Mãn kinh ở phụ nữ: Dấu hiệu nhận biết và vượt qua các triệu chứng

Mãn kinh là thời điểm thay đổi sinh lý tự nhiên của cơ thể sau chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng của phụ nữ. Hãy cùng tìm hiểu các triệu chứng mãn kinh thông qua bài viết dưới đây nhé!

1Mãn kinh là gì?

Mãn kinh (Menopause) là giai đoạn sinh lý tự nhiên đánh dấu sự kết thúc chu kỳ kinh nguyệt và ngừng chức năng sinh sản. Thời kỳ mãn kinh thường bắt đầu xảy ra sau 12 tháng không có kinh nguyệt và ở độ tuổi từ 40 - 58.

Tuy nhiên, đối với một số người, mãn kinh có thể sẽ xảy ra sớm hơn do tình trạng bệnh lý hoặc điều trị phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng. Tình trạng mãn kinh có thể kéo dài trong vài năm và trải qua 3 giai đoạn:

• Tiền mãn kinh: là thời gian chuyển tiếp bắt đầu trước thời kỳ mãn kinh và 1 năm sau chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng.
• Thời kỳ mãn kinh: là thời điểm kinh nguyệt chấm dứt hoàn toàn, có thể kéo dài từ 4 - 8 năm. Ở giai đoạn này, buồng trứng ngừng giải phóng trứng và sản xuất estrogen.
• Thời kỳ hậu mãn kinh: đề cập đến những năm sau thời kỳ mãn kinh. Trong giai đoạn này, các triệu chứng mãn kinh có thể thuyên giảm nhưng có nhiều nguy cơ mắc một số bệnh lý.

2Các nguyên nhân dẫn đến mãn kinh

Nội tiết tố suy giảm tự nhiên

Buồng trứng bắt đầu sản xuất ít các hormone điều hòa kinh nguyệt estrogen và progesterone hơn vào những năm 30 - 40 tuổi. Từ đó khiến cho khả năng sinh sản giảm sút.

Cho đến độ tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt trở nên thay đổi thất thường do các nội tiết tố tự nhiên sụt giảm.

Dần dần, buồng trứng ngừng giải phóng trứng, khiến bạn không còn hành kinh nữa ở độ tuổi trung bình là 51 tuổi và dẫn đến thời điểm mãn kinh.

Chu kỳ kinh nguyệt thay đổi thất thường do các nội tiết tố tự nhiên sụt giảm

Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng

Buồng trứng là nơi sản xuất các hormone estrogen và progesterone giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt.

Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng khiến chu kỳ kinh nguyệt dừng lại đột ngột, gây ra thời kỳ mãn kinh ngay lập tức với các triệu chứng có thể nghiêm trọng hơn do sự thay đổi nội tiết tố xảy ra đột ngột.

Phẫu thuật cắt bỏ tử cung

Phẫu thuật cắt bỏ tử cung thường không kèm theo cắt bỏ buồng trứng và không gây mãn kinh ngay lập tức.

Khi phẫu thuật cắt bỏ tử cung, bạn sẽ không còn kinh nguyệt nữa nhưng buồng trứng vẫn giải phóng trứng và sản xuất estrogen, progesterone điều hòa cơ thể.

Phẫu thuật cắt bỏ tử cung không gây mãn kinh ngay lập tức

Hóa trị và xạ trị

Những liệu pháp điều trị ung thư hóa trị và xạ trị có thể gây ra các triệu chứng bốc hỏa của thời kỳ mãn kinh trong hoặc ngay sau quá trình điều trị.

Tuy nhiên, xạ trị chỉ tác động đến thời kỳ mãn kinh nếu bức xạ hướng vào và ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng. Nếu xạ trị ở các bộ phận khác của cơ thể có thể không tác động đến thời kỳ mãn kinh.

Ngoài ra, việc ngừng kinh nguyệt và mất khả năng sinh sản không phải lúc nào cũng bị tác động sau khi hóa trị. Vì vậy, các biện pháp kiểm soát sinh sản vẫn có khả năng triển vọng thực hiện.

Suy buồng trứng nguyên phát

Khoảng 1% phụ nữ mãn kinh sớm trước 40 tuổi có thể do buồng trứng không sản xuất được lượng hormone sinh sản bình thường hay còn gọi là suy buồng trứng nguyên phát.

Tình trạng này có thể xuất phát từ yếu tố di truyền hoặc bệnh tự miễn dịch nhưng thường không thể tìm ra nguyên nhân cụ thể.

Phụ nữ mãn kinh sớm có thể do suy buồng trứng nguyên phát

3Dấu hiệu mãn kinh

Dấu hiệu của mãn kinh

Bạn có thể đang chuyển sang thời kỳ mãn kinh nếu bắt đầu trải qua một số các triệu chứng sau:

Kinh nguyệt không đều: Lượng estrogen giảm xuống khiến khoảng thời gian giữa các kỳ kinh thay đổi, kéo dài hoặc ngắn hơn với lượng kinh nguyệt có thể từ ít hoặc nhiều.

Khô âm đạo: Dịch nhờn âm đạo suy giảm do lượng nồng độ hormone estrogen thay đổi trong thời kỳ mãn kinh. Từ đó khiến các mô âm đạo trở nên mỏng hơn, có thể dẫn đến tình trạng viêm âm đạo và đau khi giao hợp.

Giảm ham muốn: Độ ẩm âm đạo giảm do sự thiếu hụt estrogen khiến lượng dịch tiết ra bôi trơn kém đi và mất tính đàn hồi. Từ đó, có thể gây khó chịu và giảm ham muốn tình dục.

Tăng cân: Trong thời kỳ mãn kinh, sự trao đổi chất ở phụ nữ có xu hướng chậm lại, tăng tích lũy mỡ ở dưới da, tăng khối lượng cơ thể gây ra tăng cân.

Bốc hỏa: Cảm giác bốc hỏa, nóng và đỏ bừng từ ngực lên đến vai, lan rộng cổ và mặt kéo dài từ vài giây đến nhiều phút xảy ra do sự mất cân bằng về nồng độ hormone estrogen.

Đổ mồ hôi ban đêm: Mồ hôi ra nhiều và run lạnh có thể theo sau những cơn bốc hỏa về đêm đến mức khiến bạn tỉnh giấc giữa đêm.

Rối loạn giấc ngủ do sự suy giảm các hormone melatonin (tác dụng điều hòa trạng thái thức và ngủ) và estrogen trong cơ thể.

Tóc mỏng: Sự mất cân bằng hormone, nồng độ estrogen và progesteron thấp khiến tóc mỏng, dễ gãy rụng thường xuyên.

Ảnh hưởng tâm trạng: Phụ nữ thường ủ rũ hoặc cáu kỉnh hơn, thậm chí là trầm cảm nhẹ vào khoảng thời gian mãn kinh do sự dao động của nồng độ hormone.

Khó tập trung và có thể bị suy giảm trí nhớ.

Tần suất đi tiểu và són tiểu: Các mô của âm đạo và niệu đạo, cơ kiểm soát sàn chậu mất tính đàn hồi khiến gia tăng tần suất đi tiểu, són tiểu. Thậm chí bạn có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu.

Các triệu chứng mãn kinh kéo dài bao lâu?

Theo một nghiên cứu trên 3302 phụ nữ cho thấy tổng thời gian các triệu chứng mãn kinh kéo dài trung bình 7,4 năm và tồn tại sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng trong 4,5 năm [1].

4Những bệnh thường gặp ở tuổi mãn kinh

• Gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch: Sự suy giảm estrogen do mãn kinh có thể tạo điều kiện hình thành các xơ vữa trong động mạch, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Tăng nguy cơ mắc ung thư vú: Những thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mãn kinh làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú gấp đôi [2].
• Tăng cân, tóc dễ rụng.
• Loãng xương: Giảm mật độ xương ở thời kỳ mãn kinh là một yếu tố góp phần đáng kể vào tỷ lệ loãng xương và gãy xương cao hơn.
• Tiểu tiện không tự chủ: Suy giảm estrogen thời kỳ mãn kinh gây những biến đổi ở biểu mô của bàng quang và niệu đạo, khiến tiểu tiện không tự chủ.
• Sa cơ quan vùng chậu: Thời kỳ mãn kinh cũng có thể dẫn đến sự suy yếu của các cấu trúc hỗ trợ vùng chậu, làm tăng nguy cơ sa cơ quan vùng chậu.
• Các vấn đề tâm lý: Sự thay đổi nội tiết tố và rối loạn giấc ngủ có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý trong giai đoạn mãn kinh như buồn bã, lo lắng, mệt mỏi, trầm cảm.

Sự suy giảm hormone ở thời kỳ mãn kinh làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú

5Chẩn đoán mãn kinh

Chẩn đoán mãn kinh chủ yếu dựa vào các dấu hiệu và triệu chứng của của thời kỳ mãn kinh. Các xét nghiệm máu thường không cần thiết nhưng cũng có thể giúp tăng độ chính xác của chẩn đoán như:

• Hormone kích thích nang trứng (FSH) thường tăng liên tục từ 30 mIU/mL trở lên khi bạn gần mãn kinh.
• Estradiol cho biết buồng trứng của bạn đang tạo ra bao nhiêu estrogen. Nồng độ chất này sẽ giảm xuống trong thời kỳ mãn kinh.
• Hormone kích thích tuyến giáp (TSH) do suy giáp có thể gây ra các triệu chứng tương tự như thời kỳ mãn kinh.

Ngoài ra, một xét nghiệm máu mới được gọi là xét nghiệm chẩn đoán PicoAMH Elisa giúp đo lượng hormone Anti-Müllerian (AMH) trong máu gần đây đã được phê duyệt bởi FDA cũng được sử dụng để giúp xác định xem một phụ nữ đã bước vào thời kỳ mãn kinh hay sắp bước vào thời kỳ mãn kinh [3].

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn nên đến gặp bác sĩ để nhận được sự tư vấn khi:

• Bạn đang gặp phải các triệu chứng khó chịu trong thời kỳ mãn kinh.
• Trải qua các triệu chứng mãn kinh nhưng bạn đang ở độ tuổi từ 45 tuổi trở xuống.

Nơi khám bệnh phụ khoa uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu nêu trên, bạn có thể đến các phòng khácm chuyên khoa sản phụ khoa hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào để được thăm khám và tư vấn.

Tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín và nổi tiếng dưới đây.

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện phụ sản quốc tế Sài Gòn, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.
• Hà Nội: Bệnh viện phụ sản Trung Ương, Bệnh viện phụ sản Hà Nội, Bệnh viện Bạch mai.

7Điều trị mãn kinh ở phụ nữ

Liệu pháp hormone

Trong thời kỳ mãn kinh, buồng trứng không còn sản xuất đủ lượng hormone estrogen và progesterone cần cho cơ thể.

Liệu pháp hormone là lựa chọn điều trị dùng thuốc hiệu quả nhất, thay thế một số hormone bằng estrogen và progesterone nhân tạo để làm giảm các triệu chứng trong thời kỳ mãn kinh.

Có 2 loại liệu pháp hormone chính:

• Liệu pháp estrogen (ET): Trong phương pháp điều trị này, bạn chỉ dùng estrogen dạng như miếng dán, thuốc viên, kem bôi, vòng đặt âm đạo, gel hoặc xịt với liều lượng thấp. Liệu pháp này được chỉ định khi bạn không còn tử cung.
• Liệu pháp Estrogen Progesterone/Progestin Hormone (EPT): là liệu pháp phối hợp dành cho những người vẫn còn tử cung bằng cách sử dụng đồng thời liều lượng estrogen và progesterone có sẵn ở dạng tự nhiên hoặc progestin (một dạng tổng hợp của progesterone).

Tuy nhiên, sử dụng lâu dài liệu pháp hormone có thể làm tăng nguy cơ rủi ro về bệnh tim mạch và ung thư vú.

Do đó, bạn cần phải đến gặp bác sĩ để được tư vấn về những lợi ích và rủi ro có thể có của liệu pháp hormone trước khi quyết định sử dụng.

Điều trị hormone tại chỗ

Liệu pháp hormone tại chỗ thường biện pháp dùng một loại kem, viên nén hoặc vòng âm đạo có chứa estrogen liều thấp bôi trực tiếp vào âm đạo.

Phương pháp điều trị hormone tại chỗ chỉ giải phóng một lượng nhỏ estrogen để làm giảm khô âm đạo nhưng không giúp giảm các triệu chứng khác.

Dùng thuốc chống trầm cảm

Một số thuốc chống trầm cảm nhóm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) như paroxetine, fluvoxamine có thể làm giảm các cơn bốc hỏa trong thời kỳ mãn kinh.

Bên cạnh việc giúp kiểm soát các cơn bốc hỏa, thuốc chống trầm cảm có thể hữu ích cho những phụ nữ không thể dùng estrogen và bị rối loạn tâm trạng trong thời kỳ mãn kinh.

Thuốc giảm tình trạng bốc hỏa

Thuốc thần kinh gabapentin rất hữu ích ở những phụ nữ không thể sử dụng liệu pháp estrogen và làm dịu ở những người cũng bị bốc hỏa vào ban đêm. Thuốc điều trị huyết áp clonidine cũng có thể giúp giảm các cơn bốc hỏa.

Điều trị loãng xương

Tùy thuộc vào nhu cầu cá nhân, các bác sĩ có thể khuyên dùng thuốc để ngăn ngừa hoặc điều trị chứng loãng xương, giúp giảm mất xương và nguy cơ gãy xương. Đồng thời, bác sĩ có thể kê đơn bổ sung vitamin D để giúp xương chắc khỏe.

8Điều phái nữ cần làm ở thời kỳ mãn kinh

Các triệu chứng liên quan đến thời kỳ mãn kinh chỉ là tạm thời và có thể giảm thiểu hoặc ngăn ngừa ảnh hưởng của chúng thông qua những biện pháp sau:

• Tuân thủ việc sử dụng thuốc theo đúng chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.
• Tránh các tác nhân gây bốc hỏa như thức ăn cay, caffein, đồ uống nóng, căng thẳng, hút thuốc và rượu. Thay vào đó nên giữ cho phòng ngủ luôn mát mẻ, mặc quần áo mỏng nhẹ, uống đủ nước.
• Có chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh gồm nhiều loại trái cây, rau và ngũ cốc. Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, dầu và đường. Bổ sung thực phẩm giàu canxi như sữa, sữa chua và cải xoăn hoặc thực phẩm chức năng chứa canxi hoặc vitamin D giúp xương khỏe mạnh.
• Kiểm soát cân nặng của cơ thể.
• Giảm khô âm đạo bằng các chất bôi trơn âm đạo, kem dưỡng ẩm không kê đơn. Duy trì hoạt động tình dục cũng giúp giảm bớt sự khó chịu ở âm đạo bằng cách tăng lưu lượng máu đến âm đạo.
• Nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc. Tránh uống caffein khiến khó ngủ và rượu có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Luyện tập thể dục đều đặn giúp thúc đẩy giấc ngủ ngon hơn, bảo vệ cơ thể chống lại bệnh tim mạch, tiểu đường, loãng xương và các tình trạng khác liên quan đến lão hóa.
• Tăng cường các bài tập cơ sàn chậu (Kegel) giúp cải thiện tình trạng tiểu không tự chủ.
• Thư giãn bằng các bài tập yoga, thái cực quyền hoặc thiền giúp cải thiện tâm trạng, giảm các triệu chứng mãn kinh.
• Hạn chế sử dụng rượu và thuốc lá.

9Phòng ngừa mãn kinh sớm

Thời kỳ mãn kinh là một phần trong vòng đời tự nhiên của người phụ nữ. Do đó, tuy không thể ngăn chặn thời kỳ mãn kinh nhưng với các biện pháp dưới đây, bạn có thể kiểm soát nhiều triệu chứng phổ biến cũng như ngăn ngừa mãn kinh sớm, giảm thiểu các biến chứng có thể xảy ra:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, tốt cho sức khỏe.
• Duy trì một cân nặng hợp lý.
• Luyện tập thể dục đều đặn. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), người lớn nên hoạt động thể chất cường độ vừa phải ít nhất 150 phút mỗi tuần và có 2 ngày hoạt động tăng cường cơ bắp [4].
• Ngủ đủ giấc từ 7 - 8 tiếng mỗi đêm.
• Duy trì sức mạnh xương bằng các thực phẩm giàu canxi và vitamin D, bài tập rèn luyện sức mạnh như nâng tạ, yoga.
• Quản lý huyết áp.
• Bỏ hút thuốc để giảm nguy cơ mãn kinh sớm.

Luyện tập thể dục đều đặn giúp phòng ngừa mãn kinh sớm

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về tình trạng mãn kinh ở phụ nữ. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích bạn nhé!