Trầm cảm sau sinh là gì? dấu hiệu, phòng ngừa và cách điều trị

Trầm cảm sau sinh là một dạng trầm cảm nặng bắt đầu trong vòng 4 tuần sau khi sinh. Cùng tìm hiểu về trầm cảm sau sinh qua bài viết dưới đây nhé!

1Trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh (PPD) là một dạng trầm cảm nặng xuất hiện trong vòng 4 tuần đầu sau khi sinh. Tình trạng này có thể là kết quả của những sự thay đổi phức tạp sau sinh như nội tiết, thể chất, tâm lý và xã hội. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc hoặc các liệu pháp tâm lý.[1]

Trầm cảm sau sinh có thể là kết quả của nhiều sự thay đổi phức tạp sau sinh

2Các loại trầm cảm sau sinh thường gặp

Baby blues (chứng muộn phiền sau sinh)

Chứng baby blues hầu như rất phổ biến, khoảng 70% phụ nữ sau sinh đã trải qua triệu chứng này. Tâm trạng của người bệnh có thể thay đổi một cách đột ngột từ hạnh phúc sang buồn bã hoặc có thể khóc chẳng vì lý do gì.

Các biểu hiện khác như rối loạn ăn uống, rối loạn giấc ngủ, cáu gắt, lo âu... cũng có thể xảy ra và tình trạng này có thể kéo dài từ một vài giờ đến đến 1 - 2 tuần sau sinh.

Đối với “baby blues", người bệnh có thể không cần đến những sự hỗ trợ về mặt y tế. Tuy nhiên, họ nên trò chuyện và trao đổi với những người thân xung quanh hay các bà mẹ bỉm sữa để giảm bớt triệu chứng.

Khoảng 70% phụ nữ sau sinh đã trải qua chứng baby blues

Rối loạn tâm thần sau sinh

Rối loạn tâm thần sau sinh là một bệnh lý tâm thần rất nghiêm trọng. Bệnh xảy ra nhanh chóng trong 3 tháng đầu sau khi sinh nở. Các triệu chứng và dấu hiệu bệnh có thể rất nghiêm trọng:

• Rối loạn giấc ngủ.
• Tức giận.
• Ảo giác (thường là ảo giác thị giác và ảo giác thính giác).
• Dễ kích động.
• Có những ý tưởng ám ảnh về em bé.
• Có các hành vi làm hại bản thân hoặc em bé.

Hội chứng trầm cảm sau sinh (PPD)

Trầm cảm sau sinh (PPD) có thể xảy ra sau khi sinh con so (con đầu) hay con rạ (con thứ hai trở đi). Các triệu chứng thường tương tự như chứng "baby blues" nhưng biểu hiện trầm trọng và kéo dài hơn. Có thể xuất hiện sớm từ khi mang thai hoặc muộn hơn là 1 năm sau sinh.

Hội chứng trầm cảm sau sinh nên được điều trị sớm vì khi kéo dài các triệu chứng có thể càng trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc em bé cũng như khả năng làm việc của bạn.

Trầm cảm ở người cha

Trầm cảm ở người cha cũng có thể xảy ra sau khi có con. Các triệu chứng có thể tương tự như những bà mẹ, bao gồm: buồn bã, mệt mỏi, mất năng lượng, lo lắng, thay đổi thói quen ăn uống và ngủ nghỉ thông thường.

Những ông bố trẻ có tiền sử trầm cảm hoặc gặp vấn đề về các mối quan hệ xã hội, tài chính thường có nguy cơ cao mắc trầm cảm sau sinh. Điều này có thể có tác động tiêu cực đến mối quan hệ giữa người cha và người mẹ, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển của em bé.

Trầm cảm sau sinh cũng có thể xuất hiện ở người cha

3Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh

Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh có thể bao gồm:

• Sự thay đổi hóoc-môn: sự sụt giảm mạnh mẽ của estrogen và progesterone sau khi sinh con đóng một vai trò quan trọng trong nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh. Ngoài ra, các hóoc-môn tuyến giáp cũng có thể giảm mạnh sau sinh khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, chậm chạp và chán nản.
• Mất ngủ: khi bạn bị tình trạng mất ngủ trong thời gian dài có thể sẽ ảnh hưởng đến khả năng xử lý công việc và hoạt động khác của bạn vào ban ngày.
• Sự lo lắng: sau sinh con sẽ có nhiều vấn đề cần phải quan tâm bao gồm việc chăm sóc trẻ. Điều này có thể làm người bệnh cảm thấy quá tải và lo lắng quá mức.
• Tự ti về ngoại hình: quá trình mang thai và sinh đẻ có thể làm cho ngoại hình của người mẹ trở nên xuống sắc và kém hấp dẫn hơn trước. Sự tự ti về ngoại hình có thể làm họ ngại tiếp xúc với mọi người và chán nản dẫn tới trầm cảm sau sinh.

Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp gây trầm cảm sau sinh nhưng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, chẳng hạn như:

• Sống một mình.
• Có tiền sử trầm cảm.
• Biến chứng trong quá trình trước, trong và sau khi sinh như sinh non, thuyên tắc ối, vỡ tử cung hay nhiễm trùng hậu sản có thể gây nên vết thương tâm lý cho những người mới lần đầu mang thai.
• Làm mẹ đơn thân hoặc mang thai khi dưới 20 tuổi.
• Ít sự quan tâm hay giúp đỡ từ những người xung quanh hoặc gia đình trong quá trình mang thai và chăm sóc con.

Tự ti về ngoại hình có thể là một trong các nguyên nhân gây ra trầm cảm sau sinh

4Dấu hiệu của trầm cảm sau sinh

Phần lớn các trường hợp trầm cảm sau sinh biểu hiện ở mức độ nhẹ và khó phát hiện triệu chứng. Nếu có, các triệu chứng thường bao gồm:[2]

• Cảm thấy buồn bã, tự ti, bi quan về tương lai hoặc tội lỗi.
• Lo lắng hoặc cảm thấy căng thẳng quá mức.
• Mất quan tâm thích thú với các sở thích mà người bệnh từng yêu thích trong quá khứ.
• Có cảm giác thèm ăn, ăn uống vô độ hoặc thường xuyên bỏ bữa, chán ăn.
• Ngủ nhiều bất thường hoặc khó ngủ.
• Cảm giác mất năng lượng và không có động lực để làm việc.
• Khó khăn khi tập trung và suy nghĩ.
• Có ý tưởng tự tử hoặc mong muốn mình chết đi.
• Thiếu quan tâm đến em bé hoặc cảm thấy lo lắng khi ở cạnh em bé.
• Có ý định làm hại em bé hoặc cảm thấy mình không muốn có con.

Cảm thấy căng thẳng quá mức có thể là dấu hiệu của trầm cảm sau sinh

5Cách chẩn đoán chứng trầm cảm sau sinh

Trầm cảm thường được chẩn đoán qua các bài kiểm tra tâm lý, bao gồm các câu hỏi về các chủ đề như bạn cảm thấy thế nào, bạn cảm thấy thế nào về con mình hay bạn chăm sóc đứa bé thế nào...

Các xét nghiệm thường ít có giá trị trong chẩn đoán xác định trầm cảm sau sinh. Và thường được chỉ định với mục đích chẩn đoán phân biệt như trong trường hợp bất thường tuyến giáp...

Bài kiểm tra tâm lý có thể giúp chẩn đoán trầm cảm sau sinh

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Khi có các dấu hiệu sau

Bạn nên đến gặp bác sĩ khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc trầm cảm sau sinh như: buồn bã, mất năng lượng, tự ti, lo lắng, mất ngủ... nhất là khi các triệu chứng này kéo dài gây ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc em bé và hoạt động của bạn.

Ngoài ra, nếu người nhà phát hiện mẹ của trẻ có các suy nghĩ, hành vi tự làm hại bản thân hoặc em bé thì cần nhanh chóng đưa người mẹ đến khám sớm nhất có thể để tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Bạn nên tới gặp bác sĩ nếu có các biểu hiện của trầm cảm sau sinh

Các bệnh viện có chuyên khoa tâm lý/ tâm thần

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tâm lý/Tâm thần. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. HCM: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP. HCM, Bệnh viện Nhân dân 115.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Y Hà Nội, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

7Các biến chứng trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh không được điều trị có thể ảnh hưởng xấu đến khả năng gắn kết của người mẹ với em bé và cả gia đình. Các biến chứng có thể gặp phải khi mắc trầm cảm sau sinh là:

• Đối với bản thân: trầm cảm không được điều trị sớm có thể kéo dài và dẫn tới rối loạn trầm cảm thực sự. Và ngay cả khi được điều trị, trầm cảm sau sinh có thể khiến bạn có nhiều khả năng bị trầm cảm trong tương lai.
• Đối với người chồng: sự thay đổi hành vi và tính cách do trầm cảm sau sinh ở người mẹ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của người chồng và làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm.
• Đối với em bé: con của các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh có nhiều khả năng gặp vấn đề với việc ngủ và ăn uống, khóc nhiều hơn bình thường và có thể bị chậm nói.

Trầm cảm sau sinh ở người mẹ có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của bé

8Phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh

Các phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh thường được kết hợp để giúp đạt được hiệu quả tốt nhất, chẳng hạn như:[3]

• Sử dụng các thuốc chống trầm cảm như sertraline, fluoxetine, bupropion hoặc amitriptyline... hoặc thuốc giải lo âu.
• Liệu pháp tâm lý như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp trò chuyện...
• Tham gia nhóm hỗ trợ gồm các bà mẹ bỉm sữa: tạo cơ hội cho người mẹ chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm từ những người cùng hoàn cảnh để nhận được sự động viên, hỗ trợ.

Tham gia nhóm hỗ trợ gồm các bà mẹ có thể cải thiện chứng trầm cảm sau sinh

9Biện pháp phòng ngừa trầm cảm sau sinh

Rất khó để có thể phòng ngừa hoàn toàn khả năng mắc trầm cảm sau sinh. Do đó, việc nhận biết và điều trị sớm các triệu chứng trầm cảm sau sinh đóng vai trò quan trọng việc dự phòng biến chứng và tiến triển nặng của bệnh.

Tuy nhiên, một số biện pháp sau có thể góp phần giúp người mẹ hạn chế nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh:

• Người thân, đặc biệt là các người chồng nên dành thời gian chăm sóc, lắng nghe tâm tư và chia sẻ việc nhà cũng như việc chăm con đối với người phụ nữ.
• Người mẹ thì nên dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn, chăm sóc cho bản thân và hoạt động bên ngoài như đi mua sắm hay xem phim hoặc tham gia các cuộc gặp gỡ, hội họp với bạn bè của mình.
• Hãy dành thời gian nói chuyện với gia đình và bạn bè của bạn về cảm giác của bạn. Học hỏi kinh nghiệm chăm giữ trẻ từ các bà mẹ khác và đừng để bản thân bị cô lập.
• Đừng ngại mở lời và nên yêu cầu sự giúp đỡ từ phía bạn bè và gia đình nếu gặp phải khó khăn trong việc chăm giữ trẻ. Nếu có điều kiện, hãy tìm đến các dịch vụ chăm sóc trẻ. Những người chăm trẻ này có thể để cải thiện giấc ngủ của em bé và làm dịu sự quấy khóc.

Người mẹ nên nhờ sự giúp đỡ từ phía gia đình khi gặp khó khăn

Phát hiện sớm các biểu hiện của trầm cảm sau sinh và quản lý tốt các triệu chứng có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Bạn hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích nhé!