Viêm dạ dày ruột: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Viêm dạ dày ruột là tình trạng dạ dày, ruột non bị các tác nhân bên ngoài tấn công gây ra viêm đường tiêu hóa và nhiều biến chứng khác. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phương pháp phòng ngừa qua bài viết dưới đây nhé!

1Viêm dạ dày ruột là gì?

Viêm dạ dày ruột được hình thành do các tế bào vùng niêm mạc của dạ dày hoặc ruột non bị tấn công bởi những tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn... gây nên tình trạng viêm. Điều này làm xuất hiện nhiễm trùng đường ruột biểu hiện bằng các triệu chứng như tiêu chảy, nôn, nặng hơn là mất nước và dẫn tới tử vong.[1]

Bệnh có thể gặp ở bất cứ độ tuổi nào nhưng thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh gây những triệu chứng dữ dội nhưng thường tự khỏi sau 1 tuần. Do bệnh dễ lây lan nên cần sự tư vấn hỗ trợ điều trị từ bác sĩ.[2]

2Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột

Do virus

Virus là nguyên nhân chủ yếu gây viêm dạ dày ruột. Một số loại virus gây bệnh trong đường ruột bao gồm:

• Astrovirus và rotavirus: hay gặp ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ. Ở những vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới như Việt Nam, bệnh thường xuất hiện vào mùa hè. Đường lây truyền chủ yếu là đường phân miệng.
• Adenovirus: là nguyên nhân đứng thứ tư gây bệnh viêm dạ dày ruột. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ hơn 2 tuổi. Bệnh thường gặp ở những tế bào biểu mô ruột non gây nên những biểu hiện nặng nề.
• Cytomegalovirus, Enterovirus: hay gặp ở những người có hệ miễn dịch suy giảm như trẻ sinh non, người mắc HIV...[3]

Virus là nguyên nhân hay gặp gây viêm dạ dày ruột

Do vi khuẩn

Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột, tuy nhiên ít gặp hơn căn nguyên virus. Tác nhân này gây bệnh bằng một số cơ chế như:

• Độc tố ruột: vi khuẩn tiết ra các chất làm giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng và tăng bài tiết các chất điện giải. Điều này gây nên tình trạng rối loạn điện giải của cơ thể.
• Tấn công niêm mạc: vi khuẩn tấn công trực tiếp vào niêm mạc gây ra loét, xuất huyết, tăng tiết dịch.

Vi khuẩn là nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột nghiêm trọng

Do ký sinh trùng

Một số loại ký sinh trùng gây bệnh hay gặp nhất ở các nước đang phát triển chính là:

• Giardia: loại này bám dính vào niêm mạc ruột non, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu chất dinh dưỡng tại đây và gây ra những dấu hiệu toàn thân như buồn nôn, nôn, tiêu chảy.
• Cryptosporidium: thường gặp khi tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm. Ký sinh trùng này khó bị diệt với nước Clo. Bệnh thường trở nặng với những người suy giảm miễn dịch.

Nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân đã kể trên, có một số yếu tố cũng gây ảnh hưởng tới niêm mạc đường tiêu hóa như:

• Kim loại nặng: asen, cadmium, chì, thủy ngân có thể phá hủy niêm mạc dạ dày ruột gây nên giảm hấp thu chất dinh dưỡng.
• Thực phẩm có tính axit: điều này khiến cho axit trong dạ dày tăng, gây bào mòn niêm mạc khiến cho chúng bị tổn thương.
• Thuốc: một số kháng sinh, thuốc nhuận tràng hoặc hóa chất điều trị ung thư gây tổn thương niêm mạc làm suy giảm chức năng dạ dày và ruột non.

3Triệu chứng của viêm dạ dày ruột

Tùy vào từng căn nguyên và thể trạng của người bệnh có thể xuất hiện những triệu chứng khác nhau. Các triệu chứng thường diễn biến cấp tính với những đặc điểm điển hình:

• Buồn nôn, nôn tất cả những thứ vừa ăn ra ngoài.
• Tiêu chảy phân nhiều nước (nước nhiều hơn cái). Triệu chứng này diễn ra nhiều lần trong ngày.
• Đau bụng dữ dội.
• Hay gặp tình trạng sốt, đổ nhiều mồ hôi, đau cơ.
• Da khô.
• Hạ huyết áp.
• Nhịp tim nhanh.[4]

Viêm dạ dày ruột gây đau bụng dữ dội

4Biến chứng nguy hiểm

Bệnh do nhiều cơ chế khác nhau nên các biến chứng cũng khác nhau. Một số biến chứng có thể gặp là:

• Mất nước: do giảm hấp thu nước cũng như tăng bài tiết điện giải nên nước sẽ đi theo ra ngoài gây mất nước kèm rối loạn điện giải. Các triệu chứng có thể gặp là da khô, khóc không có nước mắt.
• Giảm hấp thu: do các vi sinh vật gây những tác hại xấu đến vùng niêm mạc ngăn không cho chất dinh dưỡng hấp thu vào ruột.
• Tiêu chảy kéo dài: do các tác nhân tấn công vào niêm mạc khiến cho các tế bào này bị tổn thương và cần nhiều thời gian để hồi phục.
• Nhiễm trùng toàn thân: vi khuẩn Salmonella thường di chuyển đến các cơ quan khác gây nên viêm màng não, viêm phổi.
• Nhiễm trùng huyết: vi sinh vật ở dạ dày ruột xâm nhập vào máu gây nên nhiễm khuẩn huyết.
• Hội chứng tan máu tăng ure huyết: xảy ra những rối loạn tan máu ảnh hưởng đến thận gây tăng ure huyết. Đây là tình trạng cấp tính cần được xử trí ngay.
• Phình đại tràng gây nhiễm độc: do thức ăn không được hấp thu có thể khiến cho đại trạng tăng kích thước. Mặt khác, các chất tiết của vi khuẩn có thể gây nên tình trạng nhiễm độc.
• Xuất huyết giảm tiểu câu: chất dinh dưỡng không cung cấp đủ sẽ ảnh hưởng đến sự sản sinh cũng như chất lượng của tiểu cầu.[5]

Mất nước là biến chứng hay gặp của viêm dạ dày ruột

5Cách chẩn đoán

Do có nhiều nguyên nhân khác nhau nên với mỗi trường hợp, bác sĩ có thể có những cách tiếp cận khác nhau:

• Hỏi bệnh: bác sĩ hỏi tiền sử liên quan đến tiếp xúc, các dấu hiệu lâm sàng xuất hiện trước khi xảy ra những biến chứng cấp tính như tiêu chảy, nôn. Ngoài ra, bác sĩ còn khai thác các đặc điểm liên quan đến tiêu chảy, nôn hoặc các biến chứng có thể xuất hiện.
• Khám lâm sàng: bác sĩ đánh giá các dấu hiệu mất nước, dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân, nhiễm khuẩn các cơ quan khác và các biến chứng khác đi kèm.
• Xét nghiệm máu: đánh giá chỉ số viêm như tăng bạch cầu, CRP. Đồng thời đánh giá tình trạng mất nước, rối loạn điện giải hoặc tìm căn nguyên qua cấy máu.
• Xét nghiệm phân: tìm căn nguyên như ký sinh trùng, vi khuẩn trong phân.[6]

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Viêm dạ dày là một bệnh lý diễn biến hết sức cấp tính và gây ra nhiều biến chứng. Vì vậy, khi có dấu hiệu, người bệnh cần đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị bằng thuốc dạ dày theo chỉ định bác sĩ.

• Da khô, miệng đắng, khóc không có nước mắt, luôn trong tình trạng khát nước nhưng uống vào thì không giảm tình trạng khát.
• Giảm tri giác, xuất hiện tình trạng li bì, hôn mê.
• Nôn nhiều, liên tục ở trẻ trên 2 tuổi và người lớn trong 1 ngày.
• Tiêu chảy, sốt cao ở trẻ dưới 2 tuổi trong vòng 12 giờ nhưng không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
• Các triệu chứng như tiêu chảy, buồn nôn kéo dài nhiều hơn 1 tuần.

Lưu ý, với những trẻ nhỏ hơn 2 tháng tuổi hoặc suy dinh dưỡng khi xuất hiện viêm dạ dày ruột, cha mẹ nên cho trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám.

Khi xuất hiện nôn liên tục nên đến ngay các cơ sở y tế

Nơi khám chữa viêm dạ dày ruột

Khi xuất hiện những dấu hiệu của viêm dạ dày ruột, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Tiêu hóa hay khoa Nội hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bênh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, Bệnh viện Nhi đồng I.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhi trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Thanh Nhàn.

7Các phương pháp điều trị viêm dạ dày ruột

Bù nước và điện giải

Đây là biện pháp quan trọng nhất trong điều trị viêm dạ dày ruột nhằm tránh các biến chứng nguy hiểm. Những điều cần lưu ý khi bổ sung nước và điện giải:

• Người bệnh được nghỉ ngơi tại giường.
• Với những trường hợp mất nước nhẹ chưa ảnh hưởng nhiều đến thể trạng cơ thể nên đảm bảo bổ sung đủ nước.
• Khi xuất hiện tiêu chảy, có thể cân nhắc bổ sung oresol sau khi nôn hoặc tiêu chảy 5 - 10 phút.
• Nếu tình trạng mất nước nặng, không thể uống được sẽ được truyền dịch qua đường tĩnh mạch.

Bù nước và điện giải là một trong những biện pháp cần thiết để điều trị bệnh

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc cũng được sử dụng để điều trị triệu chứng cũng như nguyên nhân:

• Thuốc điều trị tiêu chảy: berberin, diphenoxylate, smecta hoặc loperamid... Lưu ý, thuốc chống chỉ định với trẻ dưới 2 tuổi và cân nhắc sử dụng với người dưới 18 tuổi.
• Thuốc chống nôn: khi loại trừ những bệnh lý liên quan đến tắc ruột có thể sử dụng ondansetron, prochlorperazine và promethazine để giảm tình trạng nôn.
• Kháng sinh: khi phát hiện căn nguyên vi khuẩn.

8Bị viêm dạ dày ruột nên tránh ăn gì?

Khi bị viêm dạ dày ruột, đưỡng tiêu hóa sẽ xuất hiện tình trạng nhạy cảm. Chính vì vậy, nên tránh một số thực phẩm như:

• Tránh những chất kích thích, đồ uống có chứa caffein, nước có ga.
• Các thực phẩm khó tiêu hóa như chất béo có trong đồ ăn nhanh.
• Thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường.
• Sữa hoặc các sản phẩm có chứa latose.[7]

9Biện pháp phòng ngừa viêm dạ dày ruột

Do viêm dạ dày ruột có nhiều nguyên nhân gây bệnh nên bạn có thể tham khảo những gợi ý sau để phòng tránh bệnh này:

• Vệ sinh tay sạch sẽ bằng xà phòng hoặc các sản phảm sát khuẩn tay nhanh trước khi ăn, sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi tiếp xúc với người bệnh.
• Không dùng phân tươi để bón cho cây trồng.
• Không vứt rác bừa bãi.
• Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách.
• Cho trẻ uống vaccine rotavirus và tiêm phòng những căn nguyên khác theo lịch.
• Ăn chín, uống sôi.
• Không sử dụng nước bẩn trong sinh hoạt.
• Giặt riêng quần áo của người bệnh và người khỏe mạnh.

Rửa tay bằng xà phòng đúng cách để giảm mắc bệnh

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về bệnh viêm dạ dày ruột. Đây là bệnh rất dễ mắc, đặc biệt là trong những ngày lễ tết nên bạn cần trang bị cho mình những biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!