Thiếu vitamin K gây bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa

Thiếu vitamin K là tình trạng cơ thể không có đủ lượng vitamin K cần thiết để đảm bảo các chức năng diễn ra bình thường và có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nếu không được phát hiện, can thiệp kịp thời. Hãy cùng tìm hiểu thiếu vitamin K gây bệnh gì, nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa trong bài viết dưới đây nhé.

1Thiếu vitamin K là gì?

Vitamin K là một vitamin tan trong chất béo, đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ quá trình đông máu, sức khỏe tim mạch và duy trì sức khỏe của hệ xương. Vitamin K có hai dạng:

• Vitamin K1 (Phylloquinone): Có nhiều trong thực vật đặc biệt là các loại rau có lá màu xanh, hấp thụ tốt khi ăn cùng chất béo.
• Vitamin K2 (Menaquinone): Dạng này được sản xuất bởi vi khuẩn có lợi trong ruột, nhưng chỉ với một lượng nhỏ. Ở một số quốc gia, vitamin K2 được sử dụng với dạng thực phẩm bổ sung.

Vitamin K có thể được tìm thấy trong nhiều cơ quan như não, gan, tuyến tụy và xương. Tuy nhiên, lượng vitamin K này không dự trữ trong cơ thể mà được chuyển hoá và đào thải nhanh qua nước tiểu hoặc phân.

Thiếu vitamin K là tình trạng cơ thể không có đủ lượng vitamin K cần thiết để thực hiện các chức năng sinh lý quan trọng, đặc biệt là quá trình đông máu. Khi thiếu vitamin K, cơ thể có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến chảy máu không kiểm soát.[1]

Thiếu vitamin K là tình trạng cơ thể không có đủ lượng vitamin K cần thiết

2Nguyên nhân gây thiếu vitamin K

Nguyên nhân gây thiếu vitamin K ở người lớn

Thiếu hụt vitamin K ở người lớn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như:[2]

• Chế độ ăn uống không cung cấp đủ vitamin K cho cơ thể.
• Chế độ ăn rất ít chất béo vì vitamin K được hấp thụ tốt nhất khi ăn cùng với một ít chất béo.
• Một số tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ chất béo như bệnh celiac hoặc bệnh viêm ruột, ứ mật,... gây cản trở quá trình hấp thụ vitamin K.
• Sử dụng một số loại thuốc như kháng sinh kéo dài có thể tiêu diệt vi khuẩn đường ruột làm giảm khả năng tổng hợp vitamin K2 của cơ thể, thuốc làm loãng máu,...

Tiêu thụ không đủ thực phẩm giàu vitamin K dẫn đến thiếu vitamin K

Nguyên nhân gây thiếu vitamin K ở trẻ em

Trẻ sơ sinh và trẻ em cũng có thể bị thiếu vitamin K vì những nguyên do sau:[2]

• Vitamin K khó truyền qua nhau thai nên chỉ có một lượng nhỏ vitamin K được truyền từ mẹ sang thai nhi trong quá trình mang thai.
• Hệ vi sinh đường ruột của trẻ chưa hoàn thiện nên chưa có đủ vi khuẩn để sản xuất vitamin K.
• Trẻ bú mẹ hoàn toàn có nguy cơ thiếu hụt cao hơn.
• Mẹ dùng thuốc chống động kinh, chống đông máu,... trong thai kỳ ảnh hưởng đến lượng vitamin K của thai nhi.
• Trẻ mắc các bệnh lý rối loạn hấp thu chất béo như bệnh lý gan, xơ nang, celiac,…

Vitamin K khó qua nhau thai nên trẻ nhỏ thường thiếu vitamin K

3Triệu chứng khi thiếu vitamin K

Triệu chứng của tình trạng thiếu vitamin K gồm:[1]

• Dễ bị bầm, kể cả khi va chạm nhẹ.
• Xuất hiện các cục máu nhỏ dưới móng tay.
• Chảy máu kéo dài, không kiểm soát.
• Chảy máu ở niêm mạc (môi, miệng, mũi, đường tiêu hóa,…).
• Phân sẫm màu như hắc ín, có thể lẫn máu.

Ngoài ra, đối với trẻ sơ sinh, tình trạng thiếu vitamin K còn có thể xuất hiện các triệu chứng:

• Chảy máu tại vị trí rốn sau khi dây rốn rụng.
• Chảy máu đột ngột trong não, có thể đe dọa tính mạng.

Dấu bầm tím có thể là dấu hiệu thiếu vitamin K

4Chẩn đoán thiếu vitamin K

Bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng thiếu vitamin K bằng cách khai thác các triệu chứng, tiền sử bệnh lý. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ hỏi về những loại thuốc mà bạn đang sử dụng.

Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị thiếu vitamin K sẽ chỉ định xét nghiệm máu, phổ biến nhất là xét nghiệm thời gian prothrombin (PT) để đo tốc độ hình thành cục máu đông. Khi thiếu vitamin K, chỉ số PT kéo dài do giảm hoạt động của các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K (gồm II, VII, IX và X).[1]

Thiếu vitamin K chẩn đoán bằng cách tiến hành xét nghiệm thời gian prothrombin (PT)

5Khi nào cần gặp bác sĩ

Khi có các dấu hiệu sau

Bạn nên đến gặp bác sĩ khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ thiếu vitamin K gồm:[3]

• Chảy máu kéo dài dù chỉ là vết thương nhỏ.
• Dễ bầm tím, bầm không rõ nguyên nhân.
• Chảy máu cam hoặc chảy máu nướu răng thường xuyên.
• Phân sẫm màu như hắc ín hoặc có máu.
• Đối với trẻ sơ sinh: chảy máu ở rốn, mũi, da, phân có máu hoặc bất kỳ biểu hiện bất thường nào sau cắt bao quy đầu.
• Xuất hiện các dấu hiệu thần kinh ở trẻ nhỏ (quấy khóc bất thường, ngủ li bì, co giật,...) có thể liên quan đến xuất huyết não.

Bạn nên đến gặp bác sĩ khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ thiếu vitamin K

Nơi khám chữa bệnh

Khi có một hoặc nhiều dấu hiệu trên, hãy đến cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời. Một số bệnh viện uy tín gồm:

• TP.HCM: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Bệnh viện Nhân dân 115,...
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện E Trung ương,...

6Nhu cầu khuyến nghị vitamin K

Tùy vào độ tuổi, giới tính và một số yếu tố khác, hàm lượng vitamin K được khuyến nghị bổ sung vào cơ thể sẽ có sự khác nhau:[4]

7Điều trị thiếu hụt vitamin K

Mục tiêu điều trị cho những trường hợp thiếu hụt vitamin K là khôi phục lượng vitamin K trong cơ thể để kiểm soát chảy máu và ngăn ngừa biến chứng. Trong các trường hợp nặng, vitamin K được bổ sung bằng đường tiêm (tiêm bắp hoặc tĩnh mạch). Với các trường hợp nhẹ hơn, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng vitamin K1 (phytonadione) đường uống.

Đối với trẻ sơ sinh, một liều vitamin K tiêm ngay sau sinh là biện pháp phòng ngừa tiêu chuẩn. Trẻ có nguy cơ cao như sinh non hoặc mẹ có dùng thuốc chống đông, thuốc động kinh trong thai kỳ,... có thể cần theo dõi và bổ sung thêm. Việc này giúp ngăn ngừa xuất huyết não – biến chứng nguy hiểm nhất của thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh.

Ngoài ra, việc điều trị cần kết hợp xử lý nguyên nhân nền nếu có, chẳng hạn như bệnh gan, xơ nang hoặc các rối loạn hấp thu chất béo. Trong một số trường hợp, bác sĩ cũng có thể khuyến nghị thay đổi chế độ ăn hoặc bổ sung thêm vitamin tan trong chất béo để hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.[2]

Vitamin K được bổ sung bằng đường tiêm hoặc đường uống để điều trị thiếu hụt vitamin K

8Biến chứng khi thiếu vitamin K

Thiếu vitamin K có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:[2]

• Tăng nguy cơ chảy máu và bầm tím: Do thiếu vitamin K làm suy yếu quá trình sản xuất các yếu tố đông máu quan trọng.
• Xuất huyết: Là biến chứng nguy hiểm nhất, đặc biệt ở trẻ sơ sinh (có thể gây tổn thương não hoặc tử vong).
• Gián đoạn quá trình khoáng hóa xương: Làm xương phát triển kém ở trẻ em, tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương ở người lớn.
• Tăng nguy cơ bệnh tim mạch: Thiếu vitamin K ảnh hưởng đến quá trình vôi hóa động mạch và làm tăng độ cứng thành mạch.

9Biện pháp phòng ngừa thiếu vitamin K

Đối với trẻ sơ sinh, việc tiêm một liều vitamin K ngay sau khi chào đời là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa tình trạng xuất huyết nguy hiểm. Ở người lớn, duy trì chế độ ăn cân đối, giàu thực phẩm chứa vitamin K giúp đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cần thiết hàng ngày.

Nguồn thực phẩm cung cấp vitamin K tốt trong chế độ ăn uống là:[1]

• Cải xoăn.
• Rau chân vịt.
• Xà lách.
• Bông cải xanh.
• Bắp cải.
• Cải Brussels.
• Thực phẩm và đồ uống lên men.
• Phô mai.
• Trứng.
• Hạt dẻ.
• Đậu nành.
• Dầu thực vật (đặc biệt là dầu đậu nành và dầu cải).
• Sữa chua.

Ngoài ra, những người mắc các bệnh lý ảnh hưởng đến hấp thu chất béo như xơ nang, bệnh gan, celiac,... cần được theo dõi và bổ sung vitamin K theo chỉ định của bác sĩ. Tương tự, người đang dùng thuốc chống đông như warfarin cũng cần được kiểm soát chặt chẽ lượng vitamin K nạp vào để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.[3]

Duy trì chế độ ăn cân đối, giàu thực phẩm chứa vitamin K giúp đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin về tình trạng thiếu vitamin K, nguyên nhân, các bệnh lý liên quan cũng như cách điều trị hiệu quả. Hãy chia sẻ bài viết này đến mọi người nếu bạn thấy hữu ích nhé!