Bong gân: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Các chấn thương trong lúc vận động hoặc sinh hoạt hằng ngày như trượt chân té ngã dễ dẫn tới bong gân. Người bệnh cần được xử trí đúng cách để tránh đau đớn cũng như ngăn ngừa nguy cơ dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng. Cùng tìm hiểu chi tiết nhé!

1Bong gân là gì?

Bong gân xảy ra khi dây chằng bị kéo căng hoặc rách. Dây chằng là một dải mô dẻo dai, đàn hồi có vai trò nối hai hoặc nhiều xương tại một khớp. Khi bị bong gân, bạn có thể đã bị tổn thương nhiều dây chằng cùng lúc.

Bong gân khác với căng cơ, căng cơ là tình trạng căng, kéo nơi cơ bám vào xương. Điểm khác biệt chính là khi bị bong gân, bạn có thể bị bầm tím quanh khớp bị tổn thương. Còn với căng cơ, bạn có thể bị co thắt và cứng các cơ bị ảnh hưởng.

Dựa vào mức độ tổn thương, bong gân thường được chia thành 3 mức độ:

• Nhẹ: Dây chằng chỉ bị giãn một phần.
• Trung bình: Có sự kết hợp giữa giãn và rách nhẹ dây chằng.
• Nặng: Dây chằng bị đứt hoàn toàn.

Ngoài ra, mức độ nghiêm trọng của chấn thương phụ thuộc vào mức độ bong gân và số lượng dây chằng bị tổn thương.[1]

Bong gân là gì?

2Bong gân thường xảy ra ở đâu

Bong gân có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể bạn nhưng những điểm dễ bị tổn thương nhất là 3 vị trí có nguy cơ bị ngã và chấn thương bao gồm: mắt cá chân, đầu gối và cổ tay.

• Bong gân mắt cá chân: Loại bong gân này thường xảy ra khi bàn chân quay vào trong một cách không tự nhiên khi bạn chạy hoặc chẳng may đập mắt cá chân xuống sàn do tai nạn hoặc khi chơi thể thao.
• Bong gân đầu gối: Thường xảy ra khi có ngoại lực tác động vào đầu gối hoặc bạn bị ngã. Ngoài ra, việc xoay đầu gối một cách đột ngột cũng có thể dẫn tới bong gân.
• Bong gân cổ tay: Thường xảy ra khi bạn ngã và dùng tay chống đỡ khi ngã xuống.[1]

Ba vị trí dễ bị bong gân nhất là mắt cá chân, đầu gối và cổ tay

3Nguyên nhân gây bong gân

Nguyên nhân gây bong gân thường là do khớp lệch khỏi vị trí và dây chằng bị kéo căng quá mức, trong một số trường hợp còn gây rách dây chằng. Các nguyên do gây bong gân có thể bao gồm:

• Trật mắt cá chân trong khi chạy, chơi thể thao.
• Ngã do vật cản, tai nạn hoặc do bề mặt trơn, ẩm.
• Tác động vật lý mạnh vào cơ thể, hay gặp trong các môn thể thao đối kháng gây ra cú đánh trực tiếp vào khớp.
• Nâng vật quá nặng.
• Ngồi hoặc đứng ở một tư thế không tự nhiên hoặc gây vặn khớp.[2]

4Dấu hiệu của bệnh bong gân

Các triệu chứng có thể khác nhau phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương, bao gồm:

• Cảm giác đau.
• Sưng tại vị trí khớp.
• Bầm tím xung quanh khớp bị tổn thương.
• Khớp mất tính ổn định, đặc biệt ở các khớp chịu trọng lượng cơ thể như đầu gối hoặc mắt cá chân.
• Giảm khả năng di chuyển, giới hạn vận động khớp.

5Biến chứng của bong gân

Bong gân nếu được chữa trị kịp thời sẽ không để lại các biến chứng. Tuy nhiên nếu không chịu chữa trị và bong gân cứ tái diễn, không được chữa trị kịp thời và đúng cách thì có thể xảy ra các biến chứng nghiêm trọng như:

• Đau mạn tính các vùng bị bong gân.
• Viêm khớp.

6Cách chẩn đoán bệnh bong gân

Khám lâm sàng

Trong quá trình khám, bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng sưng tấy ở nơi bị tổn thương. Vị trí và cường độ đau có thể giúp xác định mức độ và tính chất của tổn thương.

Các xét nghiệm hình ảnh

Chụp X-quang và chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể giúp bác sĩ loại trừ nguyên nhân gãy xương hoặc các chấn thương xương khác.

Nếu cả chụp cộng hưởng từ và chụp X-quang đều không cho thấy bất kỳ vết gãy hoặc tổn thương nào trên xương, bác sĩ có thể sẽ chẩn đoán bạn bị bong gân hoặc căng cơ.[3]

Các xét nghiệm hình ảnh

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Hãy đến bệnh viện ngay lập tức nếu:

• Chấn thương xảy ra khi vận động mạnh dẫn đến đau nhói, sưng tấy và tình trạng đau rất lâu không thuyên giảm.
• Tình trạng sưng, phù nề không thuyên giảm sau 2 ngày.
• Có dấu hiệu của nhiễm trùng, bao gồm: sưng, nóng, đỏ, đau tại khớp bị tổn thương hoặc sốt trên 38°C.
• Đau âm ỉ, liên tục trong vài tuần.

Sưng không biến mất hay thuyên giảm sau 2 ngày

Nơi khám chữa bệnh bong gân

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Cơ xương khớp. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• TP.HCM: Bệnh viện Quốc tế Chấn thương chỉnh hình Sài Gòn, Phòng khám Bệnh viện Đại học Y dược I, Khoa cơ xương khớp Bệnh viện Gia An 115.
• Hà Nội: Bệnh viện Việt Đức, Phòng khám số 1 Cơ xương khớp Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Khoa ngoại Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện Quân đội 108.

8Các phương pháp điều trị bong gân

Một số phương pháp thường sử dụng

Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn làm theo các phương pháp sau trong vòng 24 - 48 giờ đầu tiên sau khi bị thương:

• Sử dụng nẹp: Cố định khu vực khớp bị thương nhằm tạo điều kiện hồi phục lại dây chằng. Bạn có thể được yêu cầu sử dụng nẹp, thanh nẹp hoặc nạng để cố định vùng bị thương.
• Nghỉ ngơi: Tránh các hoạt động ảnh hưởng đến vết thương để vết thương mau lành.
• Chườm đá: Khi bị chấn thương, hãy chườm đá ngay lập tức. Sử dụng một túi nước đá hoặc ngâm khu vực bị thương vào nước đá trong 15 - 20 phút mỗi lần và lặp lại sau mỗi 2 - 3 giờ.
• Sử dụng băng quấn: Để giúp hết sưng, hãy quấn vùng đó bằng băng đàn hồi cho đến khi hết sưng. Không quấn quá chặt tránh cản trở lưu thông máu.

Các loại thuốc không kê đơn, chẳng hạn như acetaminophen và ibuprofen, cũng có thể giúp giảm đau và sưng.

Phẫu thuật

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bong gân, trong một số trường hợp, phẫu thuật là điều cần thiết để điều trị bệnh. Trước khi đề nghị bệnh nhân thực hiện phẫu thuật, bác sĩ sẽ đánh giá vết thương và khả năng hồi phục.

Đồng thời, bác sĩ sẽ đưa ra khuyến nghị để quá trình phục hồi diễn ra tốt nhất dựa vào tuổi tác, mức độ hoạt động và các yếu tố rủi ro liên quan đến phẫu thuật.

Tùy thuộc vào mức độ bong gân, đôi khi phẫu thuật là cần thiết để điều trị bệnh

Vật lý trị liệu

Bong gân có thể dẫn đến tính linh hoạt của khớp bị giảm đi nên vật lý trị liệu thường được khuyến khích.

Bác sĩ vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn các bài tập cũng như cung cấp cho bạn một chương trình tập luyện để ngăn khớp bị thương trở nên cứng, khó vận động.

Các bài tập giúp tăng cường tính dẻo dai và khả năng giữ thăng bằng (khi bị bong gân ở mắt cá chân và đầu gối) sẽ được tăng dần độ khó cho đến khi bạn có thể vận động bình thường như trước khi bị chấn thương.[3]

9Biện pháp phòng ngừa

Một số biện pháp bạn có thể dễ dàng thực hiện để giảm nguy cơ bị bong gân bao gồm:

• Tránh vận động cường độ cao khi cơ thể đang ở trong trạng thái mệt mỏi hoặc đau đớn.
• Kiểm soát tốt cân nặng và duy trì một chế độ ăn uống khoa học để giữ cho cơ bắp khỏe mạnh.
• Mang giày vừa vặn khi vận động.
• Áp dụng các biện pháp an toàn để ngăn ngừa té ngã và để giảm tác động của ngoại lực lên khớp, ví dụ như đeo băng bảo vệ đầu gối, cổ tay khi chơi thể thao; dẹp những chướng ngại vật nguy hiểm trong nhà; bật đèn sáng khi sinh hoạt, đi lại,...
• Làm nóng cơ thể và giãn cơ trước khi vận động.

Bài viết trên đã thông tin cho bạn về bệnh bong gân, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả. Nếu bạn thấy hay và hữu ích, đừng quên chia sẻ cho bạn bè và người thân cùng biết nhé!