Ung thư tuyến tiền liệt: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất ở nam giới hiện nay. Bệnh có tiên lượng tốt nếu được phát hiện và điều trị sớm. Cùng tìm hiểu về căn bệnh này qua bài viết dưới đây nhé!

1Ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Tuyến tiền liệt nằm sau bàng quang (cơ quan chứa nước tiểu), giữa hai niệu đạo (ống dẫn nước tiểu từ bàng quang), có hình dạng giống quả óc chó. Đây là một bộ phận của hệ sinh dục nam giới và là nơi sản sinh ra tinh dịch cho cơ thể.

Ung thư tuyến tiền liệt (ung thư tiền liệt tuyến) là sự phát triển không kiểm soát của các tế bào tuyến tiền liệt tạo nên khối u vùng này. Khi các tế bào lan rộng, đi tới các cơ quan khác và gây u tại đó thì gọi là ung thư di căn.

Theo GLOBOCAN năm 2020 tại Việt Nam, ung thư tuyến tiền liệt xếp thứ 5 các bệnh ung thư hay mắc ở nam giới.

Ung thư tuyến tiền liệt là sự phát triển không kiểm soát của các tế bào tạo thành khối u

2Nguyên nhân gây ra ung thư tuyến tiền liệt

Nguyên nhân gây nên ung thư tuyến tiền liệt là những bất thường về gen. Các bất thường này làm cho tế bào tuyến tiền liệt tăng sinh mất kiểm soát và không chết theo chương trình (bình thường các tế bào sẽ được lập trình thời gian chết đi nhường chỗ cho tế bào mới).

Các yếu tố nguy cơ bao gồm

• Do đột biến gen: các gen bị đột biến sẽ làm tăng tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt. Đột biến TP53 (gen điều khiển chết theo chương trình) làm cho tế bào bướu không chết đi, thúc đẩy khối u phát triển.
  Người mắc hội chứng Lynch (ung thư đại trực tràng không do polyp di truyền) tăng tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt.
• Tuổi cao: bệnh hiếm gặp ở nam giới nhỏ hơn 40 tuổi. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt tăng nhanh ở những người trên 50 tuổi.
• Chủng tộc: bệnh hay gặp ở người da đen hơn các chủng tộc khác.
• Tiền sử gia đình: khi có bố hoặc anh em ruột mắc ung thư tuyến tiền liệt thì khả năng mắc bệnh sẽ tăng gấp đôi. [1]
• Béo phì: một số nghiên cứu cho rằng người thừa cân, béo phì có tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt ác tính cao hơn (phát triển nhanh hơn) những người khác. Tuy nhiên, điều này chỉ là những nghiên cứu đơn lẻ.
• Chế độ ăn uống: ăn quá nhiều các thực phẩm từ sữa, chứa nhiều canxi, chất béo bão hòa,... làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Tiếp xúc với hóa chất: do làm việc ở nhà máy, sử dụng chất diệt cỏ,...
• Bệnh lây qua đường tình dục (STDs): lậu, giang mai, chlamydia là những bệnh truyền nhiễm từ người sang người làm tăng nguy cơ mắc ung thư vùng tuyến tiền liệt.
• Tình trạng viêm tuyến tiền liệt: được đề cập đến là yếu tố nguy cơ gây nên ung thư. Mặt khác, khi soi các mẫu mô liên quan đến ung thư tuyến tiền liệt cũng phát hiện viêm.

Các yếu tố nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt

3Triệu chứng ung thư tuyến tiền liệt

Giai đoạn đầu thường không có triệu chứng. Khi khối u lớn gây chèn ép sẽ gây ra những thay đổi về chức năng của tuyến tiền liệt bao gồm

• Khó đi tiểu (cố rặn nhưng nước tiểu ra ít hoặc không ra dù có cảm giác buồn tiểu), luôn có cảm giác còn nước tiểu trong bàng quang.
• Cảm giác đau rát khi đi tiểu hoặc xuất tinh.
• Số lần đi tiểu tăng, đặc biệt là vào ban đêm khiến cho người bệnh mất ngủ.
• Lượng nước tiểu mỗi lần ít, dòng tiểu yếu.
• Tiểu tiện không tự chủ, không thể nhịn tiểu được.
• Xuất hiện máu trong nước tiểu hoặc tinh dịch.
• Đau vùng bụng dưới âm ỉ.

Giai đoạn cuối khi ung thư di căn đến các cơ quan khác như xương, thận...

• Cảm giác đau âm ỉ vùng xương cột sống.
• Phù hai chi dưới (chân sưng, bóng, ấn vào có độ đàn hồi).
• Gầy, sút cân nhiều (lớn hơn 6kg/tháng).
• Có thể có biểu hiện thiếu máu: da xanh, người hốc hác, tóc móng dễ gãy rụng.
• Sờ thấy các hạch di căn.

4Các giai đoạn của ung thư tuyến tiền liệt

Sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt bao gồm 4 giai đoạn sau:

• Giai đoạn 1: các tế bào ung thư chỉ khu trú ở một vùng tuyến tiền liệt và không thể sờ được bằng tay.
• Giai đoạn 2: khối u chỉ ở tuyến tiền liệt chưa di căn sang các vùng lân cận, có thể sờ được bằng tay khi thăm khám.
• Giai đoạn 3: u phá vỡ cấu trúc tuyến, di căn sang các vùng lân cận như bàng quang, dương vật,...
• Giai đoạn 4: di căn xa đến các cơ quan như xương, phổi, gan, đại trực tràng,...

Ung thư tuyến tiền liệt có 4 giai đoạn

5Biến chứng của ung thư tuyến tiền liệt

Tình trạng ung thư tuyến tiền liệt kéo dài có thể chèn ép xung quanh và các cơ quan gây ra các biến chứng như:

• Tiểu không tự chủ: do khối u có thể ảnh hưởng đến cơ thắt bàng quang cũng như dây thần kinh vùng này.
• Rối loạn cương dương: do ung thư có thể phá hủy các dây thần kinh kiểm soát sự cương cứng.
• Di căn: các tế bào di căn ở mỗi cơ quan sẽ gây nên triệu chứng ở các cơ quan đó. Các di căn có thể gặp là ung thư xương, ung thư gan, ung thư phổi,...
• Bí tiểu cấp: do u chặn đường ra khiến nước tiểu bị tích lũy ở bàng quang, sau đó là thận gây nên suy thận.

6Chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt

Khám tiền liệt tuyến bằng tay qua ngã trực tràng

Thăm khám và đánh giá tuyến tiền liệt bằng tay sẽ giúp đánh giá có khối u hay không, đặc điểm khối u thế nào (lan đều cả tuyến hay không, mật độ thế nào),...

Đây là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện, chi phí thấp, nhận biết được ung thư từ giai đoạn 2 trở lên.

Khám tiền liệt tuyến bằng tay qua ngã trực tràng có thể phát hiện ung thư từ giai đoạn 2

Nồng độ PSA

PSA là một loại protein được tế bào tuyến tiền liệt (ung thư và bình thường) tiết ra. Bình thường nồng độ PSA thấp, khi có tăng cao có thể là dấu hiệu chỉ báo ung thư.

• Nếu PSA lớn hơn 10 ng/ml có nguy cơ cao mắc ung thư.
• Nếu PSA từ 4 ng/ml đến 10 ng/ml và không có dấu hiệu lâm sàng có thể dựa vào tỷ lệ PSA tự do : PSA toàn phần. Nếu kết quả nhỏ hơn 0,1 thì có nguy cơ cần phải làm thêm xét nghiệm khác.
• Nếu PSA nhỏ hơn 4 ng/ml có thể không nghi ngờ ung thư.

Cùng với khám lâm sàng, đây là phương pháp được sử dụng để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt.

Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm: Siêu âm qua trực tràng giúp đánh giá rõ khối u với kích thước và vùng xâm lấn. Hoặc có thể siêu âm ổ bụng giúp đánh giá khối u và di căn ổ bụng.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scanner): sử dụng tia X thu được các lát cắt trong cơ thể nhằm đánh giá kích thước khối u, di căn hạch vùng, di căn xa.
• Cộng hưởng từ tiểu khung (MRI): định hướng sinh thiết và chẩn đoán, mức độ xâm lấn của khối bướu và di căn hạch vùng.
• Xạ hình xương: dựa vào sự phát xạ của đồng vị phóng xạ xác định được có di căn đến các xương trong cơ thể hay không.
• PET/CT: được sử dụng để đánh giá di căn và tái phát.

Sinh thiết tuyến tiền liệt

Sinh thiết tuyến tiền liệt là phương pháp lấy mẫu tế bào ở vùng tuyến tiền liệt đánh giá xem mô vùng này có ung thư hay không. Phương pháp này chính là tiêu chuẩn vàng chẩn đoán ung thư.

Chẩn đoán giai đoạn

Khi đã chẩn đoán được mắc ung thư tuyến tiền liệt cần phải xác định giai đoạn để đưa ra cách điều trị phù hợp nhất.

Các xét nghiệm dùng để đánh giá giai đoạn bao gồm: xạ hình xương, siêu âm, cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ, PET/CT.

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi nhận thấy các dấu hiệu sau nên đến các cơ sở để được thăm khám và điều trị kịp thời:

• Tiểu khó hoặc đau khi đi tiểu
• Tia tiểu yếu hoặc bị gián đoạn.
• Tiểu đêm nhiều lần, gây ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Có cảm giác còn nước tiểu trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.
• Xuất hiện máu trong tinh dịch hoặc nước tiểu.
• Đau ở lưng, hông hoặc xương chậu không biến mất.
• Xuất tinh đau.

Nơi điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt uy tín

Khi có bất kỳ dấu hiệu nào của ung thư tuyến tiền liệt, bạn nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa Ung bướu để được thăm khám và điều trị. Bạn có thể tham khảo một số địa chỉ thăm khám ung thư uy tín như:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Bình Dân...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện K, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội...

8Điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp loại bỏ vùng ung thư cũng như một số mô lành bên cạnh và các hạch ung thư (nếu có) nhằm đảm bảo không còn tế bào ung thư còn tồn tại. Phương pháp điều trị này được áp dụng trong trường hợp khối u còn khu trú tại tuyến tiền liệt.

Các biến chứng có thể gặp sau phẫu thuật là thủng trực tràng, viêm phúc mạc do rò phân, rò nước tiểu, rối loạn chức năng sinh dục, tiểu không tự chủ, hẹp cổ bàng quang, thuyên tắc tĩnh mạch...

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia xạ để làm giảm kích thước khối u. Xạ trị thường được chỉ định để giảm nguy cơ tái phát sau phẫu thuật, kết hợp với hoá trị để điều trị hoặc điều trị giảm nhẹ.

Liệu pháp nội tiết

Liệu pháp nội tiết là phương pháp ngăn cản hoạt động của hormone androgen và sự tăng sinh của tuyến tiền liệt (do ung thư phát triển dựa vào sự kích thích của nội tiết tố nam).

Các phương pháp điều trị nội tiết bao gồm

• Ức chế tinh hoàn bằng phẫu thuật hoặc bằng thuốc (Bicalutamide)
• Dùng thuốc ức chế androgen.

Liệu pháp này được áp dụng trong các trường hợp di căn xa hoặc phối hợp với các phương pháp khác như hoá trị, phẫu thuật để đạt hiệu quả cao nhất.

Cắt tinh hoàn là một liệu pháp nội tiết được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Hóa trị

Hoá trị là sử dụng thuốc như hóa chất hoặc thuốc chống hủy xương nhằm mục đích:

• Thuốc kháng ung thư: tiêu diệt hoặc ngăn cản sự phát triển của tế bào ung thư. Thuốc được sử dụng trong giai đoạn di căn hoặc phối hợp với các phương pháp điều trị khác như xạ trị, phẫu thuật.
• Thuốc chống hủy xương (bisphosphonate, pamidronate, acid zoledronic) nhằm làm giảm triệu chứng hoặc nguy cơ liên quan đến ung thư di căn xương.

Liệu pháp nhắm đích

Liệu pháp nhắm đích dựa vào một số protein tồn tại trên bề mặt tế bào ung thư (yếu tố tăng trưởng biểu bì hoặc yếu tố tân tạo mạch máu) để làm tín hiệu nhận biết và tiêu diệt tế bào ung thư.

Thuốc hay được sử dụng cho liệu pháp này cho ung thư tiền liệt tuyến giai đoạn di căn có đột biến BRCA là thuốc ức chế PARP. Ưu điểm của phương pháp này là chỉ tiêu diệt các tế bào ung thư chứ không tiêu diệt các tế bào khỏe mạnh.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch là phương pháp sử dụng các tế bào miễn dịch như tế bào bạch cầu, tế bào lympho T, tế bào lympho B,... sau đó nhờ vào phản ứng bảo vệ cơ thể của hệ thống miễn dịch để tiêu diệt các tế bào ung thư.

Đây là phương pháp phối hợp với hoá trị trong giai đoạn ung thư tiến triển hoặc ung thư xuất hiện trở lại.

Y học hạt nhân

Y học hạt nhân là phương pháp sử dụng các dược chất đồng vị phóng xạ cấy vào khối u để điều trị bệnh. Sau khi cấy ghép các hạt này sẽ phân rã tạo thành các tia gamma tiêu diệt các tế bào ung thư, ít gây hại đến các mô lành bên cạnh.

Đây là một phương pháp mới đang được nghiên cứu áp dụng rộng rãi trong lâm sàng.

Chăm sóc giảm nhẹ

Chăm sóc giảm nhẹ là tổng hợp tất cả các biện pháp phối hợp với nhau nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân trong thời gian điều trị.

Tuy hay được áp dụng trong di căn xa nhưng chăm sóc giảm nhẹ đang được hướng đến áp dụng cho tất cả các bệnh nhân ở bất cứ giai đoạn nào.

9Biện pháp phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt

Một số biện pháp được đánh giá là hiệu quả để phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt như:

• Với nam giới trên 50 tuổi, cần kiểm tra tuyến tiền liệt định kỳ để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền.
• Duy trì cân nặng ở mức bình thường, tránh tình trạng béo phì.
• Luyện tập thể lực hàng ngày (ít nhất 30 phút mỗi ngày và ít nhất 5 ngày mỗi tuần) để nâng cao sức đề kháng.
• Bỏ hoàn toàn thuốc lá, có thể sử dụng thuốc cai thuốc lá.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: cung cấp nhiều rau xanh và hoa quả, hạn chế chất béo, hạn chế các sản phẩm làm từ sữa.

Ung thư tuyến tiền liệt là một ung thư cần được quan tâm nhiều hơn nữa. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về ung thư tuyến tiền liệt. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!