Bệnh mộng du: Nguyên nhân và các cách giúp ngăn chặn mộng du

Mộng du là tình trạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh hoạt động ngay cả khi đang ngủ và dẫn đến những nguy cơ tiềm ẩn. Hãy cùng tìm hiểu về bệnh mộng du, nguyên nhân và các cách ngăn chặn thông qua bài viết dưới đây nhé!

1Mộng du là gì?

Mộng du (sleepwalking) thường xảy ra trong giấc ngủ NREM, bạn có thể mộng du ở bất kỳ thời điểm nào trong quá trình ngủ. Khi mộng du, mắt bạn mở và có thể ngồi dậy, đi lại, thậm chí thực hiện các hoạt động thông thường khác nhưng thực chất bạn vẫn đang trong trạng thái ngủ say. Người mộng du có thể trở lại giường và tự ngủ tiếp hoặc thức dậy.

Người bị bệnh mộng du có thể hoàn toàn không nhớ đến những gì đã diễn ra sau khi thức dậy. Mộng du xuất hiện khoảng 15% ở trẻ em, 2% ở người trưởng thành. Tuy nhiên, các số liệu trên đã bao gồm các rối loạn vận động khác trong lúc ngủ nên trên thực tế, tỷ lệ mộng du rất thấp. [1]

Tuy nhiên, Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ không coi mộng du là một chứng rối loạn, trừ khi nó xảy ra thường xuyên và gây nguy hiểm cho người mộng du.

2Nguyên nhân gây mộng du

Căng thẳng (stress)

Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ bao gồm cả việc khiến giấc ngủ bị gián đoạn và có thể làm tăng xu hướng mộng du. [2]

Một nghiên cứu khác về giấc ngủ cũng đã phát hiện ra rằng một yếu tố kích hoạt làm tăng cả tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn mộng du là sự căng thẳng đã trải qua trong ngày [3].

Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và làm tăng xu hướng mộng du

Thiếu ngủ

Thiếu ngủ có thể dẫn đến sự tưới máu não khu vực vùng thái dương kém hơn và tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các cơn mộng du. [4]

Khi thiếu ngủ, tần suất của các cơn mộng du có xu hướng tăng lên. Tình trạng thiếu ngủ làm tăng thêm áp suất cân bằng nội môi cho giấc ngủ và cũng dẫn đến tỷ lệ bệnh nhân mắc các dạng mộng du phức tạp hơn. [5]

Thiếu ngủ có thể tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các cơn mộng du

Đau nửa đầu

Đau nửa đầu làm cản trở sự điều hòa các tế bào thần kinh serotonergic có thể dẫn đến chứng mộng du.

Ngoài ra, thường xuyên mộng du là một yếu tố nguy cơ của bệnh đau nửa đầu và hầu hết các bệnh nhân mắc chứng đau nửa đầu hoặc đau nửa đầu mạn tính đều có xu hướng mắc chứng mộng du cao hơn những người bình thường.

Sốt

Sốt thường là nguyên nhân chung của các rối loạn vận động trong giấc ngủ NREM như mộng du, hiện tượng giấc ngủ kinh hoàng...

Ở trẻ em, sốt được phát hiện là nguyên nhân khiến trẻ dễ bị mộng du hơn. Đồng thời, sốt cũng có thể gia tăng số lần bị kích thích rối loạn giấc ngủ đi kèm la hét, vùng vẫy tay hoặc cố gắng thoát khỏi điều gì đó mà bạn cảm nhận được trong giấc ngủ.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Hội chứng ngưng thở khi ngủ là rối loạn hô hấp liên quan đến giấc ngủ được đặc trưng bởi các đợt ngừng thở trong khi ngủ. Những khoảng dừng này có thể tạo ra sự gián đoạn giấc ngủ có thể dẫn đến chứng mộng du.

Một nghiên cứu năm 2013 nhận thấy những người bị nghi ngờ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ có nguy cơ xuất hiện các đợt mộng du cao hơn. Do đó, bác sĩ điều trị tâm thần cũng đã công nhận hội chứng ngưng thở khi ngủ là một phần của tiêu chí chẩn đoán mộng du [6].

Người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ có nguy cơ xuất hiện các đợt mộng du cao hơn

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng các chất acid trong dạ dày có thể trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát khó chịu. Các triệu chứng thường diễn ra nhiều và nặng hơn vào ban đêm dẫn đến cản trở giấc ngủ, gây kiệt sức. Từ đó, có thể khiến bạn dễ bị mộng du hơn.

Bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson là một tình trạng thần kinh ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của cơ thể và có thể ảnh hưởng việc kiểm soát giấc ngủ. Hầu hết bệnh nhân mắc bệnh Parkinson có tiền sử rối loạn hành vi giấc ngủ và một phần trong số họ có mắc chứng mộng du. [7]

Parkinson là một tình trạng thần kinh có thể khiến người bệnh mắc chứng mộng du

Hội chứng chân không yên

Hội chứng chân không yên (RLS) là một loại rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi cảm giác khó chịu ở chân gây ra sự thôi thúc di chuyển khi nằm xuống. Hội chứng chân không yên gây ra sự kích thích vào ban đêm khiến người mắc bệnh có thể rơi vào trạng thái mộng du.

Hội chứng chân không yên gây kích thích vào ban đêm khiến người mắc bệnh rơi vào trạng thái mộng du

Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Tình trạng mộng du gia tăng song song với việc sử dụng rộng rãi các loại thuốc an thần, đặc biệt là zolpidem. Một số loại thuốc khác có thể kích hoạt chứng mộng du gồm [8],[9]:

• Natri oxybate ức chế hệ thần kinh trung ương, sử dụng trong điều trị chứng ngủ rũ.
• Chất chủ vận thụ thể benzodiazepine giúp an thần.
• Thuốc chống trầm cảm.
• Thuốc chống loạn thần.

Lứa tuổi trẻ em

Mộng du có xu hướng thường xảy ra ở trẻ em hơn người lớn. Sự khác biệt này có thể là kết quả của vấn đề về phương pháp ngủ hoặc sự giảm rõ rệt giấc ngủ sóng chậm giữa thời thơ ấu và tuổi trưởng thành.

Tuy nhiên, mộng du vẫn có khả năng khởi phát ở tuổi trưởng thành do liên quan đến các bệnh lý nền khác.

Do di truyền

Mộng du phổ biến và xuất hiện trong các gia đình nếu có cha hoặc mẹ có tiền sử mộng du. Đây được xem là yếu tố chính của mộng du.

Khoảng 22% trẻ em có cha mẹ không có tiền sử mộng du sẽ gặp phải tình trạng này. Ngược lại, 47% trẻ em bị mộng du nếu cha hoặc mẹ có tiền sử mắc bệnh này và 61% trẻ em bị mộng du nếu cả cha và mẹ đều mắc bệnh này.[10]

3Dấu hiệu

Ngoài việc ra khỏi giường và đi lại xung quanh, các triệu chứng khác của người mộng du có thể gồm:

• Ngồi dậy trên giường và lặp lại các động tác như dụi mắt hoặc kéo mạnh bộ đồ ngủ.
• Có biểu cảm đờ đẫn, mắt vẫn mở nhưng không nhìn giống như khi hoàn toàn tỉnh táo.
• Không trả lời khi giao tiếp với người khác hoặc phản hồi có thể không có ý nghĩa.
• Khó đánh thức.
• Thực hiện hành vi bất thường, đi tiểu ở những nơi như tủ quần áo,...
• Trở nên bạo lực, cáu gắt trong thời gian ngắn ngay sau khi thức dậy hoặc đôi khi trong khi mộng du.

4Mộng du có nguy hiểm không?

Bản thân mộng du không phải là một vấn đề đáng lo ngại nhưng một người mộng du có thể:

• Tự làm tổn thương bản thân, đặc biệt nếu họ va chạm hoặc vấp ngã cầu thang, đi lang thang, lái xe hoặc ăn thứ gì đó ảnh hưởng đến sức khỏe trong cơn mộng du.
• Bị gián đoạn giấc ngủ kéo dài và có thể dẫn đến buồn ngủ quá mức vào ban ngày.
• Xấu hổ hoặc gặp vấn đề với các mối quan hệ xã hội do những hành động trong cơn mộng du.
• Làm phiền giấc ngủ của người khác.
• Gây ảnh hưởng tiêu cực đến người xung quanh bởi hành vi trong những đợt mộng du.

Mộng du có thể khiến va chạm hoặc vấp ngã cầu thang gây tổn thương cơ thể

5Cách chẩn đoán

• Khám lâm sàng: xác định bất kỳ tình trạng như co giật vào ban đêm, các rối loạn giấc ngủ khác hoặc cơn hoảng loạn đột ngột,... có thể nhầm lẫn với chứng mộng du.
• Hỏi tiền sử bệnh: xem bạn hoặc gia đình có tiền sử mắc bệnh mộng du, hỏi người thân của bạn về các hành động trong lúc mộng du hoặc tình trạng sức khỏe tâm thần của bạn gần đây như có căng thẳng quá mức hay từng mắc các rối loạn tâm thần khác không.
• Một số cận lâm sàng khác loại trừ nguyên nhân bệnh thực thể như MRI,...
• Đo đa ký giấc ngủ: Bác sĩ có thể đề nghị nghiên cứu qua đêm trong phòng thí nghiệm về giấc ngủ với các cảm biến được đặt trên cơ thể để ghi lại và theo dõi sóng não, nồng độ oxy trong máu, nhịp tim và hơi thở cũng như chuyển động của mắt và chân khi bạn ngủ. Đồng thời, bạn cũng được quay video để ghi lại hành vi của mình trong chu kỳ ngủ.

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Các đợt mộng du không thường xuyên thường không phải là nguyên nhân đáng lo ngại và thường tự khỏi. Tuy nhiên, hãy hỏi ý kiến ​​bác sĩ nếu cơn mộng du:

• Xảy ra thường xuyên và nhiều hơn 1 - 2 lần một tuần hoặc vài lần một đêm.
• Dẫn đến hành vi nguy hiểm hoặc thương tích cho người mộng du hoặc cho người khác.
• Gây gián đoạn giấc ngủ cho các thành viên trong gia đình hoặc người mộng du.
• Dẫn đến các triệu chứng buồn ngủ quá mức vào ban ngày hoặc các vấn đề về chức năng khác.
• Mộng du xảy ra lần đầu tiên hoặc kéo dài sau tuổi thiếu niên.

Nơi khám chữa mộng du

Đến các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám chuyên khoa Tâm lý, thần kinh hoặc các bệnh viện uy tín để được thăm khám và chữa trị kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín và nổi tiếng dưới đây:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM, Bệnh viện Tâm thần TPHCM,...
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Lão khoa Trung ương,...

7Các phương pháp chữa mộng du

Điều trị bệnh lý

Các bệnh lý như ngưng thở khi ngủ, co giật, hội chứng chân không yên, trào ngược dạ dày thực quản (GERD),... có thể là nguồn cơn dẫn đến mộng du. Do đó, việc điều trị triệt để những bệnh lý có thể giúp chữa mộng du.

Trong trường hợp người bị mộng du buồn ngủ, thiếu tỉnh táo vào ban ngày có khả năng và nguy cơ thực hiện các hành động nguy hiểm như tự làm bị thương bản thân hoặc những xung quanh, bác sĩ có thể sẽ kê các thuốc như Clonazepam để điều trị. Bệnh nhân thường có thể ngưng dùng thuốc sau điều trị vài tuần và khi mộng du không còn tái phát.

Các phương pháp khác

Thông thường, mộng du đa số tự giới hạn và khỏi mà không cần thực hiện bất kỳ điều trị nào. Tuy nhiên, nếu người bệnh gặp tình trạng rối loạn giấc ngủ kháng trị hầu hết đều sẽ đáp ứng tốt với điều trị kết hợp melatonin và clonazepam.

Chuẩn bị môi trường giấc ngủ thật tốt đến thực hiện thói quen tốt liên quan đến giấc ngủ có thể giúp giấc ngủ ổn định hơn, giảm nguy cơ gây ra mộng du do thiếu ngủ.

Điều trị kết hợp melatonin và clonazepam khi gặp tình trạng rối loạn giấc ngủ kháng trị

8Biện pháp phòng ngừa mộng du

• Giữ môi trường sống xung quanh an toàn, thoải mái, loại bỏ rủi ro dẫn đến hoặc có thể gây thương tích bằng cách: đóng và khóa tất cả các cửa, đặt các vật sắc nhọn hoặc dễ vỡ ngoài tầm với, di chuyển các vật có thể trở thành nguy cơ vấp ngã khỏi sàn nhà, ngủ trong phòng ngủ ở tầng trệt, đặt báo động hoặc chuông trên cửa,...
• Đầu tư cho một giấc ngủ chất lượng bằng cách ngủ sớm, có lịch trình ngủ đều đặn. Hãy tránh những tiếng ồn trong lúc ngủ hoặc những kích thích khác có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Thư giãn trước khi ngủ bằng các hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, ngâm bồn nước ấm,… Đồng thời, làm cho phòng ngủ thoải mái và yên tĩnh kết hợp cùng các bài tập thiền hoặc thư giãn cũng có thể hữu ích khi mắc mộng du.
• Kiểm soát căng thẳng bằng cách xác định rõ vấn đề gây căng thẳng và giải quyết chúng.
• Tránh sử dụng các chất kích thích như rượu, bia,... vì có thể cản trở giấc ngủ ngon.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về nguyên nhân và cách điều trị mộng du hiệu quả. Hãy chia sẻ bài viết đến người thân và bạn bè nếu thấy hữu ích bạn nhé!