Hoa bia

Y học cổ truyền

Hoa bia có vị đắng, tính bình, được sử dụng để kiện vị, kích thích tiêu hóa, lợi tiểu, hóa đàm, làm tan đờm và giảm ho. Ngoài ra, hoa bia còn có tác dụng an thần nhẹ, giúp giảm căng thẳng, lo âu và hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên. Chất lupulin trong hoa bia thường được dùng như thuốc giảm đau và giảm căng thẳng thần kinh, mặc dù cần dùng đúng liều lượng để tránh những tác dụng phụ như chóng mặt hoặc buồn nôn. Trong thực tế, hoa bia cũng được dùng để điều trị các chứng bệnh như khó tiêu, ăn không ngon, trướng bụng, mất ngủ, lao phổi, viêm màng phổi, tiêu chảy, bệnh ngoài da, đau thấp khớp, thống phong và một số bệnh lý khác.

Y học hiện đại

1. Điều hoà giấc ngủ và giảm căng thẳng

Hoa bia được biết đến như một loại dược liệu có tác dụng an thần nhẹ, thường được sử dụng kết hợp với valerian để hỗ trợ những người gặp vấn đề mất ngủ ở mức độ nhẹ đến trung bình. Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh rằng hoa bia có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ cũng như giảm bớt cảm giác bồn chồn và lo âu. Cơ chế tác dụng của hoa bia liên quan đến các axit đắng có khả năng điều hòa hoạt động của hệ thần kinh GABA, giúp thư giãn hệ thần kinh và dễ dàng chìm vào giấc ngủ hơn.

2. Giảm bốc hỏa và khó chịu ở giai đoạn mãn kinh
Hoa bia chứa hợp chất 8-prenylnaringenin (8-PN), một loại phytoestrogen có tác dụng nhẹ lên thụ thể estrogen trong cơ thể. Một số nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng giả dược đã chứng minh chiết xuất chuẩn hóa chứa 8-PN có thể giúp giảm tần suất và mức độ các cơn bốc hỏa, đồng thời cải thiện các triệu chứng kèm theo như rối loạn khí sắc và khó ngủ.

3. Hỗ trợ sức khỏe xương sau mãn kinh
Một số nghiên cứu lâm sàng gần đây cho thấy chiết xuất hoa bia giàu 8-PN có thể cải thiện các chỉ số chuyển hóa xương ở phụ nữ sau mãn kinh, gợi ý về tác dụng tích cực trên sức khỏe xương. Tuy nhiên, để xác nhận rõ ràng tác động lâu dài lên mật độ khoáng xương và giảm nguy cơ gãy xương, cần có thêm các thử nghiệm với quy mô lớn và thời gian theo dõi dài hơn.

4. Tác dụng kháng khuẩn và kháng vi sinh

Dịch chiết từ hoa bia và các hợp chất đặc trưng như prenylated flavonoids, α/β-acids đã thể hiện khả năng ức chế nhiều chủng vi khuẩn gram dương cũng như có hoạt tính kháng nấm trong các nghiên cứu ống nghiệm. Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có đủ bằng chứng lâm sàng để khẳng định hiệu quả của hoa bia như một thuốc điều trị nhiễm trùng ở người, nên giá trị thực tiễn trong điều trị vẫn cần được nghiên cứu thêm.

5. Hỗ trợ kiểm soát cân nặng

Một số thử nghiệm trên người thừa cân ghi nhận chiết xuất hoa bia đã chín (giàu các acid đắng MHBA) có thể giúp giảm mỡ nội tạng và tổng lượng mỡ cơ thể khi sử dụng liên tục trong vài tuần. Cơ chế được đề xuất là kích hoạt các thụ thể trong ruột, điều hòa các hormone đường tiêu hóa như GLP-1 và PYY, từ đó làm giảm cảm giác thèm ăn và lượng calo nạp vào. Tuy nhiên, chiết xuất này nên được dùng như một biện pháp hỗ trợ kết hợp cùng chế độ ăn uống và vận động khoa học.

6. Chống oxy hóa, chống viêm

Xanthohumol – một polyphenol đặc trưng của hoa bia thể hiện hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ cũng như khả năng kháng viêm trong nhiều nghiên cứu tiền lâm sàng. Những đặc tính này mở ra tiềm năng ứng dụng trong các rối loạn chuyển hóa như béo phì, đề kháng insulin và gan nhiễm mỡ.

Hoa bia thường được dùng như một loại thuốc có tác dụng an thần nhẹ hoặc giúp hỗ trợ giấc ngủ, với liều dùng từ 1,5 đến 2g nón hoa khô mỗi ngày. Ngoài ra, đã có những nghiên cứu dùng kết hợp chiết xuất hoa bia với cây nữ lang trong một sản phẩm điều trị chứng mất ngủ, trong đó liều lượng hoa bia được sử dụng là khoảng 60mg. Sự phối hợp này giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ một cách an toàn và hiệu quả.

Khi sử dụng hoa bia, cần thận trọng đặc biệt khi kết hợp với rượu hoặc các chất ức chế hệ thần kinh trung ương bởi hoa bia có tác dụng an thần nhẹ. Việc dùng đồng thời có thể làm tăng hiệu ứng gây buồn ngủ, chóng mặt, giảm khả năng tập trung và mất phối hợp vận động, làm tăng nguy cơ tai nạn khi lái xe hoặc vận hành máy móc. Ngoài ra, hoa bia chứa phytoestrogen 8-prenylnaringenin, do đó khi kết hợp với các thuốc chứa estrogen hoặc các chế phẩm bổ sung estrogen, có thể gây tương tác làm tăng hoặc thay đổi tác dụng của hormone, ảnh hưởng đến cân bằng nội tiết trong cơ thể.

Do đó, người dùng hoa bia nên tránh kết hợp với rượu, thuốc an thần, thuốc gây ngủ, thuốc chứa estrogen hoặc các chất bổ sung có tác dụng giống estrogen mà không có hướng dẫn y tế rõ ràng. Phụ nữ có thai, cho con bú, người cao tuổi và những người đang chữa bệnh mãn tính cần luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn. Việc tuân thủ liều lượng và không tự ý phối hợp các chất là cần thiết để tránh các tác dụng phụ không mong muốn và đảm bảo hiệu quả tốt nhất khi dùng hoa bia.

Hoa bia khi dùng làm thực phẩm bổ sung thường an toàn và ít gây tác dụng phụ. Một số người có thể cảm thấy buồn ngủ hoặc chóng mặt nhẹ, nhưng các triệu chứng này thường sẽ biến mất khi ngừng sử dụng. Trong một số trường hợp hiếm gặp, hoa bia có thể gây dị ứng nghiêm trọng hay sốc phản vệ ở những người có cơ địa nhạy cảm.

Cây hoa bia có thể làm tăng tác dụng của các thuốc an thần như clonazepam, lorazepam, phenobarbital và zolpidem gây buồn ngủ quá mức. Ngoài ra, hoa bia có thể tương tác với estrogen tổng hợp hoặc các thực phẩm bổ sung có đặc tính giống estrogen do bản thân hoa bia chứa phytoestrogen 8-prenylnaringenin.

Một số thuốc được chuyển hóa qua enzym gan thuộc nhóm CYP2C và CYP1A2 như thuốc điều trị tiểu đường tolbutamide, thuốc chống ho dextromethorphan, thuốc an thần alprazolam và caffeine có thể bị ảnh hưởng nhẹ bởi hoa bia. Tuy nhiên, nghiên cứu lâm sàng trên người cho thấy các tương tác này không có ý nghĩa lâm sàng đáng kể, tức là không làm thay đổi đáng kể nồng độ thuốc trong máu.

Không có đủ thông tin đáng tin cậy để biết liệu hoa bia có an toàn khi sử dụng trong thời kỳ mang thai hoặc cho con bú hay không. Do đó, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Đặc điểm thực vật:

• Tên tiếng Việt: Húp lông, Hương bia, Hoa bia.
• Tên khoa học: Humulus lupulus L.
• Họ thực vật: Canabaceae.

Mô tả thực vật:

Hoa bia là loại cây dây leo sống dai, khác gốc, mọc cuốn và có phủ lớp lông cứng để bảo vệ. Lá của cây mọc đối, có cuống lá, hình dạng gốc lá có dạng tim và được chia thành 3 - 5 thùy chân vịt với mép lá có răng cưa. Hoa của cây hoa bia có màu lục nhạt, với hoa đực tập trung thành các chùy thưa mọc ở kẽ lá, trong khi hoa cái tập hợp thành các nón riêng biệt. Các nón hoa cái lại liên kết thành chùm ở đầu cành. Mỗi nón hình trứng được cấu tạo từ nhiều lá bắc mỏng màu vàng nhạt chồng lên nhau và ở nách của mỗi nón có hai hoa cái, sau khi thụ phấn sẽ phát triển thành quả bế nhỏ.

Phân bố, thu hái và chế biến:

Cây hoa bia mọc hoang dại và được trồng chủ yếu ở các vùng ôn đới, ẩm thấp của châu Âu và châu Mỹ như Pháp, Séc, Đức để thu hoạch hoa cái làm nguyên liệu chế biến bia. Khi trồng, người ta thường loại bỏ cây đực để tránh thụ phấn tạo quả bế, làm giảm mùi thơm đặc trưng của hoa. Ở Việt Nam, loại cây này mới được nhập và trồng thử nghiệm tại Mộc Châu, Hà Giang, Bắc Ninh và Đà Lạt để lấy hoa cái sản xuất rượu bia. Vào mùa hoa (tháng 6 - 7), các nón hoa cái chín được thu hái và sấy khô ở nhiệt độ dưới 60°C, càng để lâu thì mùi thơm càng tăng. Ngoài hoa cái, người ta còn thu lấy phần lông tiết phủ trên lá bắc gọi là lupulin, chiếm khoảng 10 - 12% trọng lượng cụm hoa cái. Lupulin được tạo ra bằng cách đập nón hoa, khiến lông tiết rơi ra dưới dạng bột màu nâu đỏ nhạt, có mùi hăng đặc trưng và vị đắng. Dưới kính hiển vi, lupulin gồm các lông kích thước 150 - 250µm, có chân ngắn và phần trên xếp thành hình cốc với tế bào tiết nhựa dầu, tạo nên đặc tính và mùi vị độc đáo của sản phẩm.