Tô mộc có tác dụng gì? 6 bài thuốc trị bệnh từ cây tô mộc

Tô mộc là một loại cây thuốc quý, có nhiều tác dụng trong việc chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe tổng thể. Vậy tô mộc có tác dụng gì và có những bài thuốc trị bệnh nào nào? Mời bạn đọc ngay bài viết dưới đây để biết chi tiết hơn nhé!

1Giới thiệu về tô mộc

Tô mộc hay còn gọi là vang, là một loài cây thân gỗ có gai thuộc họ Đậu (Fabaceae). Tên khoa học của cây là Caesalpinia sappan L. Trong y học cổ truyền, tô mộc được xem như là một dược liệu quý. Loại dược liệu này không chỉ được sử dụng để nhuộm gỗ mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể chúng ta khi sử dụng đúng cách.

Tô mộc là một loại cây thân gỗ có nhiều ứng dụng trong nền y học

Mô tả cây tô mộc

Cây tô mộc cao từ 7 đến 10 mét, cành có gai hình nón ngắn. Cây có lá kép hình lông chim, gồm 9 đôi cuống lá phụ, mỗi đôi cuống mang 12 đôi lá chét hoặc nhiều hơn, có gân hình chéo. Lá kèm (bộ phần nhỏ, mỏng, mọc ở gốc cuống lá) biến đổi thành gai có dạng hình nón. Hoa màu vàng, mọc thành chuỳ rộng ở ngọn, có lông. Quả hoá gỗ, dẹt, có sừng ở đầu, chứa 4 hạt dẹt.

Cây tô mộc có lá kép hình lông chim, hoa vàng, quả dẹt

Phân bố

Cây tô mộc thường mọc trên nương rẫy, ven rừng, trong rừng thứ sinh, quanh bản làng. Cây được trồng bằng hạt.

Cây mọc hoang và phổ biến ở nhiều nơi trên cả nước như Lai Châu, Sơn La, Quảng Ninh, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Hoà Bình,... Ngoài ra, cây còn được trồng ở một số nước Châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Lào,…

Cây tô mộc thường mọc trên nương rẫy, ven rừng

Bộ phận dùng - Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng làm thuốc là lõi gỗ tô mộc. Người ta thường thu hái khi cây đã sống từ 10 năm trở lên và có thể thu hái dược liệu này suốt quanh năm. Sau khi chặt cây, người ta róc bỏ lớp vỏ ngoài, giữ lại phần lõi gỗ, cưa chúng thành các khúc ngắn khoảng 25 cm, sau đó thì chẻ nhỏ và đem đi phơi khô.

Bộ phận dùng làm thuốc là lõi gỗ tô mộc

2Tác dụng của tô mộc

Theo Y học cổ truyền

Tô mộc có vị ngọt, tính bình, qui vào kinh can và tâm. Dược liệu có công dụng hoạt huyết, thông ứ trệ, chỉ thống, tiêu thũng. Tô mộc được dùng để điều trị các chứng đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều, kinh bế, huyết trệ, sưng vú sau sinh, trĩ mới phát, sưng dương vật do ứ huyết hoặc do thương tổn.

Tô mộc có vị ngọt, tính bình, qui vào kinh can và tâm

Theo Y học hiện đại

Tô mộc có chứa nhiều hoạt chất như tanin, acid galic, sappanin, brasilin… Các chất này có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm mạnh, hỗ trợ lưu thông khí huyết, có khả năng ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư. Nhờ vào đặc tính kháng khuẩn, tiêu viêm nên dược liệu này cũng góp phần làm giảm đau do viêm khớp và giảm lượng cholesterol máu hiệu quả.

Trong Y học hiện đại, tô mộc đã được nghiên cứu để điều trị bệnh lý

3Một số bài thuốc trị bệnh từ tô mộc

Bài thuốc dành cho phụ nữ huyết trệ, kinh bế, bụng đau

Nếu bị huyết trệ, kinh bế, bụng đau khi hành kinh, bạn có thể dùng thuốc hoàn với các nguyên liệu sau:

• Lấy tô mộc, xuyên khung, hồng hoa: mỗi loại 6g.
• Xích thược, quy vĩ, ngưu tất, đào nhân: mỗi thảo dược 10g.
• Sinh địa 15g.
• Hổ phách 1,5g.
• Hương phụ, ngũ linh chi: mỗi thảo dược 8g.

Đem tất cả dược liệu đi ghiền nhuyễn và nén lại thành viên nhỏ bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 10 viên với nước sôi, ngày uống 2 - 3 lần. Dùng liên tục 10 ngày trước khi có kinh.

Tô mộc giúp hỗ trợ điều trị huyết trệ, bế kinh hoặc đau bụng khi hành kinh

Bài thuốc trị kinh nguyệt không đều

Để điều trị chứng kinh nguyệt không đều, bạn có thể áp dụng bài thuốc sau:

• Lấy 10g tô mộc, 6g huyền hồ sách, 10g sơn tra, 3g hồng hoa, 8g ngũ linh chi và 10g đương quy thân.
• Sau khi rửa sạch các vị thuốc, cho vào nồi cùng 600ml nước và sắc lửa nhỏ cho đến khi còn khoảng 200ml.
• Uống nước thuốc chia làm 3 lần trong ngày, liên tục trong 15 ngày trước khi đến kỳ kinh nguyệt.

Tô mộc giúp điều trị chứng kinh nguyệt không đều

Bài thuốc bổ máu sau sinh cho thai phụ

Bài thuốc bổ máu sau sinh cho thai phụ:

• Lấy 12g tô mộc đun sôi với 200ml nước cho đến khi còn 100ml.
• Uống nước thuốc này 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 50ml và uống liên tục trong 5 ngày.

Tô mộc giúp bổ máu sau sinh cho thai phụ

Bài thuốc trị đau bụng do huyết ứ

Bạn có thể thử bài thuốc dưới đây nếu bị ậm ạch bụng do huyết ứ:

• Lấy 16g tô mộc, 16g đương quy, 14g xích thược, 14g xuyên khung, 6g hồng hoa, 6g đào nhân, 6g thán khương và 4g cam thảo.
• Bạn rửa sạch các vị thuốc, sau đó cho vào nồi cùng với 550ml nước, sắc lửa nhỏ cho đến khi còn khoảng 150ml.
• Chia nước thuốc làm hai phần và uống trong ngày.
• Bạn nên uống liên tục trong vòng một tuần để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Một số bài thuốc chứa tô mộc có thể được sử dụng để giảm đau bụng do sự huyết ứ

Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh trĩ mới mắc

Bạn có thể thực hiện bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh trĩ bằng các bài thuốc sau đây:

• Bài 1: Lấy tô mộc 30g, sa sàng 20g, ngũ bội tử 20g, hoàng bá 20g, binh lang 10g.
• Bài 2: Lấy tô mộc 30g, ngũ bội tử 20g, hoàng đằng 20g, hoàng liên 10g.

Mỗi bài thuốc bạn cho các dược liệu hãm cùng 2 lít nước sôi trong 10 - 15 phút, sau đó lọc lấy nước. Mỗi ngày bạn dùng một bài thuốc. Sau khi đi đại tiện xong, rửa sạch hậu môn rồi ngâm vào nước thuốc trong 10 - 15 phút.

Sau khi ngâm xong, bạn nằm yên 15 phút rồi mới dậy. Bài thuốc giúp làm mềm và làm khô búi trĩ, từ đó giúp chúng có thể tự co lại và cải thiện tình trạng bệnh.

Tô mộc giúp hỗ trợ điều trị bệnh trĩ mới mắc

Bài thuốc điều trị té ngã chấn thương tụ máu

Để chữa trị các chứng tụ máu đau do té ngã chấn thương, bạn có thể áp dụng bài thuốc bát ly tán từ tô mộc. Bài thuốc này gồm có:

• Tô mộc 15g, xạ hương 0,4g, chế phàn mộc miết 4g, huyết kiệt 10g, nhũ hương 10g, một dược 10g, đồng tự nhiên 10g, đinh hương 2g và hồng hoa 8g.
• Các vị thuốc cần được rửa sạch, phơi khô và nghiền nhỏ thành bột.
• Bảo quản bột thuốc trong lọ thủy tinh ở nơi khô ráo.
• Mỗi lần dùng, bạn chỉ nên lấy từ 3-4g bột thuốc pha với rượu và uống.
• Mỗi ngày uống 2 lần, dùng liên tục trong vòng ba ngày sẽ giúp giảm đau và giải tụ máu hiệu quả.

Tô mộc điều trị ngã chấn thương tụ máu

4Lưu ý khi sử dụng tô mộc

Tô mộc là một loại cây thuốc quý, có nhiều tác dụng trong việc chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, khi sử dụng tô mộc, bạn cần lưu ý những điều sau đây:

• Tô mộc có độc tính cao, nếu dùng quá liều có thể gây ngộ độc nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. Các triệu chứng ngộ độc thường gặp là buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, co giật, suy hô hấp. Liều dùng an toàn của tô mộc là 6-15g, không nên vượt quá liều này.
• Tô mộc cần được chế biến kỹ trước khi dùng để giảm độc tính. Cách chế biến thông thường là ngâm tô mộc trong nước 12-24 giờ, sau đó cạo bỏ vỏ ngoài và ngâm tiếp trong nước vo gạo trong 3 ngày, mỗi ngày thay nước một lần. Sau đó vớt ra và rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.
• Tô mộc có tác dụng hoạt huyết, thông kinh lạc, nên không dùng cho phụ nữ có thai và đang cho con bú. Ngoài ra, không dùng tô mộc cho người bị xuất huyết, thiếu máu, hoặc có tiền sử dị ứng với tô mộc.
• Tô mộc có thể tương khắc với một số vị thuốc khác như cam thảo, đương quy, bạch truật…. Do đó, khi sử dụng tô mộc cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ để tránh những phản ứng không mong muốn.

Mẹ bầu là đối tượng không nên sử dụng dược liệu tô mộc

Cây tô mộc là một nguồn dược liệu thiên nhiên, có thể giúp bạn chữa nhiều bệnh như viêm gan, đau dạ dày, tiểu đường, mụn nhọt, làm lành vết thương… Bạn có thể sử dụng tô mộc theo các bài thuốc trên hoặc tìm hiểu thêm về các cách sử dụng khác của cây tô mộc. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!