Suy dinh dưỡng: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị hiệu quả

Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết để duy trì sức khỏe. Đây là vấn đề phổ biến trong xã hội hiện đại và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị suy dinh dưỡng qua bài viết dưới đây.

1Suy dinh dưỡng là gì?

Suy dinh dưỡng là tình trạng xảy ra khi cơ thể thiếu hụt hoặc tiêu thụ quá nhiều chất dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng thường được phân làm 2 loại phổ biến

• Suy dinh dưỡng (Undernutrition): Đây là hậu quả của việc không nhận đủ protein, calo hoặc các vi chất dinh dưỡng thiết yếu dẫn đến cơ thể gầy còm, chiều cao thấp và nhẹ cân hơn so với tuổi.
• Thừa dinh dưỡng (Overnutrition): Khi tiêu thụ quá nhiều các chất như protein hay calo cũng có thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng và thường gây ra tình trạng thừa cân, béo phì.

Những người suy dinh dưỡng thường thiếu chủ yếu các vitamin và khoáng chất (chủ yếu là sắt, kẽm, vitamin A và i-ốt). Những người thừa dinh dưỡng thường do nhận quá nhiều calo từ thực phẩm không tốt nhưng lại thiếu chất dinh dưỡng như đồ chiên rán, nhiều đường và chất béo. [1]

2Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng

Thiếu hoặc ít cơ hội tiếp cận với nguồn lương thực

Tại các quốc gia kém phát triển - nơi có điều kiện kinh tế khó khăn, chiến tranh và nạn đói kéo dài, dẫn đến mất an ninh lương thực, giá cả thực phẩm trở nên đắt đỏ. Những yếu tố này khiến người dân không thể tiếp cận với nguồn lương thực.

Bữa ăn nghèo nàn về số lượng và chất lượng, thiếu hụt chất dinh dưỡng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây suy dinh dưỡng ở các nước nghèo. Trẻ em thường cần nhiều dinh dưỡng hơn để phát triển, những trẻ em có điều kiện bất lợi, không tốt thường phải đối mặt với tình trạng thiếu ăn, thiếu dinh dưỡng.

Các bệnh lý tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng

Khả năng hấp thu chất dinh dưỡng thường bị suy giảm khi mắc các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa hoặc khi mắc các chứng bệnh nặng như ung thư, suy tim, bệnh phổi, bệnh thận mạn tính,...

Các bệnh lý này kéo theo tình trạng nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài khiến người bệnh bị mất chất dinh dưỡng. Cơ thể mệt mỏi, ăn không ngon hay cảm giác chán ăn càng làm thiếu hụt dinh dưỡng.

Uống nhiều rượu

Việc uống quá nhiều rượu có thể gây ra viêm loét dạ dày, làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu các dưỡng chất từ thức ăn. Rượu cũng có thể làm suy giảm chức năng gan và thận, những cơ quan quan trọng trong việc chuyển hóa chất dinh dưỡng và đào thải độc tố.

Ngoài ra, rượu còn làm suy giảm hệ miễn dịch khiến cơ thể giảm khả năng đối phó với vi khuẩn, virus,... Điều này khiến cơ thể dễ nhiễm bệnh và kém hấp thu chất dinh dưỡng.

Vấn đề sức khỏe tinh thần

Trầm cảm hay các tình trạng sức khỏe tâm thần khác có thể làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.

Một nghiên cứu cho thấy khả năng bị suy dinh dưỡng ở người bị trầm cảm cao hơn 4% so với người khỏe mạnh. [2]

Dinh dưỡng của người lớn cũng có thể bị giảm đi với rất nhiều lý do như ít vận động, bệnh tật, giảm cảm giác thèm ăn hoặc khả năng hấp thu dinh dưỡng kém.

Kém vận động

Vấn đề suy dinh dưỡng thường gặp ở người già do khả năng vận động kém, không thể tự chăm sóc bản thân, nguy cơ thiếu hụt chất dinh dưỡng cao.

Một mặt, tình trạng dinh dưỡng là một trong nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự khởi phát và diễn biến của suy giảm chức năng vận động. Mặt khác, khuyết tật vận động có thể góp phần làm khởi phát và trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng.

3Dấu hiệu của bệnh suy dinh dưỡng

Dấu hiệu thiếu dinh dưỡng

Khi bị suy dinh dưỡng, cơ thể người bệnh thường biểu hiện các triệu chứng như sau:

• Trọng lượng cơ thể giảm, tay chân gầy guộc, xương nhô ra, chán ăn do thiếu kẽm.
• Mệt mỏi, khó chịu, suy nhược cơ thể.
• Mất khả năng tập trung và các vấn đề dạ dày do thiếu sắt.
• Nhiệt độ cơ thể thấp, không thể làm ấm.
• Nhịp tim và huyết áp thấp.
• Da khô, kém đàn hồi, thường bị phát ban.
• Vết thương lâu lành.
• Tóc yếu, dễ bị rụng.
• Ở trẻ em: Thấp bé, nhẹ cân, thể lực yếu, trí não chậm phát triển. [3]

Dấu hiệu thừa dinh dưỡng

Các dấu hiệu dễ thấy của tình trạng thừa dinh dưỡng là thừa cân, béo phì. Đây là tình trạng ăn dư thừa calo nhưng lại thiếu các vitamin và khoáng chất dẫn đến dư cân mất kiểm soát.

Theo một nghiên cứu trên 285 thanh thiếu niên nhận thấy rằng người béo phì có nồng độ vitamin A và E thấp hơn 2 - 10% so với những người bình thường. [1]

4Biến chứng nguy hiểm

Tình trạng suy dinh dưỡng kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm

• Ảnh hưởng lớn đến sức khỏe: Suy dinh dưỡng ảnh hưởng đặc biệt đến sức khỏe tim mạch cả ở trẻ em và người trưởng thành như bệnh cơ tim, suy tim, rối loạn nhịp tim, bệnh động mạch vành, hạ huyết áp… [4]
• Vết thương hồi phục chậm: Thiếu hụt dưỡng chất nuôi dưỡng mô và tế bào khiến các tổn thương khó hồi phục.
• Nguy cơ nhiễm trùng cao hơn: Suy dinh dưỡng làm suy giảm hệ miễn dịch, mất khả năng chống chọi với bệnh tật, dễ bị tác nhân có hại như vi khuẩn, virus,... tấn công.

5Cách chẩn đoán bệnh

Thông qua khám lâm sàng và một số xét nghiệm, bác sĩ sẽ chẩn đoán được tình trạng suy dinh dưỡng:

• Quan sát bên ngoài: Khai thác tiền sử bệnh, triệu chứng và quan sát tình trạng sức khỏe tinh thần và thể chất để chẩn đoán sơ lược.
• Đo chỉ số BMI: BMI là một công cụ sàng lọc y tế, đo tỷ lệ giữa chiều cao và cân nặng để ước tính lượng mỡ trong cơ thể.
• Xét nghiệm máu: Mục đích để kiểm tra mất cân bằng dinh dưỡng giữa các yếu tố vi lượng và đa lượng.

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn có thể đã bị suy dinh dưỡng và cần đến gặp bác sĩ nếu thấy một số dấu hiệu bất thường như sau:

• Sút cân không rõ nguyên nhân.
• Cơ thể mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon.
• Vết thương lâu lành, dễ bị nhiễm trùng nặng.
• Huyết áp thấp, dễ bị đau đầu, chóng mặt, sắc mặt nhợt nhạt.
• Nhiệt độ cơ thể thấp.
• Rụng nhiều tóc.

Nơi khám chữa bệnh suy dinh dưỡng

Khi nhận thấy các dấu hiệu suy dinh dưỡng, bạn hãy đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện uy tín để được thăm khám và chữa trị kịp thời:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhi Đồng 1, Trung tâm Nutrihome...
• Hà Nội: Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Y học Cổ truyền Hà Nội...

7Các phương pháp chữa bệnh suy dinh dưỡng

Điều trị suy dinh dưỡng thường tập trung vào việc giải quyết các nguyên nhân cơ bản gây bệnh như:

• Bổ sung dinh dưỡng: Bổ sung các loại thực phẩm cần thiết, giàu dinh dưỡng, đặc biệt là protein, vitamin và khoáng chất. Các thực phẩm tốt cho người suy dinh dưỡng gồm: rau xanh, hoa quả, các loại thịt như thịt gà, thịt lợn, thịt cá, đậu hũ, trứng và sữa.
• Ăn uống lành mạnh: Đa dạng và cân đối giữa các nhóm thực phẩm để cơ thể tiếp nhận đầy đủ các chất dinh dưỡng. Tránh ăn thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo, muối. Hạn chế thực phẩm có hại cho sức khỏe như thức ăn nhanh, đồ uống có gas, rượu và thuốc lá.
• Tập luyện thể thao: Tập luyện thể thao sẽ giúp cơ thể tiêu hao năng lượng, tăng cường sự dẻo dai của cơ bắp, giảm stress và cải thiện sức khỏe chung. Ngoài ra, việc tập luyện còn giúp tăng cường khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
• Dựa vào phác đồ điều trị của bác sĩ: Suy dinh dưỡng kèm theo các bệnh lý cần phải được điều trị bằng phác đồ của bác sĩ để phù hợp với tình trạng sức khỏe và có khả năng kiểm soát bệnh lý.

Bài viết vừa rồi đã chia sẻ đến bạn nguyên nhân, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị suy dinh dưỡng. Nếu bạn thấy thông tin này hữu ích thì hãy chia sẻ để mọi người cùng nâng cao kiến thức về bệnh nhé!