Bệnh Scorbut do thiếu vitamin C: Nguyên nhân và cách điều trị

Scorbut là tên của một bệnh lý thiếu hụt vitamin C nghiêm trọng. Người bệnh thường dễ bị chảy máu, loét miệng dẫn đến mệt mỏi thiếu máu. Cùng tìm hiểu về bệnh scorbut do thiếu vitamin C qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh scorbut là gì?

Vitamin C tham gia vào rất nhiều hoạt động quan trọng của cơ thể như:

• Cấu tạo hệ thống collagen tạo nên độ đàn hồi của da, đẩy nhanh tốc độ liền vết thương và tăng cường sức bền thành mạch máu.
• Hỗ trợ miễn dịch giúp cơ thể chống chọi với vi khuẩn, virus gây bệnh.
• Tham giam vào hoạt động hấp thu sắt tại ruột non và ổn định chuyển hóa cholesterol trong máu.

Bệnh scorbut hay scurvy là tình trạng cơ thể thiếu hụt vitamin C nghiêm trọng. Điều này khiến bệnh nhân dễ bị chảy máu, nhiễm trùng, suy dinh dưỡng, thậm chí thiếu máu và suy kiệt.[1]

Cơ thể chúng ta không thể tự tổng hợp vitamin C mà cần phải được bổ sung từ thức ăn bên ngoài, nhất là rau xanh và trái cây. Bởi vậy, sau ít nhất 3 tháng hấp thu vitamin C nồng độ thấp, cơ thể sẽ xuất hiện dấu hiệu đầu tiên của bệnh. Xem thêm các sản phẩm vitamin C bổ sung chất dinh dưỡng thiết yếu, nâng cao sức đề kháng)[2]

Bệnh scorbut là tình trạng cơ thể thiếu hụt vitamin C nghiêm trọng

2Dấu hiệu của bệnh scorbut

Tình trạng thiếu vitamin C của bệnh scorbut dẫn đến các triệu chứng liên quan đến hệ thống mô liên kết như da, cơ, xương khớp, mạch máu. Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh gồm:[3]

• Thường xuyên bị bầm tím, chảy máu mũi hoặc chảy máu chân răng.
• Da khô ráp, kém đàn hồi và xỉn màu.
• Các vết thương chậm liền, dễ nhiễm trùng.
• Răng yếu và có thể bị lung lay, gãy rụng.
• Cơ thể mệt mỏi, suy nhược, giảm khả năng tập trung, da xanh xao do thiếu máu.
• Sưng phù hai chân kèm theo đau khớp xương.
• Tóc yếu và móng xơ cứng, dễ gãy.
• Ở trẻ nhỏ có thể gặp thêm biểu hiện quấy khóc, ít vận động do đau, chán ăn và chậm tăng cân.

Cơ thể hay bị bầm tím là một trong những triệu chứng của bệnh scorbut

3Nguyên nhân

Bệnh scorbut xuất hiện khi nồng độ vitamin C của cơ thể ở mức quá thấp trong một thời gian dài. Một số nguyên nhân phổ biến của tình trạng này bao gồm:[2]

• Ăn quá ít hoặc không ăn hoa quả có vitamin C như ổi, cam, quýt, chanh, tắc hoặc việt quất.
• Mắc hội chứng giảm hấp thu như tiêu chảy kéo dài, viêm đại tràng, bệnh crohn hoặc tác dụng phụ của hóa trị khiến giảm nồng độ vitamin C đưa vào cơ thể.
• Hút thuốc lá, sử dụng rượu bia hoặc ma túy kéo dài làm giảm khả năng hấp thu vitamin C.
• Cơ thể đòi hỏi lượng vitamin C cao hơn bình thường như phụ nữ mang thai, đang cho con bú hoặc bệnh nhân đái tháo đường type 1.

Hút thuốc lá có thể làm giảm hấp thu vitamin C dẫn đến bệnh scorbut

4Biến chứng nguy hiểm

Scorbut là căn bệnh mạn tính và tương đối nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí đúng cách. Bệnh có thể gây ra một số biến chứng như:

• Thiếu máu thiếu sắt: thiếu vitamin C khiến thành mạch bị suy yếu nên dễ bị chảy máu ra ngoài kết hợp với tình trạng giảm hấp thu sắt tại ruột non. Hiện tượng này sẽ làm giảm tổng hợp hemoglobin và hồng cầu.
• Suy nhược cơ thể: bệnh nhân thiếu máu kéo dài có thể dẫn đến biểu hiện chóng mặt, mệt mỏi và không thể hoạt động thể chất, sinh hoạt bình thường được.
• Đau chân: một số người bệnh scorbut có thể gặp tình trạng đau nhức, tê bì ở đầu ngón chân kèm theo sưng phù chân khiến giảm khả năng vận động.
• Viêm loét lợi, rụng răng: thường do giảm tổng hợp collagen dưới da và niêm mạc gây nên.

Thiếu máu thiếu sắt có thể là biến chứng của bệnh

5Cách chẩn đoán bệnh scorbut

Bên cạnh việc khai thác diễn biến bệnh, thói quen ăn uống và thăm khám lâm sàng thì bác sĩ có thể chỉ định thêm một số biện pháp cận lâm sàng để chẩn đoán bệnh scorbut như:

• Xét nghiệm máu: nhằm đánh giá được mức độ thiếu máu thiếu sắt hoặc định lượng nồng độ vitamin C trong máu giúp phân độ bệnh.
• Chụp X-quang: thường được chỉ định đối với trẻ em để quan sát các tổn thương ở xương khớp gây đau do thiếu vitamin C.

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bệnh scorbut nên được chẩn đoán sớm để việc điều trị đạt hiệu quả cao và tránh những biến chứng nguy hiểm. Vì thế, người bệnh nên đến gặp bác sĩ nếu có những biểu hiện sau:

• Hay bị xuất huyết dưới da hoặc chảy máu cam.
• Thường xuyên viêm loét miệng, lung lay răng.
• Vết thương ngoài da chậm liền.
• Da khô, xanh xao kèm theo hoa mắt, chóng mặt do thiếu máu.

Thường xuyên chảy máu mũi là dấu hiệu cần gặp bác sĩ sớm

Nơi khám chữa bệnh scorbut

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nội, Nội tiết. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Nhi đồng 1.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Quân đội Trung ương 108.

7Các phương pháp chữa bệnh scorbut

Việc điều trị bệnh scorbut sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thời gian mắc bệnh. Thông thường, bác sĩ sẽ áp dụng một số biện pháp điều trị sau:

• Ăn đầy đủ các loại trái cây, rau xanh giàu vitamin C.
• Uống thực phẩm bổ sung vitamin C dạng viên uống với liều lượng 1000mg/ngày trong tuần đầu và duy trì 300 - 500mg trong những tuần tiếp theo ở người lớn.
• Điều trị tốt các bệnh lý đường tiêu hóa gây giảm hấp thu vitamin C.

Các triệu chứng của bệnh sẽ bắt đầu được cải thiện trong vòng 48 giờ. Người bệnh có thể hoàn toàn khỏi bệnh sau thời gian điều trị kéo dài từ 2 tuần đến 3 tháng.

8Biện pháp phòng ngừa

Bệnh scorbut hoàn toàn có thể được phòng ngừa nếu bạn áp dụng một số biện pháp đơn giản dưới đây:[4]

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh với đa dạng các loại rau xanh, trái cây tươi nhằm bổ sung vitamin C cũng như các loại vitamin và khoáng chất khác hàng ngày.
• Nếu không thể cung cấp đủ 200mg vitamin C/ngày qua đường ăn uống thì bạn có thể bổ sung qua viên uống với hàm lượng 75mg/ngày (ở nữ) và 90mg/ngày (nam giới).
• Hạn chế ăn đồ sống, thực phẩm lên men để tránh rối loạn hấp thu dinh dưỡng.
• Kiêng uống rượu bia, bỏ hút thuốc lá để tăng cường khả năng hấp thu vitamin C.
• Phát hiện và điều trị sớm các bệnh đường ruột gây thiếu hụt vitamin C như tiêu chảy, bệnh Crohn.

Ăn nhiều thực phẩm chứa vitamin C có thể giúp ngăn ngừa bệnh scorbut

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích nhằm nhận biết sớm bệnh scorbut để được điều trị kịp thời. Hãy chia sẻ thông tin này đến với tất cả người thân và bạn bè của bạn để cùng nhau phòng ngừa bệnh nhé!