Viêm dạ dày tá tràng là bệnh ngày càng phổ biến, có thể gặp cả ở người lớn và trẻ em. Bệnh không chỉ gây đau đớn, ảnh hưởng tới cuộc sống mà còn có thể gây các biến chứng nguy hiểm tới sức khỏe. Hãy cùng tìm hiểu về viêm dạ dày tá tràng để biết cách phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả bạn nhé!
1Viêm dạ dày tá tràng là gì?
Viêm dạ dày tá tràng là bệnh lý thường gặp của đường tiêu hoá, bệnh biểu hiện tình trạng viêm ở niêm mạc ống tiêu hóa đoạn dạ dày và tá tràng.
Viêm dạ dày tá tràng gây ra bởi tình trạng giảm thành phần lớp nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày, khiến niêm mạc dạ dày bị tấn công bởi môi trường acid dịch vị gây viêm niêm mạc.
Tình trạng viêm có thể biểu hiện cấp tính hoặc mạn tính. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể nặng lên thành loét dạ dày gây xuất huyết tiêu hóa hoặc tiến triển thành ung thư dạ dày.[1]
Viêm dạ dày tá tràng là tình trạng viêm ở lớp niêm mạc
2Nguyên nhân gây ra viêm dạ dày tá tràng
Do Helicobacter pylori
Helicobacter pylori (viết tắt là H.pylori hay HP) là xoắn khuẩn có khả năng sinh sôi và phát triển được ở môi trường acid của dịch dạ dày. Chúng làm mỏng lớp nhầy bảo vệ dạ dày và kích thích tăng sản xuất gastrin, tăng tiết acid, từ đó làm viêm lớp niêm mạc dạ dày tá tràng.
Sử dụng thuốc giảm đau thường xuyên
Có 2 nhóm thuốc giảm đau chống viêm thường được sử dụng là thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) và kháng viêm steroid (corticoid). Cả 2 nhóm thuốc này đều có tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa, gây tình trạng tổn thương niêm mạc dạ dày tá tràng.
Các nhóm thuốc này gây giảm sản xuất yếu tố bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa (prostaglandin E2), khiến lớp niêm mạc ống tiêu hóa dễ dàng bị tấn công bởi chính môi trường acid tại dạ dày. Người bệnh sử dụng thường xuyên, lạm dụng thuốc giảm đau sẽ gặp tình trạng viêm dạ dày tá tràng.
Sử dụng đồ uống có cồn
Những người sử dụng các loại đồ uống có cồn như rượu, bia,... gây kích ứng và bào mòn bề mặt niêm mạc dạ dày tá tràng. Đồ uống có cồn gây thay đổi cấu trúc lớp nhầy phủ bảo vệ niêm mạc, tăng nguy cơ gây viêm dạ dày tá tràng.
Căng thẳng kéo dài
Những người thường xuyên bị căng thẳng hay stress kéo dài thường bị bệnh lý về dạ dày tá tràng. Căng thẳng thần kinh gây rối loạn nhịp bài tiết acid đồng thời tăng kích thích, co bóp dạ dày, làm tăng nguy cơ bị viêm dạ dày tá tràng.
Bên cạnh đó, những bệnh nhân vừa trải qua stress bệnh tật: sau phẫu thuật, đa chấn thương, bỏng nặng, suy thận cấp, suy hô hấp, nhiễm khuẩn huyết, sau phẫu thuật vùng sọ não cũng có nguy cơ cao xuất hiện viêm dạ dày cấp.
Trào ngược dịch mật
Dịch mật được sản xuất tại gan và dự trữ ở túi mật có nhiệm vụ nhũ tương hóa lượng thức ăn đi từ dạ dày xuống ruột non.
Khi có tình trạng dịch mật trào ngược từ tá tràng lên dạ dày, khiến cho bề mặt niêm mạc bị kích thích, dịch mật có nguy cơ bào mòn và gây tổn thương lớp niêm mạc dạ dày.[2]
Trào ngược dịch mật gây viêm dạ dày tá tràng
Bệnh tự miễn
Viêm dạ dày tự miễn là tình trạng bệnh lý viêm dạ dày do kháng thể của cơ thể sản xuất tấn công chính tế bào niêm mạc dạ dày. Thường người bệnh có thể mắc các bệnh lý tự miễn khác như lupus ban đỏ hệ thống, xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch.
Chế độ ăn uống thiếu khoa học
Ăn uống không đúng giờ giấc, không điều độ, lúc quá no, lúc quá đói, hoặc đến bữa ăn lại vội vàng, không nhai kỹ, làm việc ngay sau ăn no, gây rối loạn chức năng của dạ dày.
Ngoài ra, ăn uống không đủ chất dinh dưỡng hoặc ăn nhiều các thực phẩm có tính acid, chua, cay, nóng cũng gây tăng kích ứng niêm mạc dạ dày, lâu ngày gây tình trạng viêm dạ dày tá tràng.
Xạ trị hoặc hóa trị ung thư
Tia xạ và hóa chất trong điều trị ung thư không chỉ tấn công vào tế bào ung thư mà còn có thể gây tổn thương tế bào lành của cơ thể.
Xạ trị hoặc hóa trị có thể gây tình trạng tổn thương lớp niêm mạc, rối loạn chức năng các tuyến tiết dịch vị và thay đổi cấu trúc lớp nhầy bảo vệ, từ đó dẫn đến viêm niêm mạc dạ dày tá tràng.
3Triệu chứng của bệnh viêm dạ dày tá tràng
Có nhiều trường hợp bệnh diễn biến mà không biểu hiện triệu chứng rõ ràng trên lâm sàng.
Tuy nhiên, đa số bệnh nhân viêm dạ dày tá tràng sẽ có các triệu chứng sau:
- Đau vùng thượng vị: bệnh nhân thường mô tả đau bụng phía trên rốn hay đau dưới xương ức, có thể đau lan sang 2 bên. Trường hợp cấp tính, đau có thể dữ dội như đốt, gia tăng sau ăn uống.
- Có những cơn nóng rát lồng ngực vùng dọc theo xương ức.
- Ợ hơi, ợ chua.
- Đôi khi có cảm giác buồn nôn, nôn. Người bệnh có thể nôn khan hoặc nôn ra thức ăn lẫn dịch dạ dày.
- Những trường hợp nặng có xuất huyết tiêu hóa: có thể gặp tình trạng nôn máu hoặc đi ngoài phân đen, nát, mùi khắm.
- Người bệnh có thể xuất hiện cảm giác mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon, đầy hơi.
- Tuy nhiên, có một số bệnh nhân hoàn toàn không có dấu hiệu hay chỉ biểu hiện triệu chứng khó tiêu, đầy bụng.[3]
Viêm dạ dày tá tràng gây đau bụng thượng vị, ợ hơi, buồn nôn
4Biến chứng của bệnh
Viêm dạ dày tá tràng không chỉ gây đau đớn, ảnh hưởng ăn uống và sinh hoạt mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm khác mà bạn không nên chủ quan.
Thiếu máu thiếu sắt: Viêm dạ dày tá tràng gây gây tình trạng giảm hấp thu các chất dinh dưỡng, trong đó có sắt, gây thiếu hụt nguyên liệu tạo hồng cầu. Bệnh nhân bị thiếu máu thường gặp tình trạng đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, da xanh, nhợt nhạt.
Thiếu máu ác tính: Viêm dạ dày tự miễn dịch là bệnh lý cơ thể sản sinh tự kháng thể chống lại tế bào sản xuất gastrin ở hang vị dạ dày, dẫn đến tình trạng kém hấp thụ vitamin B12, gây bệnh thiếu máu ác tính do không có đủ vitamin B12 để tạo ra tế bào hồng cầu.
Xuất huyết tiêu hóa cao do loét dạ dày tá tràng: những ổ viêm nặng gây tổn thương hệ thống mạch máu dạ dày gây nên tình trạng chảy máu tiêu hóa. Người bệnh sẽ biểu hiện nôn máu đỏ tươi hoặc đi ngoài phân đen, nát, mùi khắm. Người bệnh có thể biểu hiện tình trạng mất máu cấp.
Viêm phúc mạc: Loét dạ dày là tình trạng mất tổ chức niêm mạc phần ống tiêu hóa có tiết acid và pepsin. Các vết loét có thể tiến triển nặng, xuyên sâu qua lớp cơ và thành dạ dày, tạo thành lỗ thủng ở ống tiêu hóa, gây tràn dịch dạ dày vào trong ổ bụng, dẫn đến tình trạng viêm phúc mạc. Dịch dạ dày có thể đưa vi khuẩn và các thành phần khác phát triển và lan rộng, thông qua hệ thống mạch mạc treo ruột vào máu, gây nhiễm trùng huyết.
Ung thư dạ dày: Viêm dạ dày do H.pylori và bệnh tự miễn có thể gây ra sự phát triển của các tế bào lạ trong niêm mạc dạ dày. Những tế bào lạ phát triển nhanh chóng tạo các khối u ác tính. Cần đặc biệt chú ý sàng lọc, phát hiện và điều trị sớm ở những bệnh nhân viêm dạ dày có tiền sử người trong gia đình mắc ung thư dạ dày.
Viêm dạ dày tá tràng có thể gây các biến chứng nguy hiểm
5Các chẩn đoán phát hiện bệnh
Sau khi hỏi bệnh và thăm khám lâm sàng, nếu cần thiết bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm thêm một số xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh.
Nội soi đường tiêu hóa trên
Nội soi tiêu hóa trên là phương pháp sử dụng một ống dài có gắn camera đưa qua mũi hoặc miệng vào bên trong dạ dày, giúp bác sĩ quan sát hình ảnh trực tiếp của toàn bộ niêm mạc ống tiêu hóa, cho phép xác định tổn thương cụ thể: số lượng, tính chất và mức độ ổ loét, tình trạng viêm ở bề mặt niêm mạc.
Trong quá trình soi thường kết hợp làm test urease và bấm sinh thiết làm giải phẫu bệnh, xác định có nhiễm HP hoặc tìm có tế bào ung thư hay không.
Trong viêm dạ dày cấp tính, diễn tiến bệnh thường nhanh, tổn thương có thể biến mất trong vài ngày nên đôi khi nội soi không còn thấy, trong khi sinh thiết còn phát hiện tổn thương.
Thường nội soi cho thấy xuất hiện các triệu chứng: phù nề hoặc sung huyết niêm mạc dạ dày, vết trợt hoặc chấm xuất huyết trên bề mặt niêm mạc.
Trong viêm dạ dày mạn tính, thường xuất hiện hai loại kiểu hình giải phẫu bệnh đặc trưng như sau:
- Viêm dạ dày mạn tuýp A: viêm niêm mạc phình vị, dịch vị không có acid, nồng độ gastrin cao, thường kèm theo biểu hiện tiêu chảy, thiếu máu, tê chân tay, rối loạn cảm giác sâu, bệnh thường do cơ chế tự miễn
- Viêm dạ dày mạn tuýp B: viêm xuất hiện nhiều ổ ở phình vị và hang vị, nồng độ gastrin trong máu bình thường, thường do hồi lưu tá tràng lên dạ dày làm dịch mật trào ngược.
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm máu xác định có kháng thể kháng vi khuẩn H.pylori là xét nghiệm đơn giản, không gây khó chịu cho người bệnh. Tuy nhiên không có nhiều giá trị chẩn đoán do không xác định được tình trạng nhiễm HP mới hay từ trước đó.
Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm công thức máu để đánh giá tình trạng mất máu và mức độ thiếu máu của người bệnh để lựa chọn hướng xử trí và phương pháp điều trị phù hợp nhất.
Xét nghiệm phân
Một số trường hợp cần thực hiện xét nghiệm phân để đánh giá có kháng nguyên của vi khuẩn H.pylori trong phân. Xét nghiệm này có độ đặc hiệu cao, không gây khó chịu cho người bệnh tuy nhiên giá thành thường cao nên không sử dụng thường quy trong chẩn đoán.
Ngoài ra xét nghiệm phân còn hỗ trợ chẩn đoán xác định có tình trạng xuất huyết tiêu hóa (đi ngoài phân máu) hay không.
Một số trường hợp nghi ngờ chẩn đoán, có thể chỉ định xét nghiệm phân để loại trừ các tình trạng đi tiêu phân máu khác như hội chứng kiết lỵ, bệnh crohn, nhiễm trùng đường ruột.
Xét nghiệm phân để chẩn đoán bệnh viêm dạ dày tá tràng
Xét nghiệm hơi thở
Xét nghiệm hơi thở được sử dụng phổ biến trong chẩn đoán và theo dõi điều trị viêm dạ dày do H.pylori.
Xét nghiệm này sử dụng chất phóng xạ có chứa ure (C14UBT). Vi khuẩn H.pylori có khả năng biến ure thành cacbon dioxit, do đó có sự gia tăng khí CO2 trong khí thở ra.
Xét nghiệm hơi thở để chẩn đoán bệnh viêm dạ dày tá tràng
6Khi nào cần gặp bác sĩ?
Các dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ
Hầu hết mọi người đều đã từng gặp tình trạng đau bụng nghi ngờ do đau dạ dày, thường do công việc bận rộn gây ăn uống thất thường hoặc căng thẳng trong công việc.
Đa số tình trạng này thoáng qua, không gây ảnh hưởng quá nhiều và không kéo dài quá lâu nên thường không cần đến các cơ sở y tế khám và điều trị.
Tuy nhiên, bạn không nên chủ quan mà cần đến khám bác sĩ ngay khi thấy các dấu hiệu dưới đây:
- Cơn đau xuất hiện thường xuyên, kéo dài gây ảnh hưởng tới ăn uống, ăn kém, gầy sút cân.
- Đau dữ dội, đau đột ngột tăng lên.
- Đau kèm theo tình trạng nôn, buồn nôn hoặc rối loạn tiêu hóa.
- Nôn ra máu hoặc đi cầu phân đen, phân lẫn máu đỏ tươi.
- Đau đầu, chóng mặt, da xanh xao, nhợt nhạt.
- Trong gia đình có nhiều thành viên biểu hiện tương tự hoặc đã được chẩn đoán bệnh dạ dày.
Nơi khám chữa bệnh uy tín
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tiêu hoá. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:
- Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y dược, bệnh viện 115, bệnh viện Chợ Rẫy.
- Tại Hà Nội: bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Đại học Y Hà Nội, bệnh viện Saint Paul, bệnh viện 108.
Hoặc bạn có thể đến khám tại các bệnh viện lớn trong khu vực có kinh nghiệm về chuyên khoa tiêu hóa.
7 Cách điều trị viêm dạ dày tá tràng
Điều trị viêm dạ dày tá tràng nói chung có nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Một trong những phương pháp phổ biến là sử dụng thuốc dạ dày để loại bỏ các yếu tố tấn công vào niêm mạc, tăng cường chức năng của các thành phần bảo vệ và hỗ trợ điều trị triệu chứng kèm theo.
Thuốc kháng axit: các thuốc có khả năng trung hòa acid HCl trong lòng dạ dày, thường có chứa các muối và nhôm hydroxide, magie.
Thuốc chống bài tiết acid dạ dày: lựa chọn nhóm kháng histamin như cimetidine, ranitidine,... làm giảm sản xuất axit dạ dày.
Thuốc ức chế bơm proton (PPI): đây là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị. Thuốc PPI làm mất hoạt tính men H+/K+ ATPase ở tế bào thành, ức chế bơm proton. Một số thuốc trong nhóm này thường được sử dụng như omeprazole, pantoprazole, esomeprazole, rabeprazole.
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: các thuốc như sucralfat, bismuth có tác dụng tăng cường yếu tố bảo vệ nhờ tạo lớp phủ bề mặt, ngăn cách niêm mạc dạ dày với môi trường acid.
Thuốc kháng sinh: Người bệnh viêm dạ dày do vi khuẩn H.pylori sẽ được chỉ định thuốc kháng sinh để diệt vi khuẩn. Phác đồ diệt vi khuẩn H.pylori thường sẽ cần sử dụng phối hợp một vài loại kháng sinh trong thời gian ít nhất 2 tuần, sau đó đánh giá lại xem đã sạch vi khuẩn hay chưa.
8Phương pháp phòng ngừa viêm dạ dày tá tràng
Tránh ăn các loại thực phẩm gây kích thích niêm mạc dạ dày như đồ uống có cồn, thức ăn chua cay hoặc có tính acid như ớt, tiêu, hoa quả quá chua, giấm.
Không hút thuốc lá, thuốc lào.
Chế độ ăn khoa học: Ăn đúng bữa, đúng giờ, không bỏ bữa, đặc biệt là bữa sáng. Ăn chậm nhai kỹ.
Thận trọng khi sử dụng các thuốc giảm đau kháng viêm không chứa steroid như aspirin, ibuprofen hoặc nhóm steroid. Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của thầy thuốc hoặc dược sĩ để tránh các tác dụng phụ của thuốc lên hệ tiêu hóa.
Giảm stress: Tránh các căng thẳng trong công việc, sắp xếp thời gian hợp lý. Bạn có thể tập thư giãn bằng cách tập yoga, thiền.
Chế độ ăn uống khoa học giúp phòng ngừa viêm dạ dày tá tràng
Viêm dạ dày tá tràng là một bệnh phổ biến trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Hãy chia sẻ những thông tin hữu ích trên đến bạn bè và mọi người xung quanh bạn nhé!
Nguồn: WebMD, MayoClinic, ClevelandClinic.
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
