Nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng mặt lệch

Mặt lệch là tình trạng phổ biến, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như bẩm sinh, chấn thương, thói quen sinh hoạt hoặc quá trình lão hóa... Việc xác định đúng nguyên nhân giúp lựa chọn phương pháp khắc phục hiệu quả và phù hợp nhất. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về tình trạng mặt lệch qua bài viết dưới đây nhé!

1Mặt lệch bên to bên nhỏ là gì

Mặt lệch bên to bên nhỏ là tình trạng hai bên khuôn mặt không cân xứng, có sự khác biệt về kích thước, hình dạng hoặc vị trí của các bộ phận trên mặt. Trong thẩm mỹ, sự cân đối đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên vẻ đẹp hài hòa. Khi khuôn mặt có sự chênh lệch giữa hai bên, nó có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và đôi khi cả chức năng sinh học.

Sự cân xứng trên khuôn mặt được xác định bởi cấu trúc mô mềm, xương và răng. Một mức độ không đối xứng nhẹ là điều hoàn toàn bình thường, bởi hầu hết mọi người đều có một số khác biệt nhỏ giữa hai bên mặt. Tuy nhiên, nếu sự lệch lạc quá rõ rệt, nó có thể tác động tiêu cực đến ngoại hình và đôi khi gây ra vấn đề về chức năng.

Nghiên cứu nhân chủng học cho thấy sự cân xứng và mức độ trung bình của các đường nét khuôn mặt là yếu tố quan trọng quyết định sự hấp dẫn. Vì vậy, việc phân tích các đặc điểm khuôn mặt không chỉ hữu ích trong lĩnh vực thẩm mỹ mà còn quan trọng đối với nha khoa, chỉnh hình và phẫu thuật thẩm mỹ.[1]

Biểu hiện của mặt lệch có thể bao gồm:

• Gò má không đều.
• Mắt lệch.
• Chân mày bên cao bên thấp
• Trán hoặc xương chân mày nhô ra.
• Mũi bị vẹo.[2]

Mặt lệch bên to bên nhỏ là tình trạng hai bên khuôn mặt không cân xứng

2Các nguyên nhân gây ra tình trạng mặt lệch

Di truyền

Di truyền là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng mặt lệch. Nếu bạn nhận thấy khuôn mặt mình có sự bất đối xứng, rất có thể các thành viên khác trong gia đình cũng có những đặc điểm tương tự.

Trong hầu hết các trường hợp, sự mất cân xứng do yếu tố di truyền không gây ảnh hưởng đến sức khỏe và không cần phải lo lắng. Tuy nhiên, một số tình trạng bẩm sinh như sứt môi, hở hàm ếch có thể khiến khuôn mặt bị lệch rõ rệt hơn. Đây là những vấn đề cần được can thiệp y tế để đảm bảo thẩm mỹ và chức năng sinh học của khuôn mặt.[3]

Di truyền là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng mặt lệch

Lão hóa

Quá trình lão hóa là một trong những nguyên nhân khiến khuôn mặt mất đi sự cân đối theo thời gian. Một nghiên cứu trên 200 người bằng công nghệ hình ảnh 3D cho thấy có mối liên hệ chặt chẽ giữa tuổi tác và mức độ bất đối xứng khuôn mặt. Cụ thể, những người lớn tuổi có xu hướng mặt lệch rõ rệt hơn so với những người trẻ.

Sự thay đổi này thường ảnh hưởng đến 2/3 dưới của khuôn mặt, từ vùng lông mày đến cằm. Mặc dù khuôn mặt trở nên mất cân đối hơn theo tuổi tác nhưng đây là quá trình tự nhiên và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.[2]

Nguyên nhân chính là do sự phát triển không đồng đều của các cấu trúc trên khuôn mặt. Trong khi xương ngừng phát triển sau tuổi dậy thì, sụn vẫn tiếp tục tăng trưởng, khiến tai và mũi lớn dần theo thời gian. Đồng thời, các mô mềm trên khuôn mặt cũng dần chùng xuống, làm thay đổi sự cân đối vốn có. Đây là một phần tất yếu của quá trình lão hóa và không gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.[3]

Người lớn tuổi có xu hướng mặt lệch rõ rệt hơn so với những người trẻ

Lối sống

Những thói quen trong sinh hoạt hàng ngày có thể góp phần làm khuôn mặt mất cân đối theo thời gian. Hút thuốc là một trong những yếu tố ảnh hưởng do việc tiếp xúc với các độc tố có thể gây ra các vấn đề về mạch máu, dẫn đến sự thay đổi trên khuôn mặt.

Tiếp xúc quá nhiều với tia UV cũng là một nguyên nhân phổ biến. Tác hại của ánh nắng mặt trời không phân bố đều trên cả khuôn mặt, có thể khiến một bên bị ảnh hưởng nhiều hơn bên còn lại, gây ra sự mất đối xứng.

Ngoài ra, một nghiên cứu năm 2014 trên 147 cặp song sinh cho thấy tư thế ngủ và thói quen sinh hoạt hàng ngày cũng có tác động đáng kể đến sự cân đối của khuôn mặt. Một số thói quen như ngủ nghiêng, nằm sấp, có tư thế ngồi không đúng hoặc thường xuyên tựa cằm lên tay có thể khiến cơ mặt phát triển không đều, làm tăng nguy cơ mặt lệch theo thời gian.[3]

Thói quen ngủ nghiêng làm tăng nguy cơ mặt lệch

Bất thường về răng hàm

Bất thường về răng hàm là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng mặt lệch. Theo nghiên cứu, có bốn nguyên nhân cấu trúc chính dẫn đến sự mất cân đối khuôn mặt.

• Răng miệng: mất răng sữa sớm, thiếu răng bẩm sinh hoặc thói quen xấu như mút tay có thể làm thay đổi cấu trúc hàm và gây lệch mặt. Ngoài ra, sự phát triển bất thường của cung răng cũng có thể khiến khuôn mặt mất cân đối.
• Xương hàm: sự phát triển không đồng đều của hàm trên hoặc hàm dưới có thể dẫn đến sự sai lệch trong cấu trúc khuôn mặt.
• Cơ mặt: cơ phát triển không cân đối giữa hai bên có thể ảnh hưởng đến sự đối xứng của khuôn mặt.
• Chức năng vận động: khi các cơ mặt hoạt động, sự lệch lạc trở nên rõ ràng hơn, đặc biệt là trong các trường hợp có vấn đề về thần kinh.[1]

Việc sử dụng răng giả hoặc dán sứ có thể làm thay đổi cấu trúc khuôn mặt, ảnh hưởng đến sự cân đối tự nhiên. Ngoài ra, nhổ răng cũng có thể tác động đến hình dáng của cơ mặt, khiến khuôn mặt trông không đồng đều.

Theo một nghiên cứu năm 2014 trên các cặp song sinh, việc nhổ răng được coi là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ mất đối xứng khuôn mặt. Sự thay đổi này có thể do mất răng ảnh hưởng đến hệ cơ và xương hàm, làm thay đổi sự cân bằng giữa hai bên mặt.[3]

Ngoài ra, các rối loạn thần kinh, chấn thương hoặc khối u cũng có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh sọ, dẫn đến tình trạng lệch mặt.

Việc sử dụng răng giả có thể làm thay đổi cấu trúc khuôn mặt

Liệt mặt

Liệt mặt là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng mặt lệch, xảy ra do tổn thương dây thần kinh mặt – dây thần kinh điều khiển hoạt động của các cơ trên khuôn mặt. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau bao gồm bẩm sinh, nhiễm trùng, bệnh lý thần kinh hoặc chấn thương.

• Liệt Bell là dạng phổ biến nhất thường xảy ra do nhiễm virus, đặc biệt là virus herpes simplex. Người bệnh có thể gặp phải yếu cơ đột ngột ở một bên mặt kèm theo đau tai hoặc thay đổi cảm giác vị giác. May mắn thay, phần lớn các trường hợp đều có thể hồi phục hoàn toàn.
• Liệt trung ương xảy ra khi tổn thương nằm trên đường dẫn truyền thần kinh trung ương, thường do đột quỵ não hoặc bệnh xơ cứng. Biểu hiện thường gặp là yếu cơ ở nửa dưới khuôn mặt, khó cười và mất cân đối đường nét khuôn mặt.

Một số hội chứng hiếm gặp cũng có thể gây liệt mặt:

• Hội chứng Moebius: liệt mặt bẩm sinh do rối loạn phát triển dây thần kinh sọ.
• Hội chứng Ramsay Hunt: liên quan đến nhiễm virus Varicella zoster.
• Hội chứng Melkersson–Rosenthal: kết hợp giữa liệt mặt tái phát, phù mặt và bất thường ở lưỡi.
• Co giật nửa mặt: do chèn ép dây thần kinh mặt bởi mạch máu hoặc tổn thương thần kinh.

Ngoài ra, một số bệnh lý thần kinh hiếm gặp như hội chứng Miller Fisher, một biến thể của hội chứng Guillain–Barré cũng có thể gây liệt mặt.[1]

Liệt mặt là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng mặt lệch

Bẩm sinh

Tình trạng mặt lệch có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân bẩm sinh, ảnh hưởng đến cấu trúc và sự phát triển của khuôn mặt ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

• Khe hở mặt (Facial clefts): là tình trạng khi các cấu trúc trên khuôn mặt không hợp nhất hoàn toàn trong quá trình phát triển phôi thai, dẫn đến các bất thường như sứt môi, hở hàm ếch.
• Bất sản nửa mặt (Hemifacial microsomia): khi một nửa khuôn mặt không phát triển đầy đủ, ảnh hưởng đến tai, hàm dưới, dây thần kinh mặt và mắt. Trẻ có thể có tai nhỏ bất thường hoặc mất hoàn toàn một bên tai, kèm theo biến dạng hàm và khó khăn trong vận động cơ mặt.
• Bệnh u sợi thần kinh (Neurofibromatosis): một rối loạn di truyền gây ra các khối u thần kinh có thể làm biến dạng khuôn mặt và ảnh hưởng đến chức năng thần kinh.
• Bất thường giải phẫu ở nền sọ: những thay đổi về cấu trúc của nền sọ có thể dẫn đến sự phát triển không đồng đều của khuôn mặt.
• Tật vẹo cổ bẩm sinh (Congenital muscular torticollis): do cơ ức đòn chũm ở cổ phát triển không cân đối, khiến đầu nghiêng sang một bên, từ đó gây lệch mặt theo thời gian.
• Chứng dính khớp sọ một bên (Unilateral coronal craniosynostosis): khi một khớp sọ khép lại quá sớm, nó có thể làm ảnh hưởng đến sự phát triển đối xứng của khuôn mặt.
• Chứng đầu bẹt do tư thế (Positional plagiocephaly): xảy ra khi trẻ nằm quá nhiều ở một tư thế trong những tháng đầu đời, làm biến dạng hộp sọ và gây mất cân đối khuôn mặt.
• Liệt dây thần kinh mặt bẩm sinh (Congenital facial nerve palsy): khi một hoặc cả hai dây thần kinh mặt bị ảnh hưởng, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nhắm mắt, cười hoặc điều khiển cơ mặt. Nếu cả hai bên đều bị liệt, trẻ có thể mắc hội chứng Moebius.

Những tình trạng này thường cần sự can thiệp của bác sĩ chuyên khoa như phẫu thuật thẩm mỹ, chỉnh nha, vật lý trị liệu hoặc các phương pháp phục hồi chức năng để giúp cải thiện hình dáng và khả năng vận động của khuôn mặt.[4] [2]

Tật vẹo cổ bẩm sinh do cơ ức đòn chũm ở cổ phát triển không cân đối

3Cách khắc phục tình trạng mặt lệch an toàn, hiệu quả

Tiêm filler

Tiêm filler là một phương pháp thẩm mỹ không phẫu thuật giúp cải thiện tình trạng mặt lệch do sự mất cân bằng mô hoặc yếu cơ. Bác sĩ sẽ sử dụng chất làm đầy để điều chỉnh các vùng chưa cân đối, giúp khuôn mặt trông hài hòa hơn. Tuy nhiên, hiệu quả của filler không vĩnh viễn mà sẽ dần mất đi theo thời gian.

Bên cạnh đó, Botox cũng là một lựa chọn phổ biến để điều chỉnh sự mất cân đối trên khuôn mặt. Botox hoạt động bằng cách làm giãn cơ, giúp nâng cung mày hoặc giảm nếp nhăn không đối xứng. Botox có nguồn gốc từ vi khuẩn Clostridium botulinum và thường duy trì hiệu quả trong khoảng 3 – 4 tháng trước khi cần tiêm lại.

Phương pháp tiêm filler và Botox đều an toàn khi được thực hiện bởi chuyên gia có kinh nghiệm, mang lại sự cải thiện đáng kể mà không cần can thiệp phẫu thuật.[3]

Tiêm filler là một phương pháp thẩm mỹ giúp cải thiện tình trạng mặt lệch

Phẫu thuật thẩm mỹ

Đối với những trường hợp mặt lệch do cấu trúc xương, phẫu thuật thẩm mỹ có thể là một giải pháp hiệu quả để tạo sự cân đối. Một trong những phương pháp phổ biến là cấy ghép khuôn mặt.

Bác sĩ phẫu thuật sử dụng các chất liệu như silicone, gel, nhựa, kim loại hoặc protein để điều chỉnh hình dáng cằm, má hoặc hàm giúp gương mặt hài hòa hơn. Vì đây là phương pháp can thiệp sâu, kết quả thường có tính chất lâu dài.

Ngoài ra, phẫu thuật chỉnh hình mũi cũng là một lựa chọn để tạo sự cân đối cho khuôn mặt. Phương pháp này không chỉ giúp thay đổi hình dáng mũi theo mong muốn mà còn có thể cải thiện khả năng hô hấp hoặc chỉnh sửa các tổn thương do chấn thương trước đó. Mặc dù hiệu quả thường kéo dài vĩnh viễn nhưng theo thời gian hình dáng mũi có thể thay đổi nhẹ.

Phẫu thuật thẩm mỹ là một giải pháp tối ưu cho những trường hợp mất cân đối do cấu trúc xương bẩm sinh, giúp cải thiện ngoại hình và mang lại sự tự tin cho người thực hiện.[3]

Phẫu thuật chỉnh hình mũi giúp thay đổi hình dáng mũi theo mong muốn

Châm cứu

Châm cứu là một phương pháp điều trị không dùng thuốc và không xâm lấn được nhiều người lựa chọn để cải thiện tình trạng mặt lệch, đặc biệt trong các trường hợp liên quan đến tổn thương dây thần kinh như liệt dây thần kinh số 7, số 3, số 5 hoặc số 6.

Bằng cách kích thích các huyệt đạo, châm cứu giúp tăng cường tuần hoàn máu, thúc đẩy lưu thông khí huyết, từ đó cải thiện chức năng của các dây thần kinh bị tổn thương. Nhờ vậy, cơ mặt được điều hòa, lấy lại sự cân đối và hỗ trợ quá trình phục hồi nhanh chóng.

Ngoài việc cải thiện tình trạng mất cân bằng trên khuôn mặt, châm cứu còn giúp ổn định khí huyết trong cơ thể, tăng cường sức khỏe thể chất và tinh thần. Để đạt hiệu quả tối ưu, phương pháp này nên được áp dụng sớm vì nếu trì hoãn, thời gian điều trị có thể kéo dài hơn, đặc biệt ở người lớn tuổi.

Với ưu điểm hạn chế tác dụng phụ và không gây biến chứng như phẫu thuật thẩm mỹ hay điều trị bằng thuốc, châm cứu là một lựa chọn an toàn, hiệu quả cho những ai muốn khắc phục tình trạng mặt lệch do nguyên nhân thần kinh hoặc tuần hoàn.

Châm cứu là một lựa chọn an toàn để phục tình trạng mặt lệch do thần kinh

Bài tập nâng cơ mặt

Tình trạng mặt lệch do di truyền có thể được cải thiện thông qua các bài tập nâng cơ mặt, giúp tăng cường độ săn chắc của cơ và làm giảm các nếp gấp trên da. Khi cơ mặt mất đi sự săn chắc, viền môi mờ dần, rãnh mũi má trở nên sâu hơn, dẫn đến sự mất cân đối trên khuôn mặt.

Để khắc phục tình trạng này, hai bài tập quan trọng giúp kích thích các nhóm cơ quanh mũi, môi và vùng mắt có thể được áp dụng.

Bài tập đầu tiên tác động đến nhánh cơ kết nối với cánh mũi và phần trước môi trên. Cách thực hiện bài tập nâng cơ mặt:

• Mở nhẹ miệng, đồng thời mở rộng cánh mũi.
• Nhăn mũi hết mức có thể, giữ nguyên trong vài giây rồi thả lỏng môi trên.
• Nhấc môi trên từ từ lên cao nhất có thể, giữ trong 10 giây.
• Thả lỏng môi, từ từ hạ môi trên về vị trí ban đầu.
• Dùng đầu ngón tay đặt dưới mắt, trên xương gò má, sau đó thư giãn môi trên.
• Cuộn môi trên từ từ, giữ nguyên trong 10 giây rồi thả lỏng.
• Nhấc môi trên cao nhất có thể, đồng thời duy trì lực nhấn nhẹ của ngón tay, giữ trong 10 giây.
• Trở lại vị trí ban đầu, thả lỏng hoàn toàn cơ mặt.

Bài tập thứ hai giúp điều hòa các nhóm cơ quanh mắt và môi trên, góp phần duy trì độ cân bằng và cải thiện khả năng biểu cảm. Các bước thực hiện bài tập cơ môi gồm:

• Mở nhẹ miệng, giữ môi trên và môi dưới thư giãn.
• Đẩy môi dưới về phía trước, chạm nhẹ vào môi trên.
• Cuộn môi trên và môi dưới vào trong, tạo lực ép nhẹ, sau đó thả lỏng.

Các bài tập này nên được thực hiện đều đặn mỗi ngày và kết hợp với bài tập cười để tăng cường cơ vùng dưới mắt. Nếu luyện tập kiên trì trong vòng 3 - 5 tháng, hiệu quả sẽ dần trở nên rõ rệt, giúp khuôn mặt lấy lại sự cân đối và tự nhiên hơn.[5]

Các bài tập nâng cơ mặt giúp cải thiện tình trạng mặt lệch

Trang điểm

Trang điểm là một phương pháp đơn giản và hiệu quả giúp che đi khuyết điểm trên khuôn mặt, tạo cảm giác cân đối và hài hòa hơn. Bằng cách sử dụng kỹ thuật đánh khối và tạo điểm sáng (highlighting) có thể làm giảm sự chênh lệch giữa các đường nét trên gương mặt.

Những mẹo trang điểm giúp khuôn mặt trông cân đối hơn:

• Tạo khối: dùng phấn tối màu để làm thon gọn vùng có sự chênh lệch và phấn sáng để làm nổi bật những vùng cân đối hơn.
• Highlight đúng vị trí: tạo điểm sáng trên vùng trung tâm khuôn mặt như sống mũi, trán và cằm để thu hút ánh nhìn vào các khu vực này.
• Kẻ lông mày cân xứng: điều chỉnh dáng lông mày sao cho hài hòa với từng bên của khuôn mặt.
• Trang điểm mắt phù hợp: dùng các kỹ thuật kẻ eyeliner, đánh phấn mắt để cân bằng độ lớn nhỏ giữa hai bên.
• Tạo dáng môi: dùng viền môi và son để điều chỉnh kích thước, giúp đôi môi trông cân đối hơn.

Ngoài ra, việc lựa chọn kiểu tóc phù hợp cũng có thể giúp che đi sự bất đối xứng và tạo hiệu ứng gương mặt hài hòa hơn. Nếu biết cách tận dụng trang điểm và kiểu tóc đúng cách, bạn có thể tự tin hơn với diện mạo của mình mà không cần can thiệp phương pháp xâm lấn.[3]

Trang điểm có thể làm giảm sự chênh lệch giữa các đường nét trên gương mặt

Để cải thiện tình trạng mặt lệch, bạn nên xác định rõ nguyên nhân và áp dụng phương pháp phù hợp. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ để nhiều người cùng biết cách khắc phục hiệu quả!