Khó tiêu là tình trạng đau và khó chịu vùng bụng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Nếu khó tiêu xảy ra trong thời gian dài có thể là chỉ báo bệnh lý đường tiêu hóa. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, cách phòng ngừa tình trạng khó tiêu nhé!
1Khó tiêu là gì?
Khó tiêu là một rối loạn đường tiêu hóa bao gồm các cảm giác đau và khó chịu ở vùng thượng vị (trên rốn, dưới xương ức).
Đây là tình trạng có thể gặp liên quan đến các thói quen ăn uống nhưng nếu diễn ra trong thời gian dài thì có thể là chỉ báo các bệnh đường tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, sỏi mật, viêm loét dạ dày tá tràng.
Khí khó tiêu diễn ra trong thời gian dài nên được kiểm tra và chẩn đoán nguyên nhân đưa ra điều trị phù hợp để tránh những biến chứng nghiêm trọng.[1]
2Nguyên nhân gây ra chứng khó tiêu
Do thói quen ăn uống sinh hoạt
Thói quen ăn uống và sinh hoạt không điều độ khiến cho thức ăn ít hoặc kém di chuyển xuống ruột non làm ứ đọng tại dạ dày. Một số thói quen ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa có thể kể đến là:
- Ăn quá no, tốc độ ăn quá nhanh, nhai không kỹ làm cho dạ dày căng ra, kích thích dạ dày tiết nhiều axit hơn bình thường.
- Các thực phẩm ăn vào chứa nhiều chất béo ảnh hưởng không tốt đến dạ dày.
- Không tập trung ăn uống thường bị xao nhãng bởi các việc khác như xem TV, trả lời tin nhắn điện thoại.
- Uống nhiều rượu trong bữa ăn và không ăn bổ sung thực phẩm nào trước đó dẫn tới hệ tiêu hóa hoạt động không như bình thường.
- Người hút thuốc lá.[1]
Do một số bệnh lý
- Loét dạ dày tá tràng: khi dạ dày bị tổn thương dẫn tới hệ tiêu hóa hoạt động không hiệu quả. Chính điều này làm thức ăn đọng lâu trong dạ dày gây cảm giác đầy bụng, khó tiêu.
- Ung thư dạ dày: khối u vùng dạ dày thu hẹp diện tích chứa đựng của dạ dày, dẫn tới cơ quan tiêu hoá hoạt động không hiệu quả.
- Chính điều này làm cho thức ăn mất nhiều thời gian để tiêu hóa hoàn toàn, khiến cho bụng căng chướng, thức ăn tồn tại ở dạ dày nhiều giờ.
- Liệt dạ dày: đây là tình trạng các cơ co thắt ở dạ dày không hoạt động, làm cho thức ăn không thể di chuyển xuống ruột non.
- Viêm dạ dày: khi dạ dày bị viêm sẽ dẫn tới giảm chức năng của hệ tiêu hóa, khiến cho thức ăn đọng lâu ở dạ dày.
- Viêm tụy mạn tính: tình trạng này xảy ra khiến cho nồng độ enzyme tiêu hóa do tuyến tuỵ tiết ra giảm, làm cho các chất béo không được tiêu hoá, dẫn đến thời gian tiêu hoá có thể dài hơn bình thường. Điều này có thể gây ra khó tiêu.
- Bệnh tuyến giáp: hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến tất cả các cơ quan trong cơ thể trong đó có hệ tiêu hóa. Điều này có thể làm giảm chức năng của hệ tiêu hóa, khiến thức ăn ứ đọng tại dạ dày.
- Thai kỳ: giai đoạn này progesterone tăng làm giãn mô cơ trơn, khiến dạ dày sinh nhiều hơi hơn, điều này làm chậm quá trình tiêu hóa gây nên tình trạng khó tiêu.[1]
Viêm loét dạ dày tá tràng có thể gây ra tình trạng khó tiêu
Do một số loại thuốc
3Đối tượng có nguy cơ mắc chứng khó tiêu
Khó tiêu có thể gặp ở bất cứ ai, bất cứ đối tượng nào. Tuy nhiên các đối tượng sau sẽ có nguy cơ gặp tình trạng khó tiêu nhiều hơn:
- Người uống quá nhiều rượu.
- Sử dụng các thuốc ảnh hưởng đến niêm mạc dạ dày như các thuốc giảm đau NSAIDs.
- Mắc các bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa như loét dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, viêm dạ dày ruột,...
- Gặp các vấn đề tâm lý gây căng thẳng hệ thần kinh như lo âu, stress, trầm cảm,...
- Người đang trong tình trạng thừa cân béo phì.
- Người hút thuốc lá.[2]
4Dấu hiệu của chứng khó tiêu
Khó tiêu là tập hợp những triệu chứng thể hiện những triệu chứng của rối loạn tiêu hoá ở dạ dày. Một trong những triệu chứng của thể kể đến là:
- Cảm giác đầy hơi, lúc nào cũng cảm thấy có một lượng ở dạ dày.
- Có thể xuất hiện cảm giác nôn và buồn nôn do thức ăn đọng ở dạ dày.
- Có thể xuất hiện cảm giác bỏng rát ở dạ dày.
- Xuất hiện tình trạng khó chịu vùng thượng vị.
- Có cảm giác đau âm ỉ vùng bụng, luôn có hơi ở vùng bụng.
- Có thể xuất hiện tình trạng khô miệng, đắng miệng, ợ hơi, ợ chua.
- Luôn có cảm giác no kéo dài.
- Khó tiêu luôn xuất hiện sau khi ăn (khi dạ dày chứa thức ăn) từ vài phút đến vài giờ.[3]
5Biến chứng của chứng khó tiêu
Khi khó tiêu diễn ra trong thời gian dài và không được cải thiện sẽ ảnh hưởng đến tình trạng hấp thu dinh dưỡng của các cơ quan trong cơ thể, lâu ngày dẫn tới tình trạng thiếu máu, suy dinh dưỡng, gầy sút, thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, uể oải,...
Tùy vào từng nguyên nhân gây nên khó tiêu mà các biến chứng đi kèm có thể khác nhau. Ví dụ bệnh lý loét dạ dày tá tràng có thể dẫn tới thủng dạ dày gây nên tình trạng viêm phúc mạc.
6Các chẩn đoán phát hiện chứng khó tiêu
Bác sĩ tiến hành khai thác tình trạng khó tiêu diễn ra như thế nào, các bệnh khác đang gặp phải, các thuốc đang dùng, lối sống sinh hoạt thường ngày để đưa ra các hướng liên quan.
Dựa theo nguyên nhân hướng tới, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm sau:
- Nội soi dạ dày-thực quản: đánh giá các tổn thương ở dạ dày xem có xuất hiện khối u hay loét không.
- Xét nghiệm máu: đánh giá tình trạng thiếu máu, tình trạng viêm của cơ thể, đánh giá các rối loạn chuyển hóa.
- Xét nghiệm phân: tìm máu ẩn trong phân, soi phân tìm vi sinh vật gây bệnh.
- Xét nghiệm hơi thở: đánh giá xem có chủng virus HP hay không.
- Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm, cắt lớp vi tính, X-quang đánh giá xem có khối u hay không.
7Khi nào cần gặp bác sĩ?
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Khó tiêu không phải là một bệnh nhưng lại là chỉ báo quan trọng của các bệnh lý khác trong cơ thể.
Chính vì vậy, khi gặp khó tiêu và những dấu hiệu sau đây, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra đánh giá sơ bộ về tình trạng sức khỏe:
- Nôn nhiều lần, nôn hết tất cả những gì vừa ăn hoặc xuất hiện máu trong chất nôn.
- Sụt cân nhanh, nhiều, nhưng không phải do thay đổi chế độ ăn hay tính chất công việc.
- Xuất hiện tình trạng khó nuốt, khô miệng, luôn thấy bỏng rát ở cổ họng.
- Có thể gặp tình trạng khó thở, vàng da, vàng mắt.
Nơi khám chữa bệnh uy tín
Nếu có nhu cầu, bạn có thể đến khoa tiêu hóa của bất kỳ phòng khám, bệnh viện nào để có thể nhận được sự điều trị từ các bác sĩ. Có thể tham khảo một số bệnh viện lớn sau:
- Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM,...
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đống Đa, Bệnh viện Quân đội 108, Bệnh viện Thanh Nhàn,...
8Phương pháp điều trị chứng khó tiêu
Thay đổi lối sống
Khi đang gặp tình trạng khó tiêu tại nhà bạn có thể thử một số phương pháp sau:
- Uống từng ngụm nước nhỏ để giúp đưa axit từ thực quản về lại dạ dày.
- Chia nhỏ từng bữa ăn để giúp hệ tiêu hoá có thể đủ thời gian thực hiện chức năng.
- Sử dụng các sản phẩm chứa probiotic, gừng, chuối, nước nha đam để làm giảm tình trạng khó tiêu.[4]
Một ly trà gừng có thể giúp bạn giảm cảm giác khó tiêu
Điều trị bằng thuốc
Dựa vào các triệu chứng đặc trưng của khó tiêu để lựa chọn thuốc phù hợp.
- Thuốc kháng axit: giúp trung hòa lượng axit trong dạ dày, giảm bớt tình trạng khó tiêu.
- Thuốc chẹn histamin (H2): giảm lượng axit mà dạ dày tạo ra, giúp giảm khó tiêu. Lưu ý, thuốc có hiệu lực mất từ 1 - 3 giờ nên phải cân nhắc thời gian uống thuốc phù hợp.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): giảm hoạt động của bơm proton, giúp ngăn cản quá trình tạo axit dạ dày. Lưu ý, thuốc mất từ 1 - 4 ngày để có hiệu quả. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng tối đa 14 ngày và tối đa 3 lần mỗi năm.
9Phương pháp phòng ngừa chứng khó tiêu
Để giảm cũng như ngăn ngừa tình trạng khó tiêu, bạn có thể lựa chọn thay đổi lối sống bằng những cách sau đây:
- Hạn chế những đồ ăn cay, nóng, chiên, xào.
- Không sử dụng những đồ uống kích thích như cà phê, đồ uống có cồn, nước có ga.
- Cung cấp đủ nước cho cơ thể để hệ tiêu hoá hoạt động hiệu quả.
- Chia nhỏ bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ, chỉ ăn vừa đủ.
- Duy trì cân nặng vừa phải, tránh tình trạng thừa cân, béo phì.
- Nên ăn tối trước khi ngủ ít nhất 3 giờ.
- Kiểm soát căng thẳng mệt mỏi.
- Tập thể dục cách xa bữa ăn ít nhất 1 giờ.
- Nằm ngủ với tư thế đầu cao hơn chân.[2]
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về khó tiêu. Mong rằng bạn có thể nhận biết sớm và duy trì một thói quen sống lành mạnh để ngăn ngừa tình trạng khó tiêu. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
