất hiện biểu hiện lâm sàng là ngứa.

4Biến chứng của bệnh vàng da tắc mật

• Viêm đường mật cấp nặng là một biến chứng phổ biến nhất của tình trạng hẹp, thường xảy ra nhất ở ống mật chủ (CBD). Khi có sự tắc nghẽn dòng chảy, ứ đọng tạo điều kiện cho sự xâm nhập và nhân lên của vi khuẩn trong mật. Đồng thời, áp lực trong ống dẫn mật tăng đồng thời có thể dẫn đến trào ngược dịch mật và nhiễm khuẩn huyết, có thể gây sốc nhiễm trùng và tử vong.
• Viêm tụy cấp: Những viên sỏi tuột ra khỏi đường mật và kẹt ở vị trí ngã ba mật tụy, gây tình trạng tắc nghẽn đường lưu thông của dịch tụy. Từ đó làm ứ đọng dịch trong ống tụy.

Viêm đường mật cấp nặng là một biến chứng phổ biến nhất của tình trạng vàng da tắc mật

5Các chẩn đoán phát hiện bệnh vàng da tắc mật

Vàng da tắc mật là một bệnh lý nghiêm trọng có khả năng tử vong cao nên cần được phát hiện điều trị kịp thời thông qua các chẩn đoán:

• Phân biệt triệu chứng: Túi mật to và phân bạc màu kéo dài.
• Xét nghiệm máu kiểm tra nồng độ bilirubin trong máu, nồng độ ALP (phosphatase kiềm) và GGT, men gan,...
• Siêu âm, siêu âm nội soi giúp phân biệt loại vàng da tắc mật chính xác tới 95%.
• Chụp cắt lớp vi tính có thuốc cản quang giúp chẩn đoán bệnh được chính xác. Ứ mật trong gan cho thấy đường mật thông suốt, ứ mật ngoài gan thì đường mật lớn bị giãn và tắc nghẽn.
• Chụp cộng hưởng từ giúp chẩn đoán phân biệt các bệnh lý gan mật, phát hiện khối u, chẩn đoán hẹp đường mật.
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).
• Sinh thiết gan chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh, tuy nhiên không áp dụng với trường hợp ứ mật ngoài gan.
• Xét nghiệm khác gồm: AFP với K gan, chụp động mạch với u đầu tụy hoặc u gan, xét nghiệm miễn dịch...

6Phương pháp điều trị bệnh vàng da tắc mật

Bác sĩ có thể chỉ định các phương án điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân, tình trạng bệnh và thể trạng bệnh nhân với mục tiêu giải tỏa tắc nghẽn ống mật:

• Trong sỏi ống mật chủ, nội soi cắt cơ vòng có hoặc không có đặt stent, kỹ thuật dẫn lưu mật qua da ERCP có thể được quyết định làm giảm tắc nghẽn. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê toa thuốc kháng sinh và giảm đau để điều trị nhiễm trùng.
• Trong tắc nghẽn ác tính, tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và khả năng phẫu thuật của bệnh nhân, phẫu thuật cắt bỏ tổn thương tắc nghẽn được ưu tiên. Nếu không thể cắt bỏ hoàn toàn, phẫu thuật nối gan hỗng tràng và phẫu thuật nối tắt Roux-en-Y là một lựa chọn.
• Với trường hợp điều kiện sức khỏe và bệnh cảnh bệnh nhân không phù hợp, đặt stent dẫn lưu mật qua nội soi hoặc ống chụp đường mật xuyên gan qua da để giải tỏa tắc nghẽn mật.

Đồng thời, kháng sinh được xem xét kê đơn trong giai đoạn trước và sau phẫu thuật đường mật để giảm nguy cơ nhiễm trùng huyết.

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ

Nếu có bất kỳ triệu chứng vàng da tắc mật nào đã nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm thiểu nguy cơ bệnh trở nên trầm trọng.

Nơi khám chữa bệnh uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên bạn nên đến ngay các cơ sở y tế gần nhất hoặc cá bệnh viên đa khoa tại nơi cư trú để được thăm khám và tư vấn điều trị kịp thời.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín và nổi tiếng dưới đây:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Bình Dân, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Chợ Rẫy,...
• Hà Nội: Bệnh viện K, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108,...

8Phương pháp phòng ngừa bệnh vàng da tắc mật

Để phòng ngừa bệnh vàng da tắc mật hiệu quả, bạn có thể:

• Có chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế dầu mỡ, chất béo bão hòa và đường, tăng cường ăn nhiều chất xơ.
• Giảm cân vì béo phì là đối tượng có nguy cơ cao hình thành sỏi mật gây tắc mật.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Khám sức khỏe định kỳ.
• Hạn chế sự căng thẳng, duy trì lối sống tích cực.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin liên quan về bệnh vàng da tắc mật. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích bạn nhé!