Đại tiện không tự chủ: Triệu chứng và cách điều trị

Đại tiện không tự chủ là tình trạng rò rỉ phân từ trực tràng ra ngoài. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về nguyên nhân, biến chứng và cách điều trị đại tiện không tự chủ qua bài viết dưới đây nhé!

1Đại tiện không tự chủ là gì?

Đại tiện không tự chủ hay còn được gọi là són phân, đây là tình trạng không kiểm soát được nhu động ruột, dẫn đến phân rò rỉ từ trực tràng ra ngoài trước khi có cảm giác muốn đi đại tiện.

Nguyên nhân của tình trạng này có thể là do tiêu chảy, táo bón hoặc tổn thương cơ hoặc thần kinh. Trong đó, tổn thương cơ hoặc thần kinh có thể xảy ra do mang thai, quá trình lão hóa hoặc một số bệnh lý khác.

Bệnh nhân thường cảm thấy ngại khi nhắc đến tình trạng bệnh của bản thân. Tuy nhiên, đây là một tình trạng phổ biến và người bệnh nên đến gặp bác sĩ để được điều trị giúp cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. [1]

Đại tiện không tự chủ là tình trạng không kiểm soát được nhu động ruột

2Nguyên nhân gây đại tiện không tự chủ

Có nhiều nguyên nhân gây ra đại tiện không tự chủ. Một số nguyên nhân phổ biến như:

Tổn thương cơ thắt hậu môn

Tổn thương cơ thắt hậu môn có thể gây khó khăn trong việc đại tiện. Nguyên nhân tổn thương cơ thắt hậu môn có thể xảy ra trong quá trình sinh con qua đường âm đạo do cắt tầng sinh môn hoặc sử dụng dụng cụ trợ giúp trong lúc sinh.

Ngoài ra, phẫu thuật vùng hậu môn - trực tràng cũng có thể gây tổn thương cơ thắt hậu môn. Những phẫu thuật thường gặp như phẫu thuật cắt trĩ, điều trị áp xe và rò hậu môn, phẫu thuật cắt khối u vùng hậu môn - trực tràng.

Tổn thương về thần kinh

Đại tiện không tự chủ có thể xảy ra khi các dây thần kinh cảm nhận và điều khiển sự co bóp của vùng hậu môn - trực tràng bị tổn thương.

Nguyên nhân gây ra các tổn thương này có thể là do sinh con khó khăn qua ngã âm đạo, táo bón kéo dài, chấn thương tủy sống, đột quỵ, đái tháo đường, bệnh đa xơ cứng.

Táo bón

Táo bón có thể dẫn đến lượng phân nhiều, cứng và khó khăn khi đi đại tiện. Phân cứng và lượng nhiều sẽ gây căng các cơ vùng trực tràng và hậu môn, lâu dài dẫn đến suy yếu.

Tình trạng suy yếu của các cơ trực tràng và hậu môn dẫn đến phân lỏng có thể dễ bị rò rỉ ra ngoài gây đại tiện không tự chủ.

Táo bón có thể dẫn đến suy yếu cơ hậu môn - trực tràng gây són phân

Tiêu chảy

Trên bệnh nhân tiêu chảy phân lỏng, nhiều nước sẽ xuống trực tràng một cách nhanh chóng và khó giữ lại trực tràng hơn phân rắn.

Tiêu chảy là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất gây ra đại tiện không tự chủ. Tiêu chảy có thể do các bệnh về đường tiêu hóa như bệnh viêm ruột, hội chứng ruột kích thích, viêm trực tràng.

Bệnh trĩ

Trong bệnh trĩ các tĩnh mạch ở vùng trực tràng bị phình giãn và tạo thành các búi trĩ. Những búi trĩ này có thể khiến hậu môn không thể đóng kín hoàn toàn, dẫn đến rò rỉ phân ra ngoài gây tình trạng són phân.

Sa trực tràng

Sa trực tràng là tình trạng trực tràng của bệnh nhân tụt ra ngoài hậu môn dẫn đến các cơ xung quanh hậu môn không đóng hoàn toàn.

Cơ vòng trực tràng bị giãn do sa có thể làm tổn thương các dây thần kinh điều khiển cơ thắt hậu môn. Tình trạng này làm cho một lượng nhỏ phân rò rỉ ra ngoài.

Mất độ căng ở trực tràng

Thông thường, trực tràng sẽ căng ra để chứa phân. Nếu trực tràng bị tổn thương, nó không thể căng ra đủ mức cần thiết để chứa phân dẫn đến phân dư thừa có thể rỉ ra ngoài.

Những nguyên nhân có thể để lại sẹo và làm cứng các cơ trực tràng bao gồm phẫu thuật, xạ trị, bệnh viêm ruột.

Thoát vị thành trực tràng

Thoát vị thành trực tràng là tình trạng một phần của trực tràng chui qua âm đạo. Tình trạng này có thể xảy ra do lớp cơ mỏng ngăn cách trực tràng với âm đạo của bệnh nhân trở nên yếu đi.

Điều này dẫn đến phân bị giữ lại trong trực tràng và khó khăn trong việc thải phân ra ngoài, lâu dần dẫn đến suy yếu các cơ hậu môn - trực tràng gây són phân. [2]

3Đối tượng có nhiều nguy cơ đại tiện không tự chủ

Một số đối tượng có nhiều nguy cơ đại tiện không tự chủ như:

• Tuổi cao: Ở bệnh nhân lớn tuổi các cơ vùng trực tràng - hậu môn yếu đi và các cấu trúc lân cận khác ở vùng xương chậu cũng lỏng lẻo hơn. Điều này dẫn đến các vấn đề trong việc giữ phân ở trực tràng, tăng nguy cơ đại tiện không tự chủ.
• Phụ nữ: Đại tiện không tự chủ có thể là một biến chứng trong quá trình sinh con. Ngoài ra, phụ nữ thường dùng hormone thay thế trong giai đoạn mãn kinh nên có nguy cơ bệnh cao hơn.
• Mắc các bệnh gây tổn thương thần kinh: Bệnh tiểu đường, đa xơ xứng hoặc chấn thương cột sống có thể làm tổn thương các dây thần kinh kiểm soát việc đi đại tiện.
• Sa sút trí tuệ: Tình trạng đại tiện không tự chủ thường xuất hiện ở bệnh Alzheimer giai đoạn cuối và bệnh nhân sa sút trí tuệ.
• Khiếm khuyết về thể chất: Những bệnh nhân khuyết tật về thể chất có thể gặp khó khăn trong việc đi vệ sinh kịp thời. Ngoài ra, chấn thương ở các bệnh nhân này cũng có thể làm hỏng dây thần kinh vùng hậu môn - trực tràng dẫn đến tình trạng són phân.
• Người bị chấn thương dẫn đến tổn thương các dây thần kinh ở hậu môn- trực tràng.

4Biến chứng của đại tiện không tự chủ

Đại tiện không tự chủ có thể gây ra một số biến chứng sau:

• Vấn đề tâm lý: Đại tiện không tự chủ có thể làm cho bệnh nhân không thoải mái khi đến những nơi công cộng. Những người mắc đại tiện không tự chủ thường cố gắng che giấu tình trạng của bản thân hay hạn chế giao tiếp mọi người xung quanh.
• Kích ứng: Vùng da xung quanh hậu môn rất mỏng manh và nhạy cảm. Khi tiếp xúc nhiều với phân có thể dẫn đến đau và ngứa, nặng hơn có thể dẫn đến loét.

5Các phương pháp đánh giá và chẩn đoán đại tiện không tự chủ

Đầu tiên, bác sĩ sẽ khai thác tiền sử, bệnh sử bao gồm các bệnh lý trước đó, các triệu chứng hiện có cũng như quá trình bệnh.

Sau đó sẽ thăm khám hậu môn để tìm các dấu hiệu bất thường bằng cách thăm khám trực tràng bằng tay: Bác sĩ sẽ đưa ngón tay vào hậu môn để đánh giá lực co bóp của cơ vòng và tìm kiếm các bất thường ở khu vực này.

Một số xét nghiệm có thể được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán bao gồm:

• Xquang bụng đứng: Được để nghị để đánh giá tổng quát những tổn thương vùng bụng có thể gây đại tiện không tự chủ.
• Xquang đường tiêu hóa có chất cản quang: Giúp đánh giá những bất thường trong chức năng thải phân của vùng hậu môn - trực tràng.
• Đo áp lực hậu môn - trực tràng: Xét nghiệm này giúp đo độ kín của cơ vòng hậu môn cũng như độ nhạy và chức năng của trực tràng.
• Nội soi siêu âm trực tràng: Một đầu dò sẽ được đưa vào hậu môn và trực tràng, giúp bác sĩ kiểm tra cấu trúc cơ vòng của bệnh nhân.
• Điện cơ hậu môn: Giúp xác định tổn thương thần kinh có phải là nguyên nhân khiến cơ thắt hậu môn không hoạt động bình thường. Nó cũng giúp kiểm tra sự phối hợp giữa cơ trực tràng và cơ hậu môn.
• Nội soi trực tràng đại tràng sigma: Một ống soi sẽ được đưa vào để đánh giá toàn bộ cấu trúc của đại tràng giúp phát hiện các tổn thương, khối u tại khu vực này.
• Phương pháp Proctography: Hình ảnh video X-quang được ghi lại khi bạn đi tiêu trong một nhà vệ sinh được thiết kế đặc biệt. Phương pháp này giúp đo lượng phân mà trực tràng có thể chứa được và đánh giá quá trình thải phân.
• Chụp cộng hưởng từ: Có thể được đề nghị để đánh giá chi tiết các cơ quan vùng chậu.

Nội soi đại tràng giúp quan sát các cấu trúc bên trong đại tràng

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Người bệnh nên đi khám bác sĩ nếu tình trạng đại tiện không tự chủ diễn ra thường xuyên hoặc nghiêm trọng.

Mặc dù một số người bệnh có thể tự mình kiểm soát tình trạng của bản thân nếu triệu chứng nhẹ và không thường xuyên, nhưng nên đi khám bác sĩ sớm để hạn chế triệu chứng trở nên nặng hơn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Nơi khám chữa bệnh uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Hùng Vương.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

7Điều trị đại tiện không tự chủ

Điều trị không phẫu thuật

Một số phương pháp điều trị không phẫu thuật được sử dụng để điều trị đại tiện không tự chủ như:

• Dùng thuốc: Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng đại tiện không tự chủ. Nếu bệnh nhân tiêu chảy có thể được chỉ định sử dụng loperamid. Trong trường hợp táo bón, bệnh nhân có thể được chỉ định thuốc nhuận tràng Citrucel và Metamucil.
• Liệu pháp phản hồi sinh học: Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn các bài tập để tăng sức mạnh cơ hậu môn. Những bài tập này có thể giúp tăng cường cơ sàn chậu, điều khiển cơ thắt hậu môn.
• Kích thích dây thần kinh xương cùng: Các dây thần kinh xương cùng chạy từ tủy sống đến các cơ ở xương chậu. Có vai trò chi phối cảm giác và vận động của các cơ vòng trực tràng và hậu môn. Cấy ghép một thiết bị phát các xung điện nhỏ đến dây thần kinh giúp tăng cường hoạt động của các cơ.
• Bóng đặt âm đạo: Một quả bóng được đưa vào âm đạo và bơm lên. Bóng phồng lên sẽ gây áp lực lên vùng trực tràng, dẫn đến giảm số lần đại tiện không tự chủ.
• Liệu pháp tần số vô tuyến: Liệu pháp này liên quan đến việc phát ra các tần số vô tuyến đến thành ống hậu môn để giúp cải thiện trương lực cơ.
• Tiêm chất tạo khối không hấp thụ: Giúp làm dày thành hậu môn và ngăn ngừa rò rỉ phân.

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể là một lựa chọn để điều trị các nguyên nhân gây són phân như sa trực tràng, tổn thương thần kinh. Một số phương pháp có thể áp dụng bao gồm:

• Phẫu thuật cơ thắt: Phẫu thuật này nhằm phục hồi cơ vòng hậu môn bị suy yếu hoặc tổn thương do các nguyên nhân khác nhau, qua đó tăng cường khả năng co bóp của cơ, giúp hậu môn siết chặt hơn và giảm hiện tượng rỉ phân.
• Những phương pháp phẫu thuật khác để điều trị các bệnh lý gây tình trạng són phân như bệnh trĩ, sa trực tràng, thoát vị thành trực tràng.
• Hậu môn nhân tạo: phẫu thuật này mở một lỗ thông để dẫn phân ra ngoài qua thành bụng. [3]

Hậu môn nhân tạo nối thông ruột ra bên ngoài

8Các biện pháp khắc phục và chăm sóc bệnh nhân

Chế độ ăn uống

Để kiểm soát són phân do tiêu chảy, bạn nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm và đồ uống có thể gây tình trạng trên như cafein, rượu, thức ăn nhiều dầu mỡ, sản phẩm từ sữa, thực phẩm cay, thịt hun khói.

Nếu bị són phân do táo bón, bạn cần có chế độ ăn uống lành mạnh hơn bằng cách bổ sung trên 25 gram chất xơ mỗi ngày, hạn chế đồ chiên rán và đảm bảo uống đủ nước để giữ phân mềm và duy trì nhu động ruột đều đặn.

Chế độ ăn nhiều chất xơ giúp hạn chế táo bón

Tạo thói quen đi vệ sinh

Tập thói quen đi vệ sinh vào một thời điểm cố định trong ngày như sau khi ăn sẽ giúp nhu động ruột được đều đặn hơn. Nhờ đó cải thiện và kiểm soát được tình trạng đại tiện không tự chủ, quá trình này thường mất từ vài tuần cho đến vài tháng để cho thấy hiệu quả.

Chăm sóc hậu môn

Chăm sóc hậu môn giúp giảm cảm giác khó chịu do đại tiện không tự chủ mang lại, một số lưu ý khi chăm sóc hậu môn như:

• Để tránh cảm giác khó chịu do tình trạng són phân bạn nên giữ cho vùng da xung quanh hậu môn sạch sẽ và khô ráo nhất có thể.
• Rửa hậu môn nhẹ nhàng và lau khô bằng khăn hoặc giấy mềm, không chứa hương liệu sau mỗi lần đi vệ sinh.
• Kem chống ẩm giúp giữ cho làn da bị kích ứng không tiếp xúc trực tiếp với phân giúp giảm bớt sự khó chịu.
• Bạn nên mặc đồ lót bằng vải cotton và quần áo rộng rãi.

9Nên làm gì để giảm bớt sự khó chịu khi đại tiện không tự chủ?

Són phân thường gây khó chịu cho người bệnh và làm người bệnh lo lắng mỗi khi ra khỏi nhà. Một số cách sau đây có thể giúp giảm sự khó chịu do són phân gây ra:

• Đi vệ sinh trước khi ra ngoài để hạn chế rỉ phân.
• Sử dụng tã, quần lót dùng một lần.
• Mang khăn ướt, quần áo cá nhân khi đi ra ngoài để vệ sinh và thay đổi khi cần.
• Dùng các thuốc khử mùi phân như devrom, nullo.

Bởi vì tình trạng không tự chủ được phân có thể gây khó chịu nên điều quan trọng điều trị nó kịp thời. Việc điều trị có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

10Phòng ngừa mắc đại tiện không tự chủ

Để ngăn ngừa tình trạng đại tiện không tự chủ, một số biện pháp bạn có thể làm như:

• Ngừa táo bón: Thông qua chế độ sinh hoạt lành mạnh như tập luyện thể dục, thể thao, ăn nhiều chất xơ và uống đủ nước mỗi ngày.
• Điều trị tiêu chảy: Tiêu chảy thường liên quan đến nhiễm trùng đường tiêu hóa, bệnh có thể điều trị bằng kháng sinh. Thay đổi chế độ ăn uống cũng góp phần làm hạn chế tiêu chảy.
• Hạn chế căng thẳng: Bạn có thể tập các bài tập hít thở, yoga và thiền để giúp giảm căng thẳng.
• Tránh rặn quá mạnh: Việc rặn quá mạnh có thể dẫn đến tổn thương thần kinh hoặc cơ thắt hậu môn.[4]

Thiền có thể giúp giảm bớt căng thẳng

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp những thông tin hữu ích để bạn hiểu rõ hơn về triệu chứng đại tiện không tự chủ. Nếu thấy bài viết hữu ích hãy chia sẻ đến mọi người xung quanh để cùng cập nhật những thông tin về sức khỏe!