Thiếu máu cơ tim: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Thiếu máu cơ tim là một trong những bệnh lý tim mạch phổ biến ở người cao tuổi, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong. Cùng nhau tìm hiểu về bệnh thiếu máu cơ tim qua bài viết sau nhé!

1Bệnh thiếu máu cơ tim là gì?

Tim được nuôi dưỡng bởi hệ thống động mạch vành. Nếu các động mạch này bị hẹp hoặc tắc nghẽn sẽ làm giảm lưu lượng máu giàu dinh dưỡng và oxy đến nuôi cơ tim. Tình trạng này được gọi là bệnh thiếu máu cơ tim hay là bệnh tim thiếu máu cục bộ.

Bệnh thiếu máu cơ tim có thể dẫn đến các cơn đau thắt ngực. Tình huống xấu nhất là mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn sẽ gây ra nhồi máu cơ tim có thể dẫn đến tử vong.[1]

Bệnh thiếu máu cơ tim có thể dẫn đến các cơn đau thắt ngực

2Nguyên nhân thiếu máu cơ tim

Một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh thiếu máu cơ tim có thể kể đến như:

• Nguyên nhân hàng đầu là do rối loạn mỡ máu dẫn đến xơ vữa động mạch vành.
• Nhồi máu do tắc nghẽn bởi những tổn thương xuất hiện tại mạch vành đó.
• Mất cân bằng giữa 2 yếu tố là khả năng cung cấp oxy cho cơ tim giảm (ví dụ: giảm chức năng co bóp tim) và nhu cầu sử dụng oxy của cơ tim tăng (hoạt động thể lực mạnh hay mắc một số bệnh lý như tăng huyết áp, phì đại thất trái).
• Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm hoặc đột quỵ hoặc tai biến mạch máu não.
• Mắc bệnh lý khác như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường, béo phì.
• Hút thuốc lá hoặc hay căng thẳng.[2]

Nguyên nhân thiếu máu cơ tim hàng đầu là do rối loạn mỡ máu

3Thiếu máu cơ tim có nguy hiểm không?

Thiếu máu cơ tim là một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến những biến chứng khôn lường, thậm chí gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Các biến chứng nguy hiểm bao gồm nhồi máu cơ tim, suy tim và rối loạn nhịp tim.

Đặc biệt, nhồi máu cơ tim là biến chứng đáng sợ nhất với tỷ lệ tử vong cao. Khi thiếu máu cơ tim cấp tính xảy ra, đặc biệt là với những người có tiền sử bệnh tim mạch, việc chậm trễ trong cấp cứu có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Do đó, đừng chủ quan với bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, vì sự chậm trễ có thể gây ra hậu quả đáng tiếc. Ngay khi có triệu chứng đau ngực trái xảy ra thì hãy ngừng mọi hoạt động đang làm và nghỉ ngơi.

• Nếu cơn đau thắt ngực kéo dài trên 5 phút thì người bệnh cần được đưa tới bệnh viện gần nhất.
• Nếu cơn đau này kéo dài trên 15 phút thì người bệnh cần được cấp cứu ngay lập tức.

Thiếu máu cơ tim là một tình trạng nguy hiểm

4Triệu chứng của bệnh thiếu máu cơ tim

Một số ít bệnh nhân mắc bệnh thiếu máu cơ tim “thầm lặng" và không hề có bất cứ biểu hiện lâm sàng nào điển hình và rất khó để chẩn đoán. Tuy nhiên, đa số người bệnh sẽ có những đặc điểm sau:

• Đau thắt ngực: đây là triệu chứng điển hình nhất của bệnh. Cơn đau thường bắt đầu từ sau xương ức, đau như bị đè nặng, bóp nghẹt, đau lan lên cổ, vai sau đó lan xuống mặt trong cánh tay đến ngón áp út và ngón út của tay trái.
• Giảm khả năng gắng sức: triệu chứng này thường xuất hiện cùng với cơn đau thắt ngực, khó thở tăng khi làm việc gắng sức hoặc khi thay đổi tư thế đột ngột.
• Ngoài ra, người bệnh có thể gặp một số triệu chứng như: buồn nôn, nôn mửa, mệt mỏi, chóng mặt, vã mồ hôi nhiều.[1]

Đau thắt ngực là triệu chứng điển hình nhất của bệnh thiếu máu cơ tim

5Biến chứng nguy hiểm

Thiếu máu cơ tim có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

• Nhồi máu cơ tim: xuất hiện khi lòng động mạch vành bị bít lại hoàn toàn, thiếu oxy cho vùng cơ tim tương ứng dẫn đến hoại tử cơ tim. Các triệu chứng như đau ngực, đánh trống ngực hoặc khó thở ở người bệnh sẽ rất rõ ràng, ngày càng dữ dội và có thể dẫn đến tử vong.
• Rối loạn nhịp tim: làm cho khả năng tống máu của tim giảm kéo theo giảm lượng máu giàu oxy và các chất dinh dưỡng đến các cơ quan thiết yếu như não, thận, phổi, gan có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Suy tim: nếu bệnh thiếu máu cơ tim diễn ra trong một thời gian dài, lặp lại nhiều lần mà không được điều trị có thể làm chức năng của tim suy yếu và dẫn đến suy tim.[1]

Thiếu máu cơ tim kéo dài có thể dẫn đến suy tim

6Thiếu máu cơ tim có chữa được không?

Hiện tại, bệnh thiếu máu cơ tim vẫn chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng bệnh có thể được kiểm soát bằng cách:

• Tầm soát định kỳ.
• Lối sống lành mạnh.
• Tập luyện đều đặn.
• Dùng thuốc theo chỉ định.

Nhờ đó, người bệnh có thể sống chung an toàn với bệnh và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Bệnh thiếu máu cơ tim vẫn chưa thể chữa khỏi hoàn toàn

7Cách chẩn đoán thiếu máu cơ tim

Điện tâm đồ (ECG): đây là phương pháp giúp chẩn đoán và theo dõi bệnh thiếu máu cơ tim (nhất là trường hợp nhồi máu cơ tim).

Điện tâm đồ gắng sức: được thực hiện tương tự với điện tâm đồ bình thường. Tuy nhiên, bạn sẽ được theo dõi về nhịp tim, huyết áp, nhịp thở khi đang đạp xe hoặc đi bộ trên máy dưới sự giám sát của nhân viên y tế nhằm đánh giá chức năng của tim khi hoạt động gắng sức.

Siêu âm tim: giúp bác sĩ đánh giá được chức năng hoạt động của từng vùng của tim, cấu tạo cơ và các van tim...qua hình ảnh siêu âm.

Siêu âm tim gắng sức: giống như điện tâm đồ gắng sức, bạn sẽ được thực siêu âm khi đang chạy bộ hoặc đạp xe để phát hiện những bất thường của tim khi lao động nặng, nhu cầu oxy tăng cao.

Chụp mạch vành: phương pháp này vừa có thể chẩn đoán vừa giúp điều trị bệnh thiếu máu cơ tim. Các bác sĩ sẽ đưa dụng cụ từ động mạch quay ở cánh tay vào đến hệ mạch vành và sử dụng thuốc cản quang bơm vào lòng mạch để đánh giá được vị trí hẹp, tắc của động mạch vành.

Chụp CT tim: giúp bác sĩ quan sát được các tổn thương tại cơ tim như viêm hoặc hoại tử, các bất thường ở van tim cũng như các vị trí tắc hoặc hẹp của động mạch vành mà không cần can thiệp vào người bệnh.

Chụp cộng hưởng từ tim: được sử dụng phổ biến và rộng rãi khi chẩn đoán các bệnh lý về tim mạch.[1]

Điện tâm đồ gắng sức giúp đánh giá hoạt động của tim khi gắng sức

8Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Thiếu máu cơ tim dù ở bất cứ mức độ nào cũng nên được điều trị và theo dõi sát sao để tránh những biến chứng nguy hiểm cho hệ tim mạch cũng như tính mạng của người bệnh. Bạn nên đến gặp bác sĩ sớm nếu có những yếu tố nguy cơ tim mạch như:

• Xuất hiện cơn đau thắt ngực dữ dội, không giảm dù đã nghỉ ngơi.
• Khó thở tăng dần.
• Tim đập không đều, đánh trống ngực hoặc nhịp tim đập trên 100 lần/phút.

Thiếu máu cơ tim ở mức độ nào cũng nên được điều trị và theo dõi

Nơi khám chữa bệnh tim

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tim mạch, Nội tổng quát. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: bệnh viện Chợ Rẫy, viện Tim TP.HCM, bệnh viện Đại học Y dược TP. HCM.
• Tại Hà Nội: bệnh viện Tim Hà Nội, viện Tim mạch - bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Trung Ương Quân đội 108.

9Các cách điều trị bệnh thiếu máu cơ tim

Hiện nay, bệnh thiếu máu cơ tim vẫn chưa thể được chữa khỏi hoàn toàn nhưng đã có nhiều phương pháp giúp cải thiện sức khỏe của người bệnh nhờ kiểm soát hiệu quả các triệu chứng và phòng ngừa được những biến chứng nguy hiểm.

Thuốc điều trị bệnh thiếu máu cơ tim

Với mục đích giảm các triệu chứng, ngăn ngừa các biến chứng và cải thiện chức năng tim, tùy vào thể trạng và mức độ bệnh của người bệnh mà có thể sử dụng một số thuốc tim mạch sau:

• Nhóm chẹn beta giao cảm: để giảm nhịp tim, giảm nhu cầu tiêu thụ oxy cơ tim.
• Nhóm nitrat: nhằm mục đích điều trị triệu chứng, giãn mạch vành, giảm đau thắt ngực.
• Nhóm chống đau thắt ngực: như trimetazidin, nicorandil.
• Thuốc lợi tiểu: giúp hạ huyết áp và giúp giảm tình trạng phù.

Phẫu thuật và các phương pháp khác

Các phẫu thuật có thể được tiến hành trên người bệnh thiếu máu cơ tim bao gồm:

• Nong mạch vành (đặt stent).
• Mổ bắc cầu mạch vành.
• Và trong trường hợp cơ tim bị tổn thương nghiêm trọng dẫn đến suy tim giai đoạn cuối, có thể bệnh nhân phải được cấy máy tái đồng bộ tim hoặc ghép tim.[1]

Có nhiều phương pháp giúp kiểm soát và phòng ngừa nhồi máu cơ tim

10Biện pháp phòng ngừa

Bệnh thiếu máu cơ tim có thể được phòng ngừa bằng những biện pháp dưới đây:

• Chế độ ăn lành mạnh: ăn ít chất béo bão hòa và cholesterol, giảm lượng muối ăn hàng ngày (dưới 6g muối ở người trưởng thành) cũng như cung cấp đầy đủ chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Tập thể dục nhiều hơn: có thể tập những bài tập cardio để tăng cường sức khỏe cơ tim ở người khỏe mạnh hoặc tập chạy bộ, đạp xe, bơi lội hoặc chơi cầu lông ở người già hoặc người có thể trạng kém hơn.
• Duy trì cân nặng lý tưởng: nên cố gắng duy trì chỉ số khối của cơ thể (BMI) dưới 25kg/m2 để tránh tình trạng thừa cân béo phì gây rối loạn mỡ máu, gia tăng nguy cơ mắc đái tháo đường cũng như tăng gánh nặng hoạt động cho tim.
• Không sử dụng chất kích thích: không hút thuốc lá và ngưng bia rượu và thức uống có cồn.
• Kiểm soát huyết áp: cần uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ là duy trì huyết áp ở mức dưới 130/80 mmHg.
• Kiểm soát đường huyết: nhằm hạn chế nguy cơ rối loạn mỡ máu, hình thành mảng xơ vữa động mạch dẫn đến bệnh thiếu máu cơ tim.
• Uống thuốc: tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ.[1]

Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường sức khỏe cơ tim

11Thiếu máu cơ tim nên ăn gì và không nên ăn gì?

Việc điều chỉnh chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa bệnh thiếu máu cơ tim tiến triển.

Thiếu máu cơ tim nên ăn gì?

Dưới đây là một số thực phẩm được khuyến nghị cho người bệnh thiếu máu cơ tim:

• Thực phẩm giàu chất xơ: rau xanh và trái cây chứa nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất thiết yếu. Chất xơ giúp kiểm soát cholesterol, trong khi vitamin và khoáng chất như kali, canxi hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Thực phẩm giàu omega-3: omega-3 có trong cá béo như cá hồi, cá ngừ giúp giảm huyết áp, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và giảm nguy cơ đột tử do bệnh tim mạch.
• Ngũ cốc nguyên hạt: các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, lúa mạch cung cấp chất xơ hòa tan, giúp giảm cholesterol toàn phần và nguy cơ bệnh tim.
• Trà xanh: chứa chất chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa tích tụ chất béo trong động mạch, hoạt động như chất chống đông máu và cải thiện lưu lượng máu.
• Rượu vang đỏ: chất chống oxy hóa trong rượu vang đỏ có thể giúp loại bỏ cholesterol xấu và tăng cường cholesterol tốt, nhưng chỉ nên uống một lượng vừa phải mỗi ngày.
• Thực phẩm giàu vitamin E: vitamin E có trong bơ, rau xanh đậm, dầu thực vật... hoạt động như chất chống oxy hóa, bảo vệ cơ thể khỏi LDL cholesterol có hại.
• Tỏi: hợp chất allicin trong tỏi giúp giảm cholesterol toàn phần và LDL, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Củ nghệ: curcumin trong củ nghệ có khả năng chống viêm, chống oxy hóa, ngăn ngừa cục máu đông và giảm cholesterol xấu.
• Hạt tiêu: capsaicin trong hạt tiêu có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, giảm cholesterol xấu, cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Thực phẩm giàu vitamin C: vitamin C giúp giảm độ cứng động mạch do xơ vữa, giảm cholesterol trong máu và giữ cho động mạch thông thoáng.
• Gừng: các hợp chất trong gừng có lợi cho tim mạch, ngăn ngừa hình thành mảng bám, giảm cholesterol và ngăn chặn quá trình oxy hóa chất béo có hại.
• Ngũ cốc nguyên cám: giàu chất xơ, giúp kiểm soát đường huyết và cholesterol trong máu, từ đó giảm nguy cơ hình thành mảng xơ vữa động mạch.

Thiếu máu cơ tim không nên ăn gì?

Để kiểm soát bệnh thiếu máu cơ tim và ngăn ngừa biến chứng, người bệnh cần đặc biệt chú ý đến chế độ ăn uống, tránh những thực phẩm sau:

• Thịt đỏ: thịt đỏ chứa nhiều chất béo bão hòa, làm tăng cholesterol xấu và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Nên thay thế bằng protein thực vật như các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt và sản phẩm từ đậu nành.
• Muối: tiêu thụ quá nhiều muối làm tăng huyết áp, tăng gánh nặng cho tim. Hạn chế muối bằng cách đọc kỹ nhãn thực phẩm và ưu tiên thực phẩm tươi, chưa qua chế biến.
• Nước giải khát có gas, nước ngọt: chứa nhiều đường, làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường và các bệnh tim mạch. Nên thay thế bằng nước lọc, trà không đường hoặc nước ép trái cây tươi.
• Thực phẩm chế biến sẵn: thường chứa nhiều muối, đường, chất béo bão hòa và các chất phụ gia không tốt cho sức khỏe tim mạch. Nên ưu tiên các món ăn tự nấu từ nguyên liệu tươi, đảm bảo kiểm soát được thành phần và chất lượng.

Hãy bắt đầu một lối sống lành mạnh, chăm chỉ tập luyện thể dục thể thao ngay từ hôm nay để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nhé! Chia sẻ bài viết này đến những người xung quanh nếu bạn thấy hữu ích!