Nôn mửa là dấu hiệu của bệnh gì? Xử lý tình trạng này thế nào?

Buồn nôn và nôn mửa có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe nào đó. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để biết nôn mửa là dấu hiệu bệnh gì, xử lý tình trạng này như thế nào bạn nhé!

1Nôn mửa là tình trạng là gì?

Nôn mửa là tình trạng cơ thể loại bỏ tất cả những gì có trong dạ dày qua đường miệng hoặc mũi. Người bệnh có thể nôn ra những chất màu vàng, máu hoặc một số chất giống bã cà phê.

Một số triệu chứng đi kèm nôn mửa như đau đầu, tức ngực, đau bụng dữ dội, cứng cổ hoặc sốt.[1]

Nôn có thể là do tình trạng bất ổn định tạm thời trong dạ dày. Tuy nhiên, nếu nôn mửa xuất hiện liên tục thì đây có thể do một số bệnh lý tiềm ẩn gây ra.

Tình trạng nôn mửa liên tục dễ dẫn đến mất nước và ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.[2],[3]

Nôn mửa là tình trạng cơ thể loại bỏ tất cả những gì có trong dạ dày

2Nguyên nhân gây nôn mửa

Nguyên nhân gây nôn mửa ở người lớn

Các nguyên nhân phổ biến nhất gây nôn mửa ở người lớn bao gồm:

• Ngộ độc thực phẩm.
• Khó tiêu.
• Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus.
• Đau nửa đầu.
• Say tàu xe.
• Sử dụng rượu quá mức.
• Các bệnh đường tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, hội chứng ruột kích thích, bệnh Crohn, viêm ruột thừa.
• Các bệnh ngoài đường tiêu hóa như bệnh cường giáp, bệnh Addison (suy tuyến thượng thận), tăng urê máu, suy tim.
• Lo lắng quá mức.
• Sỏi mật.
• Dị ứng thực phẩm.
• Các phương pháp hóa trị hoặc xạ trị ung thư.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc ngủ, thuốc kháng viêm không steroid.[2]

Người lớn có thể bị nôn do ngộ độc thực phẩm

Nguyên nhân gây nôn mửa ở trẻ em

Nguyên nhân gây nôn mửa có sự khác biệt ở mỗi độ tuổi. Ngoài một số nguyên nhân tương tự người lớn đã trình bày ở trên, trẻ thường bị nôn do một số nguyên nhân khác như:

• Các bệnh nhiễm trùng như nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng tai giữa, viêm phổi, viêm màng não.
• Trẻ bú chưa đúng tư thế.
• Trẻ ăn hoặc bú quá nhiều.
• Các bệnh lý gây sốt cao.
• Dị ứng sữa.
• Bệnh lý hẹp môn vị bẩm sinh.
• Lồng ruột.
• Tắc ruột.[4]

Trẻ không dung nạp lactose trong sữa thường bị nôn

Nguyên nhân gây nôn mửa ở phụ nữ có thai

Một số nguyên nhân khiến phụ nữ có thai nôn mửa.

• Ốm nghén.
• Chứng ốm nghén cực độ do hormone tăng cao.
• Nhạy cảm với một số mùi hoặc vị.
• Trào ngược axit dạ dày.
• Đau nửa đầu.[4]

Bà bầu thường bị nôn do ốm nghén

Nôn mửa sau khi ăn nguyên nhân do đâu?

Nguyên nhân gây nôn có thể xác định bởi thời điểm người bệnh nôn hoặc buồn nôn. Nếu cảm thấy buồn nôn sau khi ăn, người bệnh có thể đang bị ngộ độc thực phẩm, viêm dạ dày hoặc mắc hội chứng cuồng ăn.

Tuy nhiên, một số vi khuẩn có trong thực phẩm như salmonella mất thời gian lâu hơn mới xuất hiện triệu chứng.[2]

Nôn sau khi ăn do nhiều nguyên nhân khác nhau

3Nôn mửa có nguy hiểm không?

Nôn mửa thường không ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và tính mạng của người bệnh. Tuy nhiên nếu người bệnh trải qua tình trạng nôn mửa kéo dài, đó có thể là dấu hiệu của những bệnh lý nghiêm trọng hơn như:

• Chấn động não.
• Viêm màng não.
• U não.
• Tắc ruột.
• Viêm ruột thừa.
• Ốm nghén nặng.
• Rách niêm mạc thực quản.
• Mất nước.[2]

Nôn mửa kéo dài có thể là dấu hiệu của viêm ruột thừa

4Chẩn đoán tình trạng nôn mửa

Bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và kết hợp các kỹ thuật cận lâm sàng để có chẩn đoán chính xác nhất về tình trạng nôn mửa:

• Khám sức khỏe: Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi tiền sử bệnh, các triệu chứng khác đi kèm nôn mửa, đồng thời kiểm tra các dấu hiệu: khô niêm mạc, giảm độ đàn hồi da, nhịp tim, huyết áp. Bên cạnh đó, khám bụng là bước cần làm để tìm các dấu hiệu căng giãn bụng, các điểm đau khu trú, chướng bụng hoặc báng bụng.
• Xét nghiệm: Bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện thêm một số xét nghiệm như công thức máu, điện giải đồ và chức năng thận, men tụy và men gan, glucose.
• Kỹ thuật hình ảnh: Một số người bệnh có thể được yêu cầu chụp X-quang tư thế đứng và nằm ngửa giúp chẩn đoán tình trạng tắc ruột non.

Bác sĩ có thể chẩn đoán nôn mửa bằng xét nghiệm điện giải đồ

5Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi nào cần gặp bác sĩ

Tình trạng nôn mửa chỉ diễn ra trong thời gian ngắn có thể điều trị tại nhà. Tuy nhiên nếu nôn mửa kéo dài kèm theo một số dấu hiệu sau, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán kịp thời:

• Dấu hiệu mất nước.
• Trải qua chấn thương đầu hoặc nhiễm trùng thời gian gần đây.
• Trẻ nhỏ nôn mửa nhiều lần trong ngày kèm ho, sốt cao, tiêu chảy, bí tiểu.[2],[5]

Người bệnh cần đi khám nếu có dấu hiệu nôn mửa kèm mất nước

Các trường hợp cần cấp cứu y tế ngay lập tức

Người bệnh cần đến các cơ sở y tế để cấp cứu ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu dưới đây:

• Nôn ra máu, đôi khi giống màu bã cà phê.
• Đau đầu dữ dội, cứng cổ.
• Lú lẫn, giảm tập trung.
• Đau bụng dữ dội kèm tiêu chảy.
• Sốt trên 38,3 độ C.
• Tim đập nhanh.[2],[3]

Trẻ cần được cấp cứu nếu nôn mửa kèm theo sốt cao

Địa chỉ khám chữa bệnh tiêu hóa uy tín

Khi bị nôn mửa kéo dài kèm theo nhiều dấu hiệu khác, người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Tiêu hoá. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. HCM: Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Bệnh viện Đại học Y Dược.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Quân Y 103.

6Cách giải quyết tình trạng nôn mửa

Xử trí khi nôn mửa

Khi bạn bắt đầu cảm thấy buồn nôn, bạn có thể ngăn ngừa nôn bằng cách: uống một ít nước lọc hoặc nước ép trái cây (trừ nước cam và bưởi vì chúng có tính axit cao), nghỉ ngơi ở tư thế ngồi hoặc ở tư thế nằm nghiêng; tránh vận động vì điều này có thể làm buồn nôn trầm trọng hơn và có thể dẫn đến nôn mửa.

Nếu trẻ nhỏ buồn nôn, cần nghiêng đầu trẻ sang một bên để tránh sặc chất nôn. Nhanh chóng làm sạch chất nôn trong miệng mũi trẻ bằng cách hút mũi, quấn gạc ngón tay thấm hết chất nôn trong miệng trẻ.

Nếu trẻ nôn khi đang ngủ, nên để trẻ nằm yên, kê gối cao. Vệ sinh thân thể cho trẻ sạch sẽ và tránh bế xốc trẻ lên để chất nôn không trào vào phổi.[4]

Uống một ít nước có thể làm giảm bớt tình trạng nôn

Theo dõi dấu hiệu mất nước

Để theo dõi dấu hiệu mất nước sau khi nôn mửa bạn cần:

• Quan sát tình trạng cơ thể và theo dõi một số dấu hiệu mất nước như khát nước, môi khô, mắt trũng, tay chân lạnh, mạch nhanh.
• Ghi chép lượng nước đã uống trong ngày.
• Chú ý đến triệu chứng mất nước nặng như thở nhanh, tim đập nhanh, tụt huyết áp.
• Liên hệ với bác sĩ nếu người bệnh bị mất nước kèm một số bệnh lý như tiểu đường hoặc tim mạch.[4]

Bù dịch bằng đường uống

Để bù nước sau khi nôn mửa, bạn cần uống ít nhất là 8 ly nước/ngày. Nếu bạn nôn nhiều hoặc kéo dài, hãy cân nhắc sử dụng nước điện giải để khôi phục lại lượng chất điện giải đã mất.

Đối với trẻ nhỏ bị mất nước do nôn mửa, ba mẹ có thể cho trẻ uống dung dịch oresol để bù nước. Dung dịch bù nước tốt nhất là Oresol, giúp bù lại nước và các chất điện giải (natri, kali, clorua) bị mất do nôn và tiêu chảy.

Oresol không dùng điều trị nôn ói, nhưng giúp ngăn ngừa và điều trị mất nước là hậu quả có thể gây nguy hiểm cho trẻ.[4]

Bạn cần uống ít nhất 8 ly nước/ngày sau khi bị nôn

Chế độ ăn

Khi nôn mửa, bạn nên ăn các thức ăn lỏng như canh, cháo để giúp dạ dày dễ tiêu hóa hơn. Bên cạnh đó, hãy chia bữa ăn thành các bữa nhỏ và sử dụng những thực phẩm đơn giản như cơm, bánh mì, bánh quy.[3],[1],[4]

Sử dụng thuốc

Các loại thuốc không cần kê đơn (OTC) như Imodium và Pepto-Bismol có giúp kiểm soát nôn mửa trong khi chờ cho đề kháng cơ thể chống lại nhiễm trùng.

Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, bác sĩ có thể sử dụng các loại thuốc kê đơn để kiểm soát tình trạng nôn mửa như ondansetron (Zofran), granisetron hoặc promethazine.

Nếu buồn nôn là do trào ngược axit dạ dày, người bệnh thể sử dụng các loại thuốc kháng axit không kê đơn hoặc các loại thuốc kê đơn khác để điều trị.

Nếu người bệnh bị nôn mửa kèm theo cảm giác lo âu thì nên sử dụng các loại thuốc giảm lo âu để giải quyết tình trạng này.[5]

7Cách phòng tránh nôn mửa khi thấy buồn nôn

Khi cảm thấy buồn nôn, bạn có thể thử một số cách dưới đây:

• Ăn chậm và chia làm nhiều bữa nhỏ trong ngày.
• Hạn chế ăn những thực phẩm khó tiêu như ngũ cốc, các loại đậu, rau cải.
• Truyền dịch nếu gặp tình trạng ốm nghén nặng.
• Hít thở khí trời, nghe nhạc hoặc nói chuyện với người bên cạnh khi đang buồn nôn do say xe.
• Nghỉ ngơi sau khi ăn, kê gối cao đầu.
• Uống nước giữa các bữa ăn thay vì trong bữa ăn.
• Cố gắng ăn nhẹ sau khi bớt buồn nôn hơn.
• Có thể sử dụng một số dược liệu như: gừng, bạc hà, hoa cúc.
• Tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, nhiều đường.[4]

Nằm kê gối cao đầu giúp giảm cảm giác buồn nôn

Trên đây là những thông tin về triệu chứng nôn mửa, dấu hiệu cảnh báo bệnh lý và cách xử lý tình trạng này. Hy vọng bài viết đã giúp bạn có thêm kiến thức để đối phó với tình trạng nôn mửa. Hãy chia sẻ tới người thân, bạn bè nếu thấy những thông tin này hữu ích nhé!