Cây mộc hoa trắng có tác dụng gì? 6 tác dụng, bài thuốc chữa bệnh

Mộc hoa trắng là loại dược liệu quý, có nhiều công dụng cho sức khỏe và được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Hãy đọc bài viết để cùng tìm hiểu về cây mộc hoa trắng nhé!

1Giới thiệu về cây mộc hoa trắng

Tên gọi khác: Mức hoa trắng, thừng mực lá to, mức lá to, mộc vài.

Tên khoa học: Holarrhena antidysenterica Wall.

Họ: Trúc đào (Apocynaceae)

Đặc điểm hình thái

Cây mộc hoa trắng là một loại cây thuốc nam quý, có thể cao tới khoảng 12 m tùy thuộc vào môi trường sống. Thân cây có cành non nhẵn hoặc mang lông tơ màu nâu đỏ, với bề mặt chứa nhiều bì khổng trắng nổi bật. Phần sẹo lá còn lại trên thân cây cũng rõ ràng, tạo nên một đặc điểm nhận diện dễ dàng.

Lá của cây mọc đối, gần như không có cuống và không có lá kèm, có hình bầu dục với chiều dài khoảng 12 - 15 cm và chiều rộng từ 4 - 8 cm. Mặt lá bóng, màu xanh lục nhạt với cả phần đầu và đáy đều có thể tròn hoặc nhọn. Đặc điểm này giúp cây dễ dàng thích nghi với nhiều điều kiện sống khác nhau.

Hoa của mộc hoa trắng có màu trắng tinh khiết, mọc thành xim hình ngù tại đầu cành hoặc kẽ lá, nở vào khoảng tháng 3 đến tháng 7. Quả có màu nâu, dài khoảng 15 - 30 cm với hình dạng hơi cong và có vân dọc. Mùa quả kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12, bên trong chứa nhiều hạt màu nâu nhạt, dài từ 10 - 20 mm với chùm lông dài 2 - 4,5 cm.[1]

Cây mộc hoa trắng là một loại cây thuốc nam quý

Phân bố, thu hái và bộ phận dùng

Cây mộc hoa trắng có nguồn gốc phân bố rộng rãi tại nhiều quốc gia như Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia và Myanmar. Ở Việt Nam, cây mọc hoang khắp nơi, đặc biệt là ở các tỉnh miền Bắc như Cao Bằng, Vĩnh Phúc, Lạng Sơn, Phú Thọ, Hòa Bình, Bắc Ninh và Bắc Giang. Sự phân bố này cho thấy cây dễ thích nghi với điều kiện khí hậu và đất đai ở nhiều vùng khác nhau.

Bộ phận chính được sử dụng làm thuốc của cây mộc hoa trắng bao gồm hạt và vỏ thân. Thời điểm thu hái dược liệu lý tưởng nhất là vào mùa thu đông khi quả đã chín già. Người ta có thể thu hái cả quả tươi hoặc tiến hành phơi hoặc sấy khô để bảo quản dùng dần.[1]

Bộ phận chính được sử dụng làm vị thuốc của cây mộc hoa trắng là hạt và vỏ thân

Thành phần hoá học

Các thành phần hóa học được chứng minh có trong dược liệu mộc hoa trắng gồm có: Conesin, alkaloid, isoconesimin, norconesin, conesinidin, conkurchin, holarhenin.[1]

Cây mộc hoa trắng chứa thành phần hóa học đa dạng

2Tác dụng của cây mộc hoa trắng

Phòng ngừa đái tháo đường

Cây mộc hoa trắng, đặc biệt là hạt, đã được nghiên cứu rộng rãi về hoạt tính chống đái tháo đường. Chiết xuất ethanol từ hạt cho thấy hiệu quả tích cực trong việc giảm lượng đường huyết. Ngoài ra, nghiên cứu trên chuột cũng cho thấy chiết xuất methanol có tác dụng chống đái tháo đường nhờ vào hợp chất quercetin có trong hạt.

Bên cạnh hạt, chiết xuất ethanol từ lá cây mộc hoa trắng cũng có tác dụng chống đái tháo đường. Khi nghiên cứu việc sử dụng liên tục 21 ngày trên chuột, chiết xuất lá cho thấy hiệu quả tương đương với thuốc điều trị bệnh tiểu đường đường uống là glibenclamide ở liều 5mg/kg BW (trọng lượng cơ thể).[2]

Cây mộc hoa trắng cho thấy hiệu quả tích cực trong việc giảm lượng đường huyết

Ngăn ngừa ung thư

Cây mộc hoa trắng đã cho thấy tiềm năng chống ung thư đáng kể thông qua các nghiên cứu trên nhiều dòng tế bào ung thư khác nhau. Các chiết xuất ethanolic, hydroalcoholic và nước từ lá cây này đã được kiểm tra trên 14 dòng tế bào ung thư, bao gồm ung thư phổi, đại tràng, gan và cổ tử cung.

Kết quả cho thấy các chiết xuất từ lá cây mộc hoa trắng đặc biệt hiệu quả trong việc ức chế sự phát triển của các dòng tế bào ung thư, mở ra cơ hội cho việc phát triển các phương pháp điều trị mới.[2]

Cây mộc hoa trắng đã cho thấy tiềm năng chống ung thư đáng kể

Chống ký sinh trùng

Cây mộc hoa trắng có tiềm năng như một phương pháp tự nhiên trong việc điều trị sốt rét. Các nghiên cứu về khả năng chống sốt rét được thực hiện thông qua các chiết xuất từ toàn bộ cây.

Nghiên cứu cho thấy những chiết xuất này có thể giảm đáng kể sự phát triển của ký sinh trùng Plasmodium berghei ở chuột. So với thuốc trị sốt rét chloroquine có giá trị ED50 là 18,29 mg/kg BW, chiết xuất cloroform từ cây mộc hoa trắng cho thấy hoạt động đáng kể với giá trị IC50 là 16 μg/ml. Ở nồng độ này, nghiên cứu không quan sát thấy tác dụng gây độc tế bào trên tế bào chuột.

Ngoài ra, một nghiên cứu khác đã tập trung vào hợp chất conessin được chiết xuất từ vỏ cây mộc hoa trắng, cho thấy khả năng chống sốt rét mạnh mẽ với liều lượng hiệu quả với chỉ số IC50 là 1,3 μg/ml thông qua xét nghiệm axit lactic dehydrogenase (LDH).[2]

Cây mộc hoa trắng có tiềm năng như một phương pháp tự nhiên trong việc điều trị sốt rét

Hỗ trợ điều trị tiêu chảy

Cây mộc hoa trắng đã được nghiên cứu về khả năng chống tiêu chảy thông qua việc chiết xuất từ vỏ rễ. Các thử nghiệm được tiến hành trên các chủng vi khuẩn Escherichia coli. Kết quả đã chứng minh chiết xuất từ cây này có khả năng ức chế sự sản xuất độc tố và ngăn ngừa việc tiết độc tố trong ruột, giúp giảm thiểu mức độ độc hại của các chủng vi khuẩn gây tiêu chảy.

Từ đó cho thấy cây mộc hoa trắng có tác dụng bảo vệ hiệu quả trong nhiều giai đoạn của quá trình tiêu chảy, giúp làm giảm triệu chứng và nguy cơ lây nhiễm từ vi khuẩn, góp phần cải thiện sức khỏe đường tiêu hóa.[3]

Kháng khuẩn

Cây mộc hoa trắng đã cho thấy khả năng chống kháng khuẩn mạnh mẽ thông qua các nghiên cứu trên nhiều loại vi khuẩn gây bệnh. Chiết xuất nước từ hạt cây đã được chứng minh có hiệu quả cao đối với các vi khuẩn như E. coli, Shigella, Staphylococcus aureus và Salmonella typhi, giúp ngăn ngừa và điều trị các bệnh liên quan đến tiêu chảy.

Ngoài chiết xuất từ hạt, chiết xuất cồn và chiết xuất nước từ vỏ thân cây cũng cho thấy hoạt tính kháng khuẩn đáng kể đối với mười loại tác nhân gây bệnh đường ruột khác nhau bao gồm S. aureus, Vibrio cholerae và nhiều chủng E.coli,...[2]

Cây mộc hoa trắng đã cho thấy khả năng chống kháng khuẩn mạnh mẽ

Hoạt tính chống oxy hoá

Cây mộc hoa trắng mang lại nhiều lợi ích nhờ vào khả năng chống oxy hóa của mình, đặc biệt thông qua các chiết xuất từ hạt và lá. Nghiên cứu cho thấy chiết xuất hydro-alcoholic từ hạt có thể ức chế các gốc tự do, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do oxy hóa và ngăn ngừa các bệnh liên quan đến stress oxy hóa.

Bên cạnh đó, chiết xuất methanol từ lá cây cũng đã được kiểm tra và cho thấy khả năng loại bỏ gốc hydroxyl và superoxide anion hiệu quả. Hàm lượng phenolic cao trong lá là yếu tố chính giúp tăng cường hoạt động chống oxy hóa.

Những đặc tính này không chỉ giúp bảo vệ tế bào mà còn có thể đóng góp vào việc phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe tự nhiên, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.[2]

Cây mộc hoa trắng mang lại nhiều lợi ích nhờ vào khả năng chống oxy hóa của mình

3Cách dùng và liều dùng

Tùy vào mục đích sử dụng, cây mộc hoa trắng có thể sử dụng ở dạng cao lỏng hay thuốc bột. Liều dùng được khuyến cáo dùng hàng ngày sẽ tùy vào dạng thuốc sử dụng, cụ thể như sau:

• Cồn từ hạt: Khoảng 2 – 6 g/ngày.
• Bột từ hạt: Khoảng 3 – 6 g/ngày.
• Cao lỏng: Khoảng 1 – 3 g/ngày.
• Bột từ vỏ: Khoảng 10 g/ngày.[1]

Bột từ vỏ thân được khuyến cáo nên dùng khoảng 10 g/ngày

4Nên uống mộc hoa trắng trước ăn hay sau ăn

Cây mộc hoa trắng nên được uống sau bữa ăn để hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn và ngăn ngừa các vấn đề về dạ dày. Việc uống sau ăn giúp cơ thể hấp thụ các hoạt chất một cách hiệu quả, đồng thời giúp điều hòa lượng đường trong máu và bảo vệ niêm mạc ruột, giảm thiểu nguy cơ kích ứng dạ dày, đặc biệt đối với những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm.

Cây mộc hoa trắng nên được uống sau bữa ăn

5Mộc hoa trắng có tác hại gì đối với sức khỏe

Độc tính

Cây mộc hoa trắng chứa hợp chất conessin, một alkaloid có độc tính rất thấp. Mặc dù có khả năng gây tê tại chỗ khi tiêm, nhưng do nguy cơ cao gây hoại tử mô, chất này không được sử dụng làm thuốc gây tê. Nghiên cứu cho thấy rằng conessin không gây độc tế bào ở liều lên đến 16 μg/ml, cho thấy tính an toàn khi sử dụng ở các liều thấp.

Một số nghiên cứu đã phát hiện rằng các chiết xuất từ hạt mộc hoa trắng có thể an toàn khi sử dụng ở liều 2000 mg/kg trên chuột. Tuy nhiên, một nghiên cứu khác cảnh báo rằng dịch chiết ethanol có thể gây độc gan khi sử dụng liên tục trong 3 tháng ở liều thấp hơn nhiều so với liều dùng cho người.

Do đó, cần thận trọng trong việc sử dụng, tránh dùng quá liều và kéo dài để ngăn ngừa các tác dụng không mong muốn.

Cây mộc hoa trắng được chứng minh là an toàn trong liều sử dụng

Các đối tượng không nên sử dụng

Một số đối tượng cần thận trọng như trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú không nên sử dụng cây mộc hoa trắng để tránh những tác hại tiềm ẩn khi sử dụng dược liệu này. Nếu muốn sử dụng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để cân nhắc, tránh những rủi ro ngoài ý muốn.

Trẻ nhỏ không nên sử dụng cây mộc hoa trắng để tránh các tác hại tiềm ẩn

6Một số bài thuốc từ cây mộc hoa trắng

Dược liệu mộc hoa trắng được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh về đường ruột, điển hình nhất là bệnh kiết lỵ và bệnh viêm đại tràng. Dưới đây là các bài thuốc mà bạn đọc có thể tham khảo:

• Bài thuốc 1: Chữa viêm đại tràng

Nguyên liệu: Vỏ cây mộc hoa trắng với lượng tùy ý.

Cách dùng: Đem dược liệu tán thành bột mịn, dùng 10 g sắc với nước, chia làm nhiều lần uống trong ngày khi còn ấm. Dùng duy trì đến khi bệnh thuyên giảm.

• Bài thuốc 2: Chữa viêm đại tràng

Nguyên liệu: Hạt của mộc hoa trắng.

Cách dùng: Đem dược liệu tán thành bột mịn, dùng 10 - 15 g sắc với nước, chia làm nhiều lần uống trong ngày và duy trì đến khi bệnh thuyên giảm.

• Bài thuốc 3: Chữa kiết lỵ

Nguyên liệu: Phần vỏ cây mộc hoa trắng với lượng tùy ý.

Cách dùng: Dược liệu được phơi khô rồi tán thành bột mịn. Có thể sắc với nước hoặc hòa với nước sôi ấm uống mỗi ngày 10 – 15 g. Dùng liên tục và đều đặn đến khi các triệu chứng của bệnh thuyên giảm.

Dược liệu mộc hoa trắng được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh về đường ruột

7Lưu ý khi dùng mộc hoa trắng chữa bệnh

Mộc hoa trắng là cây thuốc có dược tính cao. Mặc dù có nhiều báo cáo về khả năng gây độc tính thấp và gần như không có của cây, khi sử dụng vẫn cần lưu ý những điều sau:

• Hết sức thận trọng khi sử dụng cho trẻ nhỏ.
• Tránh dùng cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho bé bú nếu không có chỉ định của bác sĩ.[1]

Tránh dùng mộc hoa trắng cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho bé bú nếu bác sĩ chưa cho phép

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn thông tin về công dụng tuyệt vời của cây mộc hoa trắng và một vài bài thuốc đơn giản từ loại dược liệu quý này. Nếu thấy bài viết hữu ích, bạn hãy chia sẻ đến cho người thân và bạn bè cùng đọc nhé!