Xuất huyết tiêu hoá: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý có thể gặp ở mọi lứa tuổi với biểu hiện nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc máu đỏ tươi. Bệnh xảy ra do tổn thương tại các phần của ống tiêu hóa. Cùng tìm hiểu về bệnh xuất huyết tiêu hóa qua bài viết dưới đây nhé!

1Xuất huyết tiêu hoá là gì?

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý xảy ra do chảy máu từ bất kỳ vị trí nào của ống tiêu hóa từ miệng đến hậu môn. Các biểu hiện của xuất huyết tiêu hóa là khác nhau tùy theo vị trí tổn thương, mức độ chảy máu và quá trình phân hủy máu trong đường ruột.

Xuất huyết tiêu hóa có liên quan đến nhiều rối loạn trong cơ thể như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày, xơ gan, ung thư hoặc bệnh lý về máu.[1]

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng máu chảy ra từ bất kỳ phần nào của ống tiêu hóa

2Phân loại xuất huyết tiêu hoá

Tùy vào vị trí chảy máu từ ống tiêu hóa mà biểu hiện lâm sàng của người bệnh có thể khác nhau. Vì thế, để thuận tiện cho việc chẩn đoán và lựa chọn phương pháp điều trị, các bác sĩ thường chia xuất huyết tiêu hóa thành 2 phần:

• Xuất huyết tiêu hóa trên: là tình trạng máu chảy từ các phần phía trên hỗng tràng (thuộc ruột non) bao gồm miệng, thực quản, dạ dày, tá tràng.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: máu chảy từ phần còn lại của ống tiêu hóa như hỗng tràng, hồi tràng (ruột non), đại tràng, trực tràng và hậu môn.[1]

3Xuất huyết tiêu hoá có nguy hiểm không?

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý nghiêm trọng, cần phải được xử trí kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm như:

• Suy hô hấp: do nôn ra máu, thức ăn sặc vào phổi gây dị vật đường thở khiến người bệnh khó thở, viêm phổi nặng.
• Sốc mất máu: nếu lượng máu chảy từ đường tiêu hóa quá nhiều trong một khoảng thời gian ngắn có thể làm giảm khối lượng tuần hoàn. Từ đó, người bệnh có thể gặp tình trạng kích thích, da tái nhợt, mạch nhanh, trụy mạch hoặc tụt huyết áp, thậm chí tử vong.
• Xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản gợi ý tình trạng xơ gan mất bù, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người bệnh.

Xuất huyết tiêu hóa có thể gây suy hô hấp khiến người bệnh khó thở

4Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hoá

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa rất đa dạng, tùy vào từng vị trí chảy máu tại ống tiêu hóa. Một số nguyên nhân chính thường gặp gồm:

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hoá trên

Các tổn thương gây chảy máu từ miệng đến hết tá tràng đều là nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa trên gồm:

• Hội chứng Mallory-Weiss: là những tổn thương gây xước, rách niêm mạc thực quản, dạ dày. Bệnh thường gặp ở người nôn nhiều, kéo dài và có liên quan đến uống rượu bia.
• Giãn vỡ tĩnh mạch thực quản: là một biểu hiện của tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa gặp trong xơ gan mất bù. Người bệnh thường nôn ra máu đỏ tươi dữ dội, số lượng lớn và dễ bị sốc mất máu.
• Viêm dạ dày: các tổn thương viêm, phù nề niêm mạc dạ dày có thể chảy máu gây nôn ra máu số lượng ít kèm đau thượng vị, ợ hơi, ợ chua.
• Loét dạ dày: thường gây xuất huyết tiêu hóa khi vết loét lớn, lan vào các mạch máu tại dạ dày.
• Ung thư dạ dày: ngoài nôn ra máu, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, gầy sút cân nhanh chóng.
• Rối loạn quá trình đông máu: thường gặp trong xuất huyết tiêu hóa do sốt xuất huyết, giảm tiểu cầu, xơ gan, giảm yếu tố đông máu, nhiễm độc.[2]

Loét dạ dày tá tràng là nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa trên

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hoá dưới

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa dưới thường đa dạng do các tổn thương từ ruột non đến hậu môn như:

• Nhiễm giun sán: quá trình giun sán hoạt động trong đường tiêu hóa để lấy thức ăn có thể làm tổn thương niêm mạc ruột và gây xuất huyết tiêu hóa dưới.
• Bệnh Crohn: là bệnh lý với nhiều tổn thương mạn tính tại ruột khiến niêm mạc dễ bị chảy máu dẫn đến xuất huyết.
• Polyp: các khối polyp đại tràng, trực tràng kích thước lớn thường gây bị va chạm, trầy xước và chảy máu.
• Ung thư đại tràng, trực tràng: là nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa dưới thường gặp với biểu hiện đi ngoài máu đỏ kèm theo rối loạn đại tiện, mót rặn và sút cân.
• Bệnh trĩ: các búi trĩ vỡ có thể gây đi ngoài phân đỏ tươi kéo dài làm ảnh hưởng đến số lượng tế bào máu.[3][1][2]

Ung thư đại tràng có thể gây xuất huyết tiêu hóa dưới

5Biến chứng của xuất huyết tiêu hoá

Xuất huyết tiêu hóa không được chẩn đoán, phát hiện nguyên nhân và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như:

• Sốc mất máu.
• Thiếu máu mạn tính.
• Suy hô hấp.
• Viêm phổi hít.

6Các cách chẩn đoán xuất huyết tiêu hoá

Việc chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa không khó với các biểu hiện chủ yếu bao gồm nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc phân màu đỏ tươi. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất trong chẩn đoán bệnh là xác định được vị trí tổn thương và nguyên nhân xuất huyết.

Một số phương pháp giúp chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa hiện nay gồm:

• Công thức máu: nhằm đánh giá mức độ mất máu thông qua chỉ số hồng cầu, huyết sắc tố hoặc phát hiện tiểu cầu giảm gây chảy máu.
• Nội soi thực quản - dạ dày - tá tràng: giúp bác sĩ phát hiện được vị trí, hình thái và nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa trên. Đặc biệt, một số bệnh lý như loét dạ dày, giãn tĩnh mạch thực quản có thể được can thiệp xử trí thông qua biện pháp này.
• Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân (FOBT): giúp phát hiện sớm tình trạng xuất huyết tiêu hóa mức độ nhẹ, rỉ rả kéo dài. Biện pháp này đặc biệt có giá trị giúp sàng lọc và chẩn đoán ung thư đại trực tràng.
• Nội soi đại trực tràng: giúp phát hiện các nguyên nhân gây xuất huyết đường tiêu hóa dưới như trĩ, ung thư, polyp.
• Chụp X-quang có cản quang: giúp phát hiện các khối ung thư, polyp gây xuất huyết tiêu hóa.[1]

Nội soi dạ dày có giá trị chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trên

7Cách điều trị xuất huyết tiêu hoá

Việc điều trị xuất huyết tiêu hóa cần được thực hiện sớm với các biện pháp hồi sức cấp cứu để ổn định bệnh nhân, cầm máu và giải quyết nguyên nhân gây bệnh. Một số biện pháp điều trị xuất huyết tiêu hóa hiện nay gồm:

Bảo vệ đường hô hấp

Bảo vệ hô hấp là biện pháp cần tiến hành sớm khi người bệnh có xuất huyết tiêu hóa cao gây nôn ra máu kèm theo thức ăn để tránh sặc vào đường thở. Các kỹ thuật bảo vệ đường hô hấp gồm:

• Cho người bệnh nằm nghiêng đầu về 1 bên.
• Lấy hết dị vật, máu trong miệng (nếu có thể).
• Đặt nội khí quản, thở oxy.

Bù dịch và truyền máu

Người bệnh xuất huyết tiêu hóa mức độ nặng có thể dẫn đến giảm khối lượng tuần hoàn nghiêm trọng gây sốc mất máu. Vì thế, để đảm bảo huyết động của người bệnh thì việc bù dịch là hết sức cần thiết:

• Người bệnh có thể được truyền dung dịch muối NaCl 0,9%.
• Các dung dịch cao phân tử.
• Sau khi xác định được nhóm máu thì truyền máu tương ứng với lượng máu mất.

Người bệnh xuất huyết tiêu hóa nặng có thể phải truyền máu

Sử dụng thuốc

Xuất huyết tiêu hóa có thể được cải thiện nhờ sử dụng một số thuốc có các dụng co mạch, cầm máu như:

• Octreotide.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI).
• Ngoài ra, với bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa do giun sán, bác sĩ sẽ kê thuốc tẩy giun với liều phù hợp với cân nặng.

Cầm máu

Biện pháp cầm máu đóng vai trò quan trọng trong điều trị xuất huyết tiêu hóa để giảm lượng máu mất ra ngoài cơ thể. Một số biện pháp cầm máu thường áp dụng hiện nay gồm:

• Thắt vòng, tiêm xơ búi giãn vỡ tĩnh mạch thực quản.
• Phẫu thuật nối tĩnh mạch cửa với tĩnh mạch chủ (TIPS) với người bệnh xơ gan giãn vỡ tĩnh mạch thực quản.
• Thắt búi trĩ.
• Tiêm xơ, đốt điện ổ loét dày tá tràng.
• Nội soi cắt khối polyp.
• Nút mạch cầm máu.[4][2]

8Cách chăm sóc bệnh nhân xuất huyết tiêu hoá

Do mất một lượng máu lớn với các tổn thương đường tiêu hóa, vì thế chế độ chăm sóc và dinh dưỡng đối với bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa là rất quan trọng cho quá trình hồi phục. Một số biện pháp chăm sóc nên được áp dụng gồm:

• Nghỉ ngơi tại giường: bệnh nhân nên hạn chế đứng dậy, đi lại một mình mà không có người hỗ trợ để tránh chóng mặt, ngã do thiếu máu hoặc xuất huyết tái phát.
• Vận động nhẹ: bệnh nhân có thể thực hiện các bài tập nhẹ cho tay, chân và thường xuyên xoay trở trên giường để tránh mệt mỏi, tăng cường lưu thông máu.
• Ưu tiên các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa.
• Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày.
• Hạn chế ăn thực phẩm cay nóng, kích thích như ớt, hạt tiêu, bia, rượu.

Người bệnh xuất huyết tiêu hóa nên ăn những thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa

9Các lưu ý sau khi điều trị thành công xuất huyết tiêu hoá

Để hạn chế nguy cơ xuất huyết tiêu hóa tái phát, người bệnh nên lưu ý một số điều sau:

• Đi tái khám theo yêu cầu của bác sĩ: điều này giúp bác sĩ có thể theo dõi được tiến trình hồi phục của đường tiêu hóa, phát hiện sớm nguy cơ tổn thương tái phát nhằm điều trị phù hợp.
• Tiếp tục sử dụng thuốc: người bệnh xuất huyết tiêu hóa nên duy trì uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Một số loại thuốc thường dùng sau xuất huyết tiêu hóa gồm: thuốc dạ dày thuộc nhóm ức chế bơm proton PPI, viên sắt.
• Duy trì lối sống lành mạnh: bao gồm thư giãn, tránh stress, ăn uống khoa học, lành mạnh, kiêng bia rượu, thuốc lá…[1]

10Cách phòng ngừa xuất huyết tiêu hoá

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý do nhiều nguyên nhân với các tổn thương khác nhau tại đường tiêu hóa. Vì thế, bạn nên phòng ngừa bệnh với một số biện pháp gồm:

• Không uống bia rượu.
• Hạn chế đồ cay nóng, chiên rán ngập dầu mỡ.
• Tích cực bổ sung rau xanh, hoa củ giúp cung cấp cho cơ thể chất xơ, vitamin và khoáng chất để đường ruột khỏe mạnh.
• Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm, ăn chín uống sôi nhằm phòng ngừa giun sán.
• Không nằm ngay sau khi ăn để phòng tránh trào ngược dạ dày thực quản.
• Khám sức khỏe và nội soi đường tiêu hóa định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương và điều trị kịp thời.

Ăn nhiều rau củ quả có thể giúp phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn nhiều kiến thức bổ ích về bệnh xuất huyết tiêu hóa. Bạn hãy thực hiện ngay các biện pháp phòng ngừa bệnh để giảm nguy cơ xuất huyết tiêu hóa gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhé!