Cây hoàng đằng có tác dụng gì? 10 bài thuốc, cách dùng, lưu ý sử dụng

Hoàng đằng là một vị thuốc quý đã được dùng phổ biến trong nhiều bài thuốc y học cổ truyền với nhiều công dụng khác nhau. Hãy theo dõi bài viết để tìm hiểu cây hoàng đằng có tác dụng gì và các bài thuốc từ cây hoàng đằng nhé!

1Giới thiệu về cây hoàng đằng

Đặc điểm hình thái

Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria Lour Menispermaceae), hay còn gọi là vàng đắng, dây vàng, nam hoàng liên,... có các đặc điểm hình thái như sau:

• Cây dây leo với phần thân to, cứng, có hình trụ và rễ màu vàng.
• Lá cứng, nhẵn, mọc so le, dài khoảng từ 9 – 20cm, chiều rộng ở khoảng 4 – 10cm. Phiến lá có hình bầu dục với phần đầu nhọn và phần gốc là tròn hoặc cắt ngang.
• Hoa đơn tính, có màu vàng lục, mọc thành từng chùy dài ở kẽ lá đã rụng. Lá đài của hoa hình tam giác.
• Quả hạch có hình trái xoan, khi chín sẽ có màu vàng. [1]

Hoàng đằng là loại cây dây leo to

Phân bố, thu hái và bộ phận dùng

Hoàng đằng với đặc tính ưa chuộng môi trường ẩm ướt, sinh trưởng mạnh mẽ tại các khu vực như Nghệ An, các tỉnh Tây Nguyên và một số tỉnh vùng Trung du miền núi phía Bắc. Dược liệu thường được thu hoạch vào mùa thu, tầm khoảng tháng 8, tháng 9 hằng năm.

Bộ phận quý giá nhất của cây hoàng đằng chính là phần thân già và rễ. Sau khi thu hoạch, chúng sẽ được cạo sạch lớp bần bao phủ phía bên ngoài vỏ và chặt thành từng đoạn, phơi hoặc sấy khô, bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để dùng dần, không cần phải chế biến gì thêm. [1]

Phần thân già và rễ của cây hoàng đằng được sử dụng để làm vị thuốc

Thành phần hoá học

Một số thành phần được ghi nhận có trong dược liệu hoàng đằng bao gồm izoquinolein, berberin, jatrorrhizin, palmatin, columbamin. [1]

Dược liệu hoàng đằng chứa các thành phần như isoquinolein, berberin, jatrorrhizin...

2Tác dụng chữa bệnh của cây hoàng đằng

Tác dụng dược lý theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, cây hoàng đằng có:

• Vị đắng, tính hàn.
• Quy vào các kinh can, phế, tỳ.
• Tác dụng dược lý: thanh nhiệt, kháng viêm, sát trùng.
• Chủ trị: chữa đau mắt, viêm ruột, tiêu chảy, sốt rét, lỵ, lở ngứa ngoài da, viêm tai hay dùng làm thuốc bổ. [1]

Hoàng đằng dùng chủ trị chữa tiêu chảy, viêm ruột hay lỵ...

Tác dụng dược lý theo y học hiện đại

Hàm lượng hoạt chất berberin dồi dào có trong hoàng đằng đem đến các tác dụng dược lý chủ yếu cho hoàng đằng, bao gồm:

• Tác dụng trên mạch máu: Giúp mạch máu tăng độ đàn hồi, ngăn ngừa sự hình thành của các mảng xơ vữa.
• Làm giảm lượng triglyceride dự trữ tại gan đồng thời làm giảm hàm lượng cholesterol xấu có trong máu.
• Tác dụng trên tim mạch: Làm tăng khả năng giãn nở và co bóp của tim, hỗ trợ duy trì hoạt động của thần kinh giao cảm tại tim. Giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch.
• Ức chế vi khuẩn, giúp điều trị chứng tiêu chảy hay viêm kết mạc do nhiễm khuẩn.
• Kháng viêm, giảm sự hình thành của phản ứng viêm.

Bên cạnh đó, thành phần palmatin có trong hoàng đằng cũng mang lại một số tác dụng:

• Ức chế vi khuẩn đường ruột.
• Chống nấm, nhất là các loại nấm gây viêm nhiễm âm đạo.
• Giúp chống rối loạn nhịp tim, đồng thời hạ huyết áp ở những người huyết áp cao. [1]

Hoàng đằng mang lại nhiều lợi ích cho mạch máu và sức khỏe tim mạch

3Cách dùng và liều dùng

Dược liệu hoàng đằng có thể dùng nhiều cách khác nhau như sắc lấy nước uống, tán thành bột mịn, làm viên hoàn, sử dụng ngoài da... tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc.

Liều lượng thường được sử dụng đối với hoàng đằng là khoảng từ 6 – 12g mỗi ngày. Liều dùng này còn phụ thuộc vào việc phối hợp với các vị thuốc khác. [1]

Hoàng đằng có thể được tán thành bột mịn để sử dụng

4Một số bài thuốc từ cây hoàng đằng

Bài thuốc trị viêm ruột kiết lỵ

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 14g; lá mơ, cỏ sữa lá lớn: mỗi vị 20g.

Cách dùng: Cho tất cả vị thuốc vào ấm, sắc bằng 1 thang nước trong 20 phút. Dùng khi còn ấm với liều lượng 1 thang/ngày. [1]

Hoàng đằng kết hợp với lá mô và cỏ sữa lá lớn trị viêm ruột kiết lỵ

Bài thuốc trị đau mắt đỏ có màng

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 4g; phèn chua: 2g.

Cách dùng: Tán nhỏ các vị thuốc trên rồi chưng cách thủy với nước. Sau đó, gạn lấy nước trong và dùng để nhỏ mắt mỗi ngày 2 lần.

Bài thuốc dùng hoàng đằng làm thuốc nhỏ mắt trị đau mắt đỏ có màng

Bài thuốc trị viêm tai có mủ

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 20g; phù phỉ: 10g.

Cách dùng: Tán các vị thuốc thành bột mịn, trộn đều. Có thể sử dụng hằng ngày bằng cách thổi bột thuốc vào tai 2 – 3 lần/ngày sau khi làm sạch mủ tai.

Tán hoàng đằng và phù phỉ thành bột, thổi vào tai giúp trị viêm tai có mủ

Bài thuốc trị viêm đường tiết niệu, viêm phế quản, viêm gan virus, viêm tai trong…

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 10g; mộc thông: 10g; huyết dụ: 10g.

Cách dùng: Sắc các vị thuốc cùng với 1 lít nước đến khi nước thuốc còn 300ml. Chia đều làm 3 lần để dùng trong ngày, uống khi thuốc còn ấm với liều lượng 1 thang/ngày.

Dùng bài thuốc từ hoàng đằng mỗi ngày chữa viêm đường tiết niệu

Bài thuốc trị vàng da do bệnh gan

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 25g; cây xạ vàng: 25g.

Cách dùng: Đem các vị thuốc cho vào ấm sắc lấy nước. Có thể uống thay nước lọc, dùng hàng ngày với liều lượng 1 thang/ngày.

Bài thuốc từ hoàng đằng và cây xạ vàng giúp trị vàng da do bệnh gan

Bài thuốc trị kiết lỵ, tiêu chảy

Nguyên liệu: Phần rễ hoàng đằng với lượng tùy ý.

Cách dùng: Dược liệu đem tán thành bột mịn. Sau đó, có thể chế biến thành dạng viên cho dễ dùng. Uống chung với nước sôi ấm và sử dụng khoảng 10g/ngày.

Phần rễ hoàng đằng được dùng trong bài thuốc chữa kiết lỵ, tiêu chảy

Bài thuốc điều trị tiêu chảy, sốt rét, kiết lỵ

Nguyên liệu: 10 – 15g hoàng đằng.

Cách dùng: Sắc dược liệu cùng với khoảng 600ml nước với lửa nhỏ đến khi còn khoảng 200ml. Chia làm 2 lần dùng trong ngày, uống khi còn ấm, chỉ dùng 1 thang/ngày.

Bài thuốc từ hoàng đằng giúp trị sốt rét

Bài thuốc chữa kẽ chân viêm lở chảy nước

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 15g; kha tử: 10g.

Cách dùng: Lấy các vị thuốc trên đem giã nhỏ rồi sắc lấy dịch chiết đậm đặc. Sử dụng nước này để ngâm chân với tần suất khoảng 1 – 2 lần/ngày.

Sắc thuốc từ hoàng đằng và kha tử ngâm chân trị kẽ chân viêm lở chảy nước

Bài thuốc chữa đau mắt sưng đỏ kèm chảy nước mắt

Nguyên liệu: Hoàng đằng: 8g; mật mông: 9g; cúc hoa, kinh giới, long đởm thảo, phòng phong, bạch chỉ: mỗi vị 4g.; cam thảo: 2g.

Cách dùng: Cho tất cả vị thuốc trên vào ấm, sắc lấy nước. Uống trong ngày với liều lượng 1 thang/ngày, duy trì đều đặn 3 – 5 ngày.

Kết hợp hoàng đằng với một số vị thuốc giúp chữa đau mắt sưng đỏ kèm chảy nước mắt

Bài thuốc trị nổi mụn nhiều do nóng trong người ở trẻ em

Nguyên liệu: 1 ít hoàng đằng.

Cách dùng: Đem hoàng đắng nấu lấy nước và tắm cho trẻ từ 1 – 2 lần/ngày, cần duy trì đều đặn đến khi các triệu chứng khỏi hẳn.

Tắm cho trẻ bằng bài thuốc từ hoàng đằng trị nổi mụn do nóng trong người

5Lưu ý khi sử dụng cây hoàng đằng chữa bệnh

Mặc dù hoàng đằng mang lại nhiều lợi ích và được ứng dụng trong điều trị bệnh lý, nhưng nếu sử dụng không đúng cách có thể gây ra những tác hại khôn lường. Do đó, người dùng cần lưu ý những điểm sau đây: [1]

• Người có huyết hàn hay mắc các bệnh do hàn tuyệt đối không sử dụng loại dược liệu này.
• Vì không thể đảm bảo điều kiện vô khuẩn khi chế dược liệu thành thuốc nhỏ mắt để điều trị viêm kết mạc tại nhà nên rất dễ xảy ra các trường hợp bội nhiễm.
• Trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền, dược sĩ hoặc thầy thuốc Đông y uy tín để được tư vấn cụ thể về liều lượng, thời gian sử dụng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.
• Nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào, hãy ngưng sử dụng sản phẩm ngay lập tức và thông báo cho bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.

Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng các bài thuốc từ hoàng đằng

Bài trên đã cung cấp cho bạn một vài thông tin về công dụng tuyệt vời của cây hoàng đằng và 10 bài thuốc đơn giản từ loại dược liệu quý này. Nếu thấy bài viết hữu ích, bạn hãy chia sẻ đến cho người thân và bạn bè cùng đọc nhé!