Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD): Triệu chứng và nguyên nhân

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là một rối loạn sức khỏe tinh thần liên quan đến những hồi tưởng, tái hiện về một sự kiện gây sang chấn tâm lý đối với bệnh nhân và gây nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Cùng tìm hiểu bài viết sau đây để biết nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị PTSD nhé!

1Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là gì?

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là một nhóm bệnh chỉ những rối loạn bản thể, nhận thức, hành vi, do chấn thương tâm lý. Hầu hết những người trải qua sự kiện đau thương có thể gặp khó khăn tạm thời trong việc chấp nhận sự việc đó, nhưng nếu chăm sóc bản thân tốt thì sẽ dần ổn định trở lại.

PTSD gây ra bởi những suy nghĩ xuất hiện không có chủ đích của bệnh nhân, họ thường gặp ác mộng hay những hình ảnh về sự kiện đã gây sang chấn tái hiện lại trong tâm trí của họ. Những người mắc PTSD cần tránh những yếu tố gợi nhớ về những sự kiện đó, họ thường tăng phản ứng và rối loạn giấc ngủ từ đó gây ảnh hưởng tới công việc, giao tiếp và đời sống xã hội.

Việc điều trị các triệu chứng khi PTSD tiến triển là rất quan trọng nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân. [1]

PTSD gây nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống của bệnh nhân

2Nguyên nhân gây rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Những nhóm nguyên nhân thường gặp gây PTSD:

• Bị xâm hại tình dục, bạo lực tình dục
• Tổn thương của người thân, người thân đột ngột qua đời
• Bị tác động bạo lực, đánh đập, hành hạ
• Tham gia, chứng kiến chiến tranh

Bác sĩ không thể biết chắc chắn rằng tại sao một người lại mắc PTSD. Giống như các rối loạn tâm thần khác, PTSD có thể do sự kết hợp phức tạp của các yếu tố như:

• Tần suất và mức độ nghiêm trọng của những sự việc gây chấn thương tâm lý trong cuộc sống đối với bệnh nhân.
• Những vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan đến di truyền như tiền sử gia đình có thành viên mắc rối loạn lo âu và trầm cảm.
• Đặc điểm tính cách được di truyền (tính khí) của bệnh nhân.
• Hoạt động của não bộ trong việc điều tiết các hóa chất trung gian và hormone để đáp ứng với những căng thẳng. [1]

Những chấn thương tâm lý là nguyên nhân gây ra PTSD

3Dấu hiệu của bệnh PTSD

Hồi tưởng ký ức đau khổ

Những ký ức đau buồn hay những sự việc đau thương không mong muốn, có thể xuất hiện trong suy nghĩ bệnh nhân một cách lặp đi lặp lại.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể hồi tưởng lại sự việc đau thương đó và tưởng chừng như nó đang xảy ra một lần nữa, những sự việc đó còn xuất hiện trong giấc mơ của bệnh nhân. Những điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của bệnh nhân.

Tránh né

Bệnh nhân thường có xu hướng không muốn nhắc lại hay nói về những việc đau thương. Những địa điểm, hoạt động hoặc những người có liên quan và gợi nhớ đến những sự việc đó, bệnh nhân cũng có xu hướng tránh né.

Suy nghĩ tiêu cực

Bệnh nhân cảm thấy dần mất đi cảm xúc tích cực và cảm thấy tiêu cực về chính bản thân hay mọi người xung quanh. Những mối quan hệ bạn bè, gia đình và người thân cũng dần xa cách.

Bệnh nhân không còn cảm giác hứng thú đối với những hoạt động yêu thích trước kia, những vấn đề về trí nhớ cũng có thể xuất hiện và dần cảm thấy tê liệt về mặt cảm xúc.

Phản ứng thể chất và cảm xúc thay đổi

Bệnh nhân dễ giật mình và cảm thấy sợ hãi, lúc nào cũng luôn cảnh giác. Có những biểu hiện như tự làm tổn thương bản thân, mất ngủ, khó tập trung, khó chịu, thường xuyên giận dữ hay cảm thấy tội lỗi và xấu hổ quá mức.

Đối với trẻ em dưới 6 tuổi những biểu hiện có thể gặp như: Sự tái hiện lại ký ức đau buồn thông qua trò chơi của chúng, những cơn ác mộng kinh hoàng làm cho chúng luôn trong trạng thái sợ hãi.

Trẻ em mắc PTSD thường có cảm giác sợ hãi

4Biến chứng của rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Những biến chứng do PTSD gây ra có thể gặp phải như:

• Suy giảm khả năng học tập, làm việc, giao tiếp.
• Nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.
• Nguy cơ tự sát.

PTSD có thể làm ảnh hưởng cuộc sống của bệnh nhân bao gồm công việc, các mối quan hệ, sức khỏe và niềm vui trong các hoạt động hàng ngày.

PTSD cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác, chẳng hạn như: rối loạn lo âu và trầm cảm, rối loạn ăn uống và sử dụng các chất cấm.

5Cách chẩn đoán bệnh

Việc chẩn đoán bệnh của bác sĩ sẽ dựa trên những kiểm tra, đánh giá sau:

• Kiểm tra sức khỏe thể chất: giúp đánh giá sức khỏe của bệnh nhân và tìm những nguyên nhân có thể gây nên triệu chứng cho bệnh nhân.
• Đánh giá tâm lý: những đánh giá này dựa trên triệu chứng của bệnh nhân, những sự việc mà họ đã từng trải qua.
• Việc đánh giá nhằm mục đích đưa ra phương pháp điều trị phù hợp dựa trên mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và mức độ ảnh hưởng tâm lý do những sự việc trong quá khứ gây ra.
• Dựa vào Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5).

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn nên đi gặp bác sĩ nếu bạn có những suy nghĩ hay cảm giác lo lắng về một sự việc đau buồn kéo dài hơn một tháng hay chúng trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Điều trị càng sớm sẽ giúp ngăn ngừa các triệu chứng PTSD trở nên tồi tệ hơn.

Nơi khám chữa bệnh tâm lý

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tâm lý, Tâm thần. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Tâm thần Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức.

7Nếu bạn có ý định tự tử

Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết có ý định tự tử, hãy liên hệ sự trợ giúp ngay lập tức thông qua một hoặc nhiều nguồn sau:

• Nói chuyện hay tâm sự với người bạn thân, gia đình hay những người thân thiết
• Đến gặp bác sĩ hay chuyên gia tâm lý
• Gọi hoặc nhắn tin đến số điện thoại "Cấp cứu trầm cảm" của Bệnh viện Tâm thần TP.HCM) 19001267
• Đường dây nóng tư vấn sức khỏe tinh thần miễn phí cho cộng đồng 0909 65 80 35
• Hotline Đường dây nóng Ngày Nam hỗ trợ người trầm cảm miễn phí 096.306.1414

8Các phương pháp chữa bệnh

Tâm lý trị liệu

Một số phương pháp tâm lý trị liệu được sử dụng trong điều trị PTSD bao gồm:

• Liệu pháp nhận thức: Cuộc trò chuyện sẽ giúp bệnh nhân nhận ra cách suy nghĩ đang khiến bệnh nhân bế tắc. Đối với PTSD, liệu pháp nhận thức thường được sử dụng cùng với liệu pháp tiếp xúc.
• Liệu pháp tiếp xúc: Phương pháp này sẽ giúp bệnh nhân đối mặt một cách an toàn với cả những tình huống và ký ức mà bệnh nhân thấy sợ hãi, giúp bệnh nhân có thể học cách đối phó với chúng một cách hiệu quả. Liệu pháp tiếp xúc có thể đặc biệt hữu ích đối với những hồi tưởng và ác mộng.
• Giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động của mắt (EMDR): EMDR kết hợp liệu pháp tiếp xúc với một loạt chuyển động mắt có hướng dẫn giúp bệnh nhân đối mặt với những ký ức đau thương và thay đổi cách bệnh nhân phản ứng với chúng.

Bác sĩ có thể hỗ trợ bệnh nhân thực hiện những cách kiểm soát căng thẳng, giúp bệnh nhân đủ khả năng đối mặt tình huống căng thẳng trong cuộc sống.

Tâm lý trị liệu có thể giúp bệnh nhân PTSD cảm thấy tốt hơn

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp cải thiện các triệu chứng của PTSD:

• Thuốc chống trầm cảm: Những loại thuốc này có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm và lo lắng. Chúng cũng có thể giúp cải thiện các vấn đề về giấc ngủ và sự tập trung. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) có thể dùng để điều trị PTSD.
• Thuốc chống lo âu: Những loại thuốc này có thể làm giảm tình trạng lo lắng của bệnh nhân và các vấn đề liên quan. Một số loại thuốc chống lo âu có nguy cơ bị lạm dụng nên chúng thường chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn.
• Prazosin: Có thể giúp làm giảm hoặc ngăn chặn cơn ác mộng ở một số người mắc PTSD, nhưng chưa có nhiều bằng chứng về tính hiệu quả của loại thuốc này khi sử dụng cho bệnh nhân PTSD.

Lưu ý các thuốc điều trị lo âu trầm cảm đều thuộc diện kiểm soát đặc biệt, vì vậy không được tự ý mua mà phải có đơn của bác sĩ.

9Biện pháp phòng ngừa rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Bạn không thể ngăn chặn được những sự việc đáng tiếc xảy ra, nhưng bạn có thể phòng ngừa PTSD qua các biện pháp sau:

• Nhận sự giúp đỡ từ mọi người xung quanh để giảm đi sự căng thẳng.
• Tập trung vào những cảm xúc tích cực và cười nhiều hơn.
• Hãy tin rằng bạn có thể quản lý cảm xúc của chính mình.
• Tham gia các hội, nhóm hỗ trợ sau một sự kiện đau thương/sang chấn.
• Giúp đỡ người khác và thực hành những suy nghĩ tích cực.
• Giữ liên lạc với bạn bè, gia đình và những người thân thiết.
• Xây dựng một lối sống lành mạnh.[2]

Xây dựng một lối sống lành mạnh để có một sức khỏe tinh thần thật tốt

Những thói quen tốt và lành mạnh sẽ giúp bạn có cuộc sống tích cực hơn. Hy vọng bài viết đã cung cấp đến bạn những thông tin cơ bản nhất về PTSD. Nếu thấy bài viết hữu ích hãy chia sẻ đến mọi người xung quanh để cùng cập nhật những thông tin sức khỏe!