Nhược thị là gì? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh

Nhược thị là bệnh lý nguy hiểm nhưng hiếm khi được phát hiện sớm. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và cách điều trị nhược thị qua bài viết dưới đây nhé!

1Nhược thị là gì?

Nhược thị là tình trạng thị giác ở mắt (thường là một mắt) bị suy yếu do não không phát triển đúng cách trong thời kỳ sơ sinh.

Đây là một dạng rối loạn thường gặp ở trẻ nhỏ, xảy ra khi não không xử lý tốt những hình ảnh mà mắt gửi đến do một nguyên nhân nào đó. Điều này khiến não không có khả năng nhận diện hoàn chỉnh những gì mắt nhìn thấy.[1]

Nhược thị là tình trạng thị giác ở mắt bị suy yếu do não không phát triển đúng cách

2Nhược thị có nguy hiểm không?

Do nhược thị là tình trạng não bộ ưu tiên sử dụng hình ảnh của mắt tốt hơn nên nếu bệnh lý này diễn ra trong thời gian dài sẽ rất dễ dẫn tới các đường dẫn truyền từ mắt yếu hơn đến não bộ yếu đi. Điều này khiến cho thị lực của mắt giảm đáng kể.

Tình trạng này nếu không được phát hiện kịp thời sẽ dẫn tới tình trạng suy giảm thị lực ở mắt vĩnh viễn.[1]

3Các dấu hiệu của nhược thị

Triệu chứng của nhược thị khó để nhận biết. Trẻ em bị nhược thị có thể bị thiếu khả năng phán đoán khoảng cách, không biết được một vật ở gần hay xa, trẻ em cũng không biết cách chia sẻ với người lớn.

Chúng ta có thể quan sát các biểu hiện của con trong sinh hoạt hằng ngày để nhận biết các dấu hiệu nhược thị như:

• Nheo mắt.
• Nhắm 1 mắt.
• Nghiêng đầu.

Trong nhiều trường hợp, bố mẹ không biết con mình bị nhược thị cho đến khi bác sĩ chẩn đoán khám mắt. Đó là lý do tại sao tất cả trẻ em cần được kiểm tra thị lực ít nhất một lần trong độ tuổi từ 3 đến 5.

Nheo mắt là triệu chứng hay gặp của nhược thị

4 Nguyên nhân gây ra nhược thị

Nhận thức độ sâu kém

Nhận thức về chiều sâu là khả năng nhìn thế giới bên ngoài theo ba chiều (3D). Do nhược thị làm cản trở thị lực của một hoặc thậm chí là cả hai bên mắt nên nhận thức về độ sâu của trẻ sẽ kém dần.

Thông thường nhận thức về chiều sâu sẽ phân phối tín hiệu cho cả hai mắt để mắt tiếp nhận hình ảnh vật thể, kích thước sẽ xảy ra sai lầm. Do đó khi nhược thị gây nên giảm thị lực một bên mắt thì sự nhận sức về độ sâu cũng kém đi.

Mắt lác

Mắt lác (lé) xuất hiện bởi vì sự sắp xếp sai của mắt dẫn đến các hình ảnh võng mạc khác nhau được gửi tới vỏ não của vùng thị giác. Khi sự sai lệch này xảy ra, não chỉ chú ý đến chỉ một mắt mỗi lần và đầu vào từ mắt còn lại bị ngăn chặn.

Các cơ vận nhãn lúc này xảy ra sự mất cân bằng, không còn phối hợp đồng bộ và nhịp nhàng, từ đó dẫn đến hiện tượng mắt lác.

Mắt lác có thể dẫn tới nhược thị

Bất thường khúc xạ (bị cận, loạn hoặc viễn thị)

Các tật khúc xạ gây giảm thị lực do hình ảnh bị mờ khi truyền đến não.

Trường hợp nhược thị dị hướng xảy ra khi khúc xạ giữa hai mắt không đều nhau dẫn đến hình ảnh ở võng mạc có tiêu điểm khác nhau. Do đó hình ảnh từ mắt có tật khúc xạ lớn hơn thì hội tụ kém hơn.

Giảm thị lực hai bên xảy ra khi các tật khúc xạ như cận, loạn, viễn thị ở mức cao và khiến não nhận hình ảnh ngày càng mờ.

Các tật khúc xạ là một trong những nguyên nhân dẫn tới nhược thị

Hay nheo mắt, nghiêng đầu, ngoẹo cổ để nhìn rõ hơn.

Trẻ thường hay nheo mắt, nghiêng đầu, ngoẹo cổ khi xem ti vi, nhìn bảng đen hay một vật gì đó chứng tỏ mắt trẻ đã có dấu hiệu nhược thị bởi một bên mắt hoạt động tốt hơn bên còn lại nên sẽ sử dụng bên tốt nhiều hơn.

Khi tiếp xúc với ánh sáng, nếu mắt nheo lại hay dụi mắt liên tục có thể là dấu hiệu của nhược thị. Đó là do mắt không thể thích nghi được với ánh sáng và bị kích ứng quá độ.

Tổn thương thành phần trong suốt của mắt

Tổn thương thành phần trong suốt của mắt là một trong những nguyên nhân gây ra nhược thị. Thành phần trong suốt của mắt bao gồm giác mạc, thủy tinh thể và dịch nhãn cầu. Nếu các thành phần này bị đục, hình ảnh sẽ không được truyền đến võng mạc một cách rõ nét, làm giảm thị lực và ảnh hưởng đến sự phát triển của mắt.

5Nhược thị có mù không?

Nhược thị là tình trạng suy giảm thị lực do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra ảnh hưởng đến đường dẫn truyền thần kinh thị giác.

Vì vậy, nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời tình trạng nhược thị có thể không cải thiện và dẫn tới mù lòa và nhiều biến chứng khác.

6Biến chứng của bệnh nhược thị

Nếu không được điều trị kịp thời nhược thị có thể dẫn đến những hậu quả như:

• Khó khăn trong việc học tập và đọc hiểu ở trẻ em.
• Rối loạn chức năng thị giác như giảm thị lực.
• Có thể gây mù lòa ở một số trường hợp.
• Nhược thị có thể gây ra độ lệch nặng và dẫn đến mắt lác (mắt lé) ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khiến trẻ mất tự tin.

Nhược thị có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu của trẻ

7Nhược thị có chữa được không?

Theo một số nghiên cứu nhiều người chỉ ra rằng, nhược thị chỉ có thể điều trị nếu người bệnh dưới 7 tuổi. Tuy nhiên, bản chất của việc điều trị là lập lại đường dẫn truyền thị giác. Vì vậy, ở bất kỳ lứa tuổi nào cũng có thể điều trị.

Với những người lớn tuổi hơn, đường dẫn truyền thần kinh đã tồn tại trong thời gian dài thì thời gian điều trị cũng như phương pháp can thiệp có thể ít hiệu quả hơn, điều trị khó khăn hơn.[2]

8Cách chẩn đoán nhược thị

Để chẩn đoán nhược thị, các bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp sau đây:

• Siêu âm nhãn cầu: Là phương pháp sử dụng sóng siêu âm để tạo hình ảnh của nhãn cầu và các cấu trúc bên trong. Phương pháp này giúp phát hiện các bất thường của nhãn cầu như khối u, viêm, hoặc tổn thương.
• Điện võng mạc: Là phương pháp đo hoạt động điện của võng mạc khi tiếp xúc với ánh sáng. Phương pháp này giúp đánh giá chức năng của võng mạc và hệ thống thị giác trung ương.
• Kiểm tra thị lực: Là phương pháp đo khả năng nhìn rõ của mỗi mắt bằng cách sử dụng các biểu đồ chữ cái hoặc hình ảnh. Phương pháp này giúp xác định mức độ giảm thị lực của mắt bị nhược thị.
• Đo khúc xạ: Là phương pháp đo sự khúc xạ của ánh sáng khi đi qua mắt. Phương pháp này giúp xác định tật khúc xạ của mắt như cận thị, viễn thị, hoặc loạn thị.

Khám mắt là một trong những bước không thể thiếu trong đánh giá nhược thị

9Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu bạn thấy mắt của trẻ bị lác trong những tuần đầu tiên sau khi sinh, hãy mang trẻ đến gặp bác sĩ.

Khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường của trẻ trong sinh hoạt hằng ngày như hay nheo mắt, nhìn kém, nghiêng đầu, ngoẹo cổ khi xem TV hay khi trẻ gặp các vấn đề chấn thương ở mắt thì nên đưa trẻ đến bác sĩ càng sớm càng tốt.

Kiểm tra thị lực rất quan trọng nếu trong gia đình có người bị lác mắt, đục thủy tinh thể hoặc các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị.

Trẻ mắc tật khúc xạ cần phải được kiểm tra thường xuyên để đánh giá nhược thị

Nơi khám chữa bệnh nhược thị

Bạn có thể tham khảo các phòng khám chuyên khoa Mắt hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. HCM: Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Bệnh viện Mắt TP.HCM, Bệnh viện Trưng Vương.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Mắt Trung Ương, Bệnh viện mắt Việt Nga, Bệnh viện Bạch Mai.

10Các phương pháp chữa nhược thị

Nếu có các vấn đề về thị lực thì bác sĩ sẽ tiến hành điều trị các bệnh đó trước như đeo kính hoặc kính áp tròng đối với trẻ bị cận hoặc viễn thị và phẫu thuật đối với trẻ bị đục thủy tinh thể.

Bước tiếp theo là đào tạo lại bộ não và buộc nó sử dụng mắt yếu hơn. Bộ não càng sử dụng bên mắt bị yếu nhiều thì mắt đó sẽ dần trở nên khỏe mạnh hơn:

• Đeo kính chỉnh thị: Kính hoặc kính áp tròng có thể giúp điều chỉnh các vấn đề như cận thị, viễn thị hoặc loạn thị góp phần khắc phục mắt lười.
• Đeo miếng dán mắt: Trẻ em đeo miếng che mắt trên mắt có thị lực tốt hơn từ 2 - 6 giờ mỗi ngày để kích thích mắt yếu hơn. Tuy nhiên, cần nhớ không để đeo miếng quá lâu để tránh gây chứng giảm thị lực ở mắt bị che.
• Bộ lọc Bangerter: Loại bộ lọc đặc biệt này được đặt trên kính của mắt khỏe hơn. Nó làm mờ mắt khỏe đi và tạo cảm giác như miếng dán mắt, kích thích bên mắt yếu hơn.
• Thuốc nhỏ mắt: Việc sử dụng thuốc nhỏ mắt khuyến khích trẻ em sử dụng bên mắt yếu hơn và có thể thay thế miếng dán. Tuy nhiên, thuốc có thể gây ra tác dụng phụ như nhạy cảm với ánh sáng và kích ứng mắt. Lưu ý, việc sử dụng thuốc nhỏ mắt phải có sự hướng dẫn của bác sĩ để tránh kích ứng và các tác dụng phụ không mong muốn.
• Phẫu thuật: Nếu trẻ bị sụp mí mắt hoặc đục thủy tinh thể gây ra giảm thị lực có thể cần phẫu thuật. Nếu mắt vẫn lác hoặc nhìn lệch khi đeo kính, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật để làm thẳng mắt, kết hợp với các phương pháp điều trị nhược thị khác.

Đối với hầu hết các trường hợp, điều trị sẽ cải thiện thị lực trong vài tuần đến vài tháng. Điều trị có thể kéo dài từ 6 tháng đến 2 năm.

Cần lưu ý phải tiếp tục điều trị và theo dõi để tránh bệnh tái phát. Không được tự ý ngưng điều trị hoặc tự ý sử dụng các loại thuốc khác vì có thể gây ra các biến chứng hoặc phải điều trị lại từ đầu.

Đeo miếng dán mắt là phương pháp được ứng dụng để điều trị nhược thị

11Các biện pháp phòng ngừa nhược thị

Một số biện pháp phòng ngừa nhược nhị hiệu quả như:

• Hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính, tivi quá lâu và liên tục. Nên nghỉ ngơi 10 phút sau mỗi 30 phút sử dụng thiết bị điện tử.
• Đeo kính chống tia cực tím khi ra ngoài trời nắng hoặc khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh.
• Bổ sung đầy đủ vitamin A, C, E và các khoáng chất như kẽm, selen, magie cho mắt bằng cách ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạt, cá và trứng.
• Tập thể dục thường xuyên để cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng.
• Thăm khám mắt định kỳ ít nhất một lần mỗi năm để phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý về mắt.

Hy vong bài viết đã cung cấp thông tin về nhược thị và một số dấu hiệu của nó cũng như một vài dấu hiệu để bạn nhận biết nhược thị ở trẻ để phát hiện và chữa trị kịp thời. Nếu thấy hữu ích thì hãy chia sẻ rộng rãi đến người thân và bạn bè nhé!