Chán ăn là tình trạng phổ biến và có thể gặp ở tất cả lứa tuổi từ trẻ nhỏ cho đến người già. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu tiếp diễn lâu dài chán ăn sẽ gây nên những biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
1Chán ăn là gì?
Chán ăn là một rối loạn về về ăn uống [1] khiến cho người bệnh cảm giác ăn không ngon miệng, không muốn ăn hoặc ăn rất ít so với mức bình thường. Giống như các rối loạn về ăn uống khác, chán ăn có thể kéo dài và rất khó để vượt qua được.
Các triệu chứng của chán ăn thường liên quan đến các dấu hiệu của tình trạng suy dinh dưỡng. Ngoài ra những người chán ăn thường có các biểu hiện, hành vi và những suy nghĩ quá mức so với thực tế về cân nặng của mình, những nỗi sợ lớn về vấn đề tăng cân.[2]
2Nguyên nhân gây chán ăn
Chán ăn là một tình trạng chung thường thấy ở nhiều bệnh lý khác nhau.Vì thế việc chẩn đoán rõ nguyên nhân thường khó khăn. Nó có thể bắt nguồn từ một bệnh lý của cơ thể hay từ các yếu tố của môi trường thậm chí có thể đến từ các rối loạn tâm lý của người bệnh.[3]
Các yếu tố có thể dẫn đến chán ăn như:
- Các yếu tố sinh học và bệnh lý: Tuy chưa được làm rõ nhưng gen được cho là có liên quan đến việc chán ăn. Một số kiểu gen có trên cơ thể sẽ làm tăng nguy cơ dẫn đến chán ăn. Bên cạnh đó các bệnh lý cũng có thể dẫn đến chán ăn như: bệnh về gan, dạ dày, nhiễm trùng,...
- Yếu tố tâm lí hoặc tâm thần: Một số người có thể mắc các ám ảnh cưỡng chế (một dạng rối loạn trong tâm thần) khiến cho họ quan tâm quá mức về chế độ ăn hay quên cả ăn, mặc dù họ có cảm giác đói. Sự quan tâm quá mức về ngoại hình của bản thân khiến họ xuất hiện những lo lắng về cân nặng và ăn uống hạn chế để giảm cân.
- Yếu tố môi trường: Với sự phát triển của phương tiện truyền thông, mọi người dễ dàng tiếp xúc với các tiêu chuẩn về cái đẹp. Các hình mẫu về dáng người thon thả hoặc các lời nói từ mọi người xung quanh thôi thút một số người đặc biệt là các bạn nữ mong muốn giảm cân để đạt được, từ đó hạn chế việc ăn uống.
3Chán ăn là dấu hiệu của bệnh gì?
Nhiều bệnh lý của cơ thể có thể gây ra chán ăn như:
- Các bệnh về đường tiêu hóa: thường là những bệnh lý gây chán ăn phổ biến nhất. Có thể kể đến một số bệnh như: viêm dạ dày, viêm gan, viêm ruột,... Rối loạn tiêu hóa khiến cho bệnh nhân khó tiêu hóa thức ăn, đầy bụng, chướng bụng dẫn đến chán ăn, không muốn ăn.
- Lo lắng, căng thẳng quá mức: những áp lực, căng thẳng quá mức trong cuộc sống hàng ngày có khiến bạn trở nên mệt mỏi và ít quan tâm đến việc ăn uống hơn. Hoặc stress kéo dài cũng có thể gây các rối loạn tiêu hóa như viêm dạ dày làm khó tiêu và giảm cảm giác thèm ăn.
- Các bệnh lý mạn tính: các bệnh lý về lao như lao phổi, lao màng bụng,... hay các bệnh lý về rối loạn chuyển hóa và bệnh lý ung thư cũng gây tình trạng chán ăn.
Thiếu vitamin và khoáng chất: thiếu các nguyên tố vi lượng như sắt và vitamin nhóm B dẫn đến chán ăn, táo bón...
4Các biến chứng nguy hiểm của chán ăn
Chán ăn dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng cho cơ thể, thiếu các khoáng chất và vitamin ảnh hưởng đến các hoạt động của các cơ quan. Điều này gây ra các tình trạng như rối loạn nhịp tim, rối loạn điện giải, mất cân bằng dịch trong cơ thể. Vì thế có nhiều biến chứng có thể xảy ra từ nhẹ đến nguy kịch như:
- Thiếu máu.
- Các bất thường ở tim: rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim.
- Loãng xương, gãy xương.
- Teo cơ.
- Bất thường về sinh dục: mất kinh ở nữ giới, giảm testosterone ở nam giới.
- Các vấn đề về đường tiêu hóa: đau dạ dày, viêm dạ dày.
- Mất cân bằng điện giải: giảm Na, K, Ca máu.
Bên cạnh các biến chứng toàn thân, bệnh nhân chán ăn có thể mắc các vấn đề về sức khỏe tinh thần như:
5Khi nào cần gặp bác sĩ
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Hầu hết những người gặp tình trạng chán ăn ít khi đến gặp bác sĩ nhất là trong thời gian đầu mắc phải. Điều đó vô tình làm cho tình trạng kéo dài hơn và việc điều trị sẽ khó khăn hơn.
Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi có các biểu hiện của việc rối loạn ăn uống, hoặc có sự mặc cảm sâu sắc về ngoại hình cần có một chế độ ăn kiêng để giảm cân.
Trong trường hợp tình trạng chán ăn kéo dài và xuất hiện các biến chứng nêu ở trên bạn cần phải nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ và điều trị các biến chứng sớm nhất.
Những nơi khám và điều trị chứng chán ăn
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, tốt nhất bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện đa khoa tại nơi cư trú được thăm khám và tư vấn điều trị kịp thời.
Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín và nổi tiếng dưới đây.
- TP. Hồ Chí Minh: bệnh viện Đại học y dược, bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Thống Nhất,...
- Hà Nội: bệnh viện Đại học Y Hà Nội, bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Hữu Nghị,...
6Cách chẩn đoán chán ăn
Khó có thể xác định chán ăn trong một thời gian ngắn. Người chán ăn có thể không để ý hoặc quan tâm đến nó, tình trạng này có thể diễn tiến và kéo dài cho đến khi các biến chứng xuất hiện.
Để chẩn đoán chán ăn, các bác sĩ sẽ hỏi về tình trạng cũng như thời gian có các dấu hiệu của chán ăn. Mặc dù không có một xét nghiệm chuyên biệt nào được dùng để chẩn đoán nhưng các bác sĩ có thể sử dụng các xét nghiệm máu, nước tiểu để tìm các nguyên nhân bệnh lý có thể dẫn đến chán ăn hay sụt cân.
Các xét nghiệm về chức năng gan, thận, mật độ xương và các cơ quan khác có thể được thực hiện để các bác sĩ xem xét về tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng của cơ thể.
Nếu không có một bệnh lý nào được tìm thấy, thì vấn đề của chán ăn có thể đến từ sức khỏe tâm thần. Khi đó bạn sẽ được các bác sĩ tâm thần hay các chuyên gia tư vấn tâm lý hỗ trợ chẩn đoán.
7Giải pháp khắc phục chứng chán ăn
Chán ăn là một tình trạng liên quan đến nhiều bệnh lý khác nhau, điều trị tốt các bệnh lý nguyên nhân sẽ cải thiện tình trạng này. Nếu chán ăn đến từ vấn đề tâm lý hay bệnh lý tâm thần thì vấn đề lớn nhất là nằm ở bệnh nhân có nhận ra tình trạng và cần sự giúp đỡ của bác sĩ hay không.
Mục đích chính điều trị chán ăn là hồi phục cân nặng của cơ thể, đảm bảo dinh dưỡng và giúp thói quen ăn uống bình thường trở lại. Điều này phụ thuộc rất nhiều đến nỗ lực của người mắc chán ăn và sự hỗ trợ của gia đình.
- Các phương pháp trị liệu: các phương pháp trị liệu tâm lý, trị liệu nhận thức hành vi (CBT) sẽ được các bác sĩ có chuyên môn hỗ trợ bạn trong trường hợp các bệnh lý khác ảnh hưởng đến tình trạng chán ăn đã được loại trừ.
- Sử dụng thuốc: Hiện tại vẫn chưa có một loại thuốc nào điều trị chán ăn. Thuốc chỉ được sử dụng để điều trị các bệnh gây nên chán ăn. Các bác sĩ có thể sử dụng thuốc chống trầm cảm nếu bệnh nhân có các vấn đề về rối loạn lo âu, trầm cảm.
- Nhập viện điều trị: tùy thuộc vào những biến chứng và số cân nặng bị mất xảy ra ở bệnh nhân chán ăn mà các bác sĩ có chỉ định nhập viện hay không. Nếu bệnh nhân mất nước nhiều sẽ được bù nước qua đường truyền tĩnh mạch. Trong trường hợp vẫn khó có thể ăn, bác sĩ sẽ đặt một ống thông từ mũi vào dạ dày để bơm thức ăn cho bệnh nhân.
Liệu pháp CBT giúp thay đổi nhận thức, cách suy nghĩ dẫn đến có những hành vi tốt hơn
8Biện pháp phòng ngừa chán ăn
Do chán ăn có thể xuất hiện ở nhiều bệnh lý khác nhau nên vẫn chưa có một cách nào có thể đảm bảo ngăn ngừa được tình trạng này. Việc bạn có thể làm là duy trì một thói quen khỏe mạnh, ăn uống điều độ đầy đủ dinh dưỡng và có một sức khỏe tinh thần tốt từ đó không chỉ ngăn ngừa các bệnh lý xuất hiện mà còn ngăn ngừa chán ăn.
Trong trường hợp bạn có những vấn đề, suy nghĩ quá mức về ngoại hình thì nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng và các bác sĩ trước khi quyết định bước vào một chế độ ăn kiêng nào đó.
Chán ăn là tình trạng phổ biến, nếu không có những can thiệp kịp thời về lâu dài sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống. Hy vọng bài viết cung cấp thêm được nhiều kiến thức về tình trạng này. Nếu thấy hữu ích, hãy chia sẻ để nhiều người cùng biết đến nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
