Mất ngủ: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị

Trong đời sống hiện đại, mất ngủ có xu hướng gia tăng. Đây là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý về thể chất, tâm thần cũng như những rối loạn về tâm sinh lý ở người bệnh. Cùng tìm hiểu nguyên nhân và cách khắc phục mất ngủ qua bài viết dưới đây nhé!

1Mất ngủ là gì?

Mất ngủ là tình trạng người bệnh ngủ không đủ giấc, chất lượng giấc ngủ không tốt (ngủ không ngon giấc), khó đi vào giấc ngủ.

Trong một số trường hợp, mất ngủ chỉ xuất hiện vài lần trong đời nhưng với một số trường hợp, mất ngủ diễn ra trong thời gian dài có thể gây ra tình trạng thiếu ngủ khiến cho chất lượng cuộc sống suy giảm.

Tùy vào từng cách mà các bác sĩ có thể phân loại thành nhiều kiểu mất ngủ khác nhau. Một số mốc để các bác sĩ dựa vào để phân loại giấc ngủ có thể kể đến là:

• Thời gian: được chia thành hai loại mất ngủ cấp tính và mất ngủ mạn tính (rối loạn giấc ngủ).
• Nguyên nhân: dựa vào yếu tố gây ra mất ngủ mà triệu chứng được chia thành hai loại là mất ngủ nguyên phát và mất ngủ thứ phát.[1]

Mất ngủ là tình trạng người bệnh khó đi vào giấc ngủ

2Nguyên nhân gây mất ngủ

Mất ngủ do nhiều nguyên nhân gây nên thường do stress, các sự kiện trong cuộc sống hoặc các thói quen không tốt trong cuộc sống. Cụ thể là:

• Căng thẳng: sự lo lắng về những vấn đề trong cuộc sống như công việc, trường học, gia đình khiến cho người bệnh phải suy nghĩ gây nên tình trạng khó ngủ. Đồng thời, những chấn thương tâm lý như bệnh tật, cái chết của người thân hoặc đột ngột mất việc cũng có thể khiến cho người bệnh mất ngủ.
• Thay đổi đồng hồ sinh học: mỗi người có một đồng hồ sinh học hoạt động khác nhau. Khi thay đổi môi trường sống đột ngột (Jet lag - thay đổi múi giờ) có thể thay đổi nhịp sinh học gây nên những thay đổi bất thường trong chu kỳ thức - ngủ khiến cho người bệnh không kịp thích nghi và gây ra mất ngủ.
• Thói quen xấu khi ngủ: thời gian đi ngủ và thức dậy thất thường, không có chu kỳ khiến cho giấc ngủ bị gián đoạn. Một số thói quen xấu có thể kể đến sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ.
• Ăn nhiều vào buổi tối: khiến cho người bệnh cảm thấy khó chịu, đôi khi có thể xuất hiện cảm giác ợ nóng do dạ dày bị trào ngược. Điều này gây ra khó ngủ ở nhiều người.
• Rối loạn sức khỏe tâm thần: một số bệnh lý tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm, căng thẳng sau sang chấn hoặc stress có thể khiến tình trạng mất ngủ xuất hiện.
• Thuốc: một số thuốc có thể làm xuất hiện tình trạng mất ngủ như thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị hen hoặc thuốc điều trị cao huyết áp. Một số thuốc giảm đau hoặc giảm cân cũng có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Bệnh lý nền: một số bệnh lý gây đau liên tục có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ. Ngoài ra, ung thư, tiểu đường, bệnh tim hay phổi cũng có thể khiến cho giấc ngủ bị rối loạn.
• Một số hội chứng liên quan đến giấc ngủ: như hội chứng ngưng thở khi ngủ hoặc hội chứng chân không yên khi ngủ có thể khiến cho cơ thể cảm thấy khó chịu khi ngủ.
• Cà phê, chất kích thích, rượu: có thể tác động vào hệ thần kinh khiến cho người bệnh khó đi vào giấc ngủ hoặc xuất hiện tình trạng giấc ngủ không sâu.
• Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác gây mất ngủ như là phòng quá nóng hoặc quá lạnh, không gian xung quanh nhiều tiếng ồn.[2]

Căng thẳng là một trong những nguyên nhân hay gặp gây mất ngủ

3Mất ngủ là dấu hiệu của bệnh gì?

Có nhiều bệnh lý gây nên mất ngủ như:

• Trầm cảm.
• Rối loạn lo âu.
• Căng thẳng xuất hiện sau sang chấn.
• Bệnh tim.
• Trào ngược dạ dày thực quản.
• Hội chứng ngưng thở khi ngủ.
• Hen.
• Tiểu đường.
• Ung thư.

Trào ngược dạ dày thực quản có thể là nguyên nhân dẫn tới mất ngủ

4Biến chứng nguy hiểm của mất ngủ

Giấc ngủ là một trong những cách giúp cơ thể hồi phục sau một ngày dài. Vì vậy, những người bị mất ngủ có thể xuất hiện những biến chứng như:

• Giảm mức độ tập trung trong công việc hoặc học tập.
• Khả năng phản ứng giảm dễ dẫn tới nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông.
• Xuất hiện các bệnh lý về tâm thần như trầm cảm, nghiện chất.
• Mắc các bệnh lý mạn tính như cao huyết áp hoặc bệnh lý tim mạch.

Mất ngủ trong thời gian dài có thể làm xuất hiện trầm cảm

5Cách chẩn đoán mất ngủ

Để chẩn đoán giấc ngủ bác sĩ thường dựa vào những thăm khám lâm sàng để khai thác. Tuy nhiên, để chẩn đoán chính xác nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định những xét nghiệm liên quan.

Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ đặt câu hỏi xoay quanh giấc ngủ để khai thác những đặc điểm liên quan. Cụ thể là:

• Thói quen ngủ.
• Các triệu chứng mất ngủ xuất hiện từ bao giờ.
• Các dấu hiệu đi kèm.
• Các bệnh lý nề.
• Các tình trạng tâm lý bất thường mà người bệnh đang gặp phải.
• Các thuốc đang dùng.

Bác sĩ tiến hành khai thác các thông tin về giấc ngủ

Xét nghiệm

Không có xét nghiệm nào có thể chẩn đoán trực tiếp tình trạng mất ngủ. Tuy nhiên, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để đánh giá các tình trạng tương tự mất ngủ:

• Chụp đa ký giấc ngủ: nhằm ghi lại những biến động liên quan đến giấc ngủ.
• Actiography: ghi lại nhật ký giấc ngủ bằng cách đo chuyển động cơ thể khi ngủ thông qua một thiết bị chuyên dụng.
• Nghiên cứu giấc ngủ: là phương pháp ghi lại hoạt động các cơ quan khi người bệnh ngủ nhằm đánh giá những bất thường xảy ra khi người bệnh chìm vào giấc ngủ.

Chụp đa ký giấc ngủ giúp xác định được bất thường của não bộ khi ngủ

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Mất ngủ là dấu hiệu có thể gặp ở bất kỳ thời điểm nào trong cuộc sống và có thể xảy ra ở bất kỳ ai. Tuy nhiên, nếu mất ngủ gây ra những hệ lụy sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:

• Giảm chất lượng cuộc sống.
• Mất tập trung.
• Xuất hiện các dấu hiệu của trầm cảm.
• Mất ngủ kéo dài.

Khi mất ngủ làm giảm tập trung, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa

Nơi khám chữa bệnh

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nội. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. HCM: Bệnh viện Tâm thần Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Lão khoa Trung Ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

7Các phương pháp điều trị mất ngủ?

Phương pháp điều trị mất ngủ đầu tiên cần nhắc đến- rất quan trọng - là vệ sinh giấc ngủ.
Có thể tham khảo trong bài sau:

Về tâm lý: Chủ yếu là giáo dục người bệnh chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt

• Tập thức ngủ đúng giờ.
• Nên tắt hết đèn trong khi ngủ, phòng ngủ nên thoáng mát, tránh gió lùa.
• Tập thói quen dậy vào một giờ cố định vào buổi sáng, không phụ thuộc vào thời gian ngủ hôm trước (không ngủ bù). Sau khi thức giấc, nên tập vài động tác thể dục đơn giản thư giãn và làm nóng cơ bắp.
• Không dùng các chất kích thích vào buổi tối, hạn chế uống nhiều nước ngay trước khi ngủ.
• Không uống rượu, vì rượu phá vỡ nhịp thức ngủ và tác động xấu đến não bộ.
• Kiểm soát cân nặng, uống đủ nước và thiết lập chế độ nghỉ ngơi, tập luyện thể thao hợp lý hàng ngày.
• Tập thư giãn, thiền, yoga

Về thuốc: sử dụng thuốc để điều trị rối loạn giấc ngủ, mất ngủ, cần được khám và kê đơn của bác sỹ chuyên khoa Tâm thần.

Các thuốc có thể dùng là thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm do rối loạn giấc ngủ thường có liên quan với lo âu và trầm cảm. Không khuyến cáo sử dụng các thuốc an thần kinh để điều trị rối loạn giấc ngủ đơn thuần. Một số thuốc có thể được sử dụng như sau:

• Giải lo âu Benzodiazepins: Diazepam 5mg, Bromazepam 6mg, Lorazepam 1mg, zolpidem 10mg, loprazepam 1 mg, flurazepam.
• Thuốc chống trầm cảm: Imipramil 25mg, Amitriptylin 25mg, Mirtazapine, sertraline, venlafaxine.
• Một số thuốc khác: Quietiapine, olanzapin, etifoxin, grandaxin.
• Các thuốc có nguồn gốc thảo dược như củ bình vôi(rotunda).

Thiền định là một biện pháp có thể giúp người bệnh dễ đi vào giấc ngủ

8Biện pháp phòng ngừa

Mặc dù không thể phòng ngừa hết những nguyên nhân gây nên tình trạng mất ngủ nhưng bạn có thể thực hiện những gợi ý sau để xây dựng một giấc ngủ hiệu quả như:

• Duy trì thời gian sinh hoạt điều độ.
• Tạo môi trường thoải mái khi ngủ.
• Không uống cà phê vào buổi chiều hoặc buổi tối.
• Không sử dụng thiết bị điện tử 1 giờ trước khi đi ngủ.
• Thường xuyên hoạt động thể chất và sử dụng ánh sáng tự nhiên.
• Không ngủ trưa quá nhiều.
• Đến gặp bác sĩ nếu gặp những vấn đề tâm lý.

Không sử dụng điện thoại trước khi ngủ để nâng cao chất lượng giấc ngủ

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về nguyên nhân cũng như một số cách khắc phục tình trạng mất ngủ. Đây là tình trạng có thể gặp ở bất kỳ ai và bất kỳ lúc nào. Vì vậy, bạn nên duy trì thói quen sinh hoạt hieoeuj quả để hạn chế xuất hiện tình trạng mất ngủ nhiều nhất có thể nhé!