Jet lag là gì? Nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả

Sau thời gian dài ngồi trên máy bay đến một địa điểm mới, rất nhiều gặp phải tình trạng rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi. Tình trạng này gọi là jet lag hay hội chứng lệch múi giờ. Cùng tìm hiểu các dấu hiệu khi bị jet lag qua bài viết dưới đây nhé!

1Jet lag là gì?

Jet lag là một hội chứng xuất hiện do sự chênh lệch múi giờ khiến đồng hồ sinh học của cơ thể bị đảo lộn. Các biểu hiện của jet lag có thể gồm mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, giảm tập trung hoặc khó chịu.[1]

Các triệu chứng của jet lag thường chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và tự hết mà không cần điều trị. Tuy nhiên, chúng có thể ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống và trải nghiệm của người mắc phải, nhất là trong các chuyến công tác hoặc khi đi du lịch.

Jet lag là hội chứng xuất hiện do sự chênh lệch múi giờ gây rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi

2Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây ra jet lag là sự rối loạn múi giờ do di chuyển với tốc độ cao bằng máy bay đến các vùng cách xa nhau. Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ gặp hội chứng jet lag sau nhiều giờ ngồi trên máy bay.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ xuất hiện jet lag gồm: [2]

• Sự chênh lệch múi giờ: với những chuyến bay xa, quá cảnh qua nhiều đất nước khác nhau vượt quá 2 múi giờ trở lên có thể làm trầm trọng thêm các biểu hiện của jet lag.
• Thời gian hạ cánh: ảnh hưởng của múi giờ đến đồng hồ sinh học của cơ thể thường mạnh hơn nếu máy bay hạ cánh vào buổi chiều hoặc các địa điểm ở phía đông do ở các đất nước nằm ở phía đông bán cầu có múi giờ đi trước các nước nằm ở phía tây bán cầu.
• Tuổi: khả năng thích nghi và tự điều chỉnh đồng hồ sinh học ở người già kém hơn so với người trẻ tuổi. Hội chứng Je lag gặp ở tất cả mọi người nhưng người trên 60 tuổi thường bị ảnh hưởng nhiều hơn và hồi phục chậm hơn.
• Thời gian nghỉ ngơi trước khi bay: người có giấc ngủ kém, nghỉ ngơi không đầy đủ sẽ dễ bị mệt mỏi, khó chịu hơn sau những chuyến bay dài.
• Các chất kích thích: việc sử dụng rượu bia, cà phê hoặc trà xanh có thể khiến hưng phấn thần kinh gây mất ngủ, khó ngủ trên máy bay ở nhiều người.
• Trạng thái tinh thần: tâm trạng căng thẳng (stress), quá lo lắng hoặc sợ hãi trước khi lên máy bay có thể khiến cơ thể gặp khó khăn trong việc thích nghi với sự thay đổi của múi giờ.
• Tiền sử jet lag: những người đã từng bị jet lag ở các chuyến đi xa trước đó sẽ có khả năng gặp lại tình trạng này cao hơn.

3Triệu chứng

Triệu chứng jet lag rất đa dạng và không hoàn toàn giống nhau với tất cả mọi người. Một số biểu hiện thường gặp của jet lag như:

• Khó ngủ, mất ngủ, thời gian ngủ ngắn dẫn đến thức dậy sớm hơn bình thường.
• Mệt mỏi, khó chịu vào ban ngày.
• Không thể tập trung suy nghĩ, giảm hiệu suất làm việc.
• Gặp các rối loạn tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón…
• Tâm trạng thất thường, dễ nổi giận, cáu gắt.

Đau bụng, rối loạn tiêu hóa sau khi hạ cánh có thể là biểu hiện của jet lag

4Jet lag có nguy hiểm không?

Các rối loạn đồng hồ sinh học ở jet lag thường xảy ra tạm thời và tự hết sau vài ngày khi cơ thể đã thích nghi với múi giờ tại địa phương. Tuy nhiên, với những người thường xuyên phải di chuyển bằng máy bay thì biểu hiện jet lag có thể chuyển sang mạn tính (kéo dài).

Nếu không thể tạo được sự ổn định về đồng hồ sinh học trong một thời gian dài có thể dẫn đến:

• Mất ngủ mạn tính.
• Trầm cảm.

5Cách chẩn đoán

Hội chứng jet lag liên quan đến khả năng thích nghi với sự thay đổi đột ngột múi giờ đối với cơ thể. Do đó, bác sĩ sẽ căn cứ vào thời gian ngồi máy bay, các triệu chứng, mức độ ảnh hưởng và thăm khám lâm sàng để chẩn đoán bệnh.

Bác sĩ sẽ chẩn đoán hội chứng jet lag theo một số ý trong bộ câu hỏi sau:

• Bạn có thường xuyên khó ngủ về đêm, mệt mỏi, ngủ nhiều vào ban ngày không?
• Các vấn đề khó chịu bạn đang gặp phải có xuất hiện sau khi đi máy bay qua ít nhất 2 múi giờ không?
• Bạn có gặp một số vấn đề như mệt mỏi kéo dài, không muốn di chuyển, đang điều trị bệnh dạ dày không?

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Jet lag là rối loạn tạm thời và có thể tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, người bệnh sau nhiều giờ di chuyển bằng máy bay nên đến gặp bác sĩ nếu có những biểu hiện sau:

• Khó ngủ, mất ngủ kéo dài.
• Buồn nôn, tiêu chảy không kiểm soát.
• Đau đầu, ù tai.

Nơi khám chữa khi bị jet lag

Khi có các biểu hiện nghiêm trọng của jet lag, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Thống Nhất…
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Xanh Pôn…

7Các phương pháp chữa jet lag

Tùy theo mức độ nghiêm trọng của hội chứng jet lag, bác sĩ có thể áp dụng nhiều phương pháp điều trị khác nhau đối với từng bệnh nhân cụ thể:

Sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc là phương pháp điều trị dễ áp dụng với nhiều bệnh nhân:

• Melatonin: là một loại hormone giúp tạo cảm giác buồn ngủ, ổn định giấc ngủ, điều chỉnh đồng hồ sinh học. Loại thuốc này thường được sử dụng vài giờ trước khi đi ngủ.
• Thuốc ngủ, thuốc an thần: nhằm giảm bớt lo lắng, căng thẳng ở bệnh nhân, gây buồn ngủ, dễ ngủ.

Tuy nhiên, cả hai loại thuốc trên đều có thể gây tác dụng phụ đến hô hấp và thần kinh. Do đó, người bệnh chỉ được sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Liệu pháp ánh sáng

Ánh sáng là nguồn kích thích và có khả năng điều chỉnh đồng hồ sinh học tốt nhất.

Khi thực hiện liệu pháp ánh sáng, bác sĩ sẽ cho bạn tiếp xúc với ánh sáng nhân tạo hoặc đèn mô phỏng lại ánh sáng mặt trời trong một khoảng thời gian cụ thể và thường xuyên.

Liệu pháp ánh sáng sẽ rất hữu ích đối với những người hay đi công tác ở các nơi có múi giờ khác và ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

8Cách giảm tình trạng jet lag

Tình trạng jet lag tuy không gây hậu quả nghiêm trọng nhưng sẽ khiến cho công việc hay các hoạt động tham quan, du lịch của bạn bị ảnh hưởng đáng kể. Vì vậy, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau để giảm tình trạng jet lag:

Trước khi đi

• Sắp xếp lịch trình sinh hoạt, làm việc phù hợp với múi giờ mới trước vài ngày để cơ thể có thời gian thích nghi.
• Giảm bớt sự căng thẳng, lo lắng trước mỗi chuyến đi.
• Chuẩn bị đầy đủ hành lý để tránh gấp gáp, vội vã.
• Ngủ đủ 7 - 8 giờ/ngày trước vài ngày di chuyển.

Bạn nên sắp xếp trước hành lý trước mỗi chuyến bay để tránh lo lắng, căng thẳng

Trong chuyến bay

• Bổ sung từ 1.5 - 2 lít nước/ngày để tránh tình trạng mất nước gây mệt mỏi.
• Hạn chế sử dụng đồ uống có gas, rượu bia hoặc cà phê trên máy bay.
• Ưu tiên lựa chọn các đồ ăn dễ tiêu hóa.
• Vận động nhẹ nhàng như đi lại, đứng dậy hoặc vươn vai để tránh đau lưng, cứng khớp.

Sau khi đến

• Thực hiện liệu pháp ánh sáng giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học.
• Tập luyện thể dục thể thao nhằm thư giãn đầu óc, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
• Có một giấc ngủ trưa ngắn dưới 30 phút để khiến cơ thể giảm bớt mệt mỏi.

Tập thể dục sau khi đến địa điểm mới có thể giúp giảm mệt mỏi

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh jet lag khi ngồi lâu trên máy bay. Hãy chia sẻ thông tin này đến với tất cả bạn bè và người thân của bạn nhé!