Sốt xuất huyết: Triệu chứng, Biến chứng và Cách điều trị hiệu quả

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm phổ biến ở nước ta, nhất là vào mùa mưa. Biểu hiện chính của bệnh gồm nổi ban đỏ dưới da, chảy máu chân răng, thậm chí là xuất huyết nội tạng nặng dẫn đến tử vong. Cùng tìm hiểu bệnh sốt xuất huyết qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh sốt xuất huyết là gì?

Sốt xuất huyết là gì?

Sốt xuất huyết là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền chủ yếu qua trung gian muỗi vằn (đặc biệt là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus). Có 4 tuýp virus Dengue gây bệnh cho người, được đặt tên là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4 [1], [2].

Muỗi vằn thường hoạt động chủ yếu vào ban ngày và đẻ trứng ở môi trường nước sạch chứa trong chum vại, bể, lọ hoa, phuy nước, chậu cây cảnh, chai lọ, vỏ dừa, lốp ô tô cũ, máng nước.

Đôi khi có ở hốc cây, kẽ lá (dừa, chuối, bẹ khoai) ở trong và quanh nhà những nơi râm mát, bọ gậy thích môi trường nước, hơi có tính axit, nhất là nước mưa.

Vì vậy, việc loại bỏ các nguồn nước xung quanh nhà cửa là một phần quan trọng của việc ngăn chặn sự lây lan bệnh sốt xuất huyết.

Tình hình dịch tễ

Theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC) tại cuộc họp báo chiều 24-7, tình hình dịch sốt xuất huyết đang tăng nhanh và bước vào giai đoạn cao điểm. Tính đến ngày 15-7-2025, thành phố đã ghi nhận 15.546 ca mắc, cao gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái, cùng với đó là 10 ca tử vong trong khu vực.

Ngành y tế đặc biệt cảnh báo về tình trạng nhiều ca bệnh trở nặng do sốc vì tự điều trị tại nhà. Bên cạnh sốt xuất huyết, bệnh tay chân miệng cũng gia tăng với 15.724 ca (tăng 43%), dù đã có xu hướng chững lại; trong khi đó, số ca COVID-19 vẫn ở mức thấp và đang giảm.

Trước nguy cơ dịch bùng phát mạnh, Sở Y tế đã chỉ đạo các đơn vị y tế tăng cường diệt lăng quăng và thu gom vật chứa nước, đồng thời yêu cầu các bệnh viện rà soát quy trình điều trị để xử trí kịp thời các ca bệnh nặng.

Ông Nguyễn Hồng Tâm - Giám đốc HCDC nhấn mạnh hai mục tiêu chính là hạn chế số ca mắc và tử vong, với tinh thần "Không có lăng quăng, không có sốt xuất huyết". Ngành y tế kêu gọi người dân nâng cao ý thức phòng bệnh, phát hiện sớm và phối hợp chặt chẽ để kiểm soát hiệu quả các dịch bệnh trong thời gian tới.

Tình hình sốt xuất huyết tại Hà Nội đang nóng lên từng ngày. Chỉ trong một tuần (25/7 - 1/8), thành phố đã ghi nhận thêm 94 ca mắc mới và 6 ổ dịch. Nhiều khu vực đang có chỉ số côn trùng ở ngưỡng nguy cơ cao, dự báo số ca bệnh sẽ tiếp tục tăng nhanh.

Mặc dù tính từ đầu năm chưa có ca tử vong, ngành y tế cảnh báo rằng sự chủ quan của người dân chính là điều kiện thuận lợi nhất cho dịch bùng phát.

Để bảo vệ bản thân và gia đình, Sở Y tế Hà Nội kêu gọi mỗi người dân hãy hành động ngay:

• Dọn dẹp nhà cửa, loại bỏ các vật dụng chứa nước đọng (chai, lọ, lốp xe cũ...) để triệt tiêu nơi muỗi đẻ trứng.
• Chủ động diệt lăng quăng, bọ gậy trong các bể chứa nước, khay nước tủ lạnh...
• Ngủ màn và sử dụng các biện pháp chống muỗi đốt, ngay cả vào ban ngày.

Ngành y tế đang nỗ lực tối đa để kiểm soát dịch, nhưng sự tham gia của cộng đồng mới là yếu tố quyết định.

Đặc biệt, dịch bệnh thường bùng phát vào mùa mưa, từ tháng 7 đến tháng 10, khi điều kiện thời tiết thuận lợi cho sự sinh sôi và phát triển của muỗi vằn. [3]

Sốt xuất huyết là bệnh sốt cấp tính lây truyền chủ yếu do muỗi vằn

2Triệu chứng sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng đa dạng, diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

Triệu chứng nhẹ

Các triệu chứng nhẹ phổ biến bao gồm:

• Sốt cao đột ngột.
• Phát ban trên cơ thể (thường là những nốt ban đỏ li ti dưới da) xuất hiện sau 3 - 7 ngày kể từ ngày sốt.
• Đau nhức cơ toàn thân và khớp.
• Nhức đầu dữ dội.
• Đau sau mắt.
• Ăn không ngon, nôn và buồn nôn.

Các triệu chứng trên thường kéo dài từ 2 đến 7 ngày, hầu hết người bệnh sẽ dần tự phục hồi sau khoảng một tuần.

Triệu chứng sốt xuất huyết thường gặp

Triệu chứng nặng

Sốt xuất huyết nặng có thể gây sốc và chảy máu trong. Đây là tình trạng đe dọa tính mạng, thậm chí là tử vong và cần được theo dõi tại bệnh viện.

Những người đã từng mắc sốt xuất huyết trước đây, trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết nặng cao hơn.

Các dấu hiệu cảnh báo thường bắt đầu trong 1 - 2 ngày sau khi hết sốt, bao gồm [4]:

• Đau bụng dữ dội.
• Nôn mửa nhiều, dai dẳng, nôn ra máu, đi ngoài phân đen.
• Chảy máu răng hoặc chảy máu mũi.
• Có máu trong nước tiểu, phân hoặc chất nôn.
• Da bị bầm tím, đây là biểu hiện của xuất huyết dưới da.
• Đau bụng vùng gan, vùng thượng vị.
• Khó thở.
• Cảm giác khó chịu hơn mặc dù đã hạ sốt.
• Cơ thể mệt mỏi, lo lắng, hoảng hốt.

Lưu ý: Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, hãy lập tức đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Triệu chứng sốt xuất huyết thể nặng

3Sốt xuất huyết có lây không?

Sốt xuất huyết là bệnh lý lây truyền từ người bệnh sang người lành chủ yếu qua muỗi vằn (muỗi Aedes) và bệnh có thể phát triển thành dịch. Muỗi Aedes hút máu chứa virus Dengue của người bệnh sau đó lây bệnh sang người lành qua vết muỗi cắn. [5], [2]

Bệnh nhân mắc sốt xuất huyết có thể gặp nhiều biến chứng nặng nhưng một số không hoặc có rất ít triệu chứng. Vì thế, nếu đang sống trong vùng dịch thì bạn và gia đình vẫn cần phải chủ động phòng ngừa tích cực.

Muỗi truyền virus từ người bệnh sang người bình thường

4Con đường lây truyền và khả năng lây lan của sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết có thể lây truyền qua nhiều con đường khác nhau nhưng chủ yếu là qua muỗi vằn. Một số con đường lây truyền có thể gặp ở bệnh sốt xuất huyết gồm:

Lây truyền qua muỗi đốt

Muỗi vằn Aedes là vật trung gian lây truyền chính của virus Dengue gây sốt xuất huyết. Khi muỗi vằn đốt bệnh nhân sốt xuất huyết sẽ nhận máu chứa virus gây bệnh. Từ đó, chúng sẽ truyền virus Dengue sang người lành qua vết muỗi cắn. [2]

Bệnh sốt xuất huyết thường lây truyền chủ yếu qua vết muỗi cắn

Lây truyền từ người sang muỗi

Một số bệnh nhân có chứa virus gây bệnh sốt xuất huyết và có khả năng truyền bệnh ngay cả khi chưa có bất kỳ triệu chứng nào. Vì thế, việc lây truyền virus từ người sang muỗi có thể xảy ra trong khoảng thời gian từ trước khi biểu hiện triệu chứng 2 ngày đến sau khi hết sốt 2 ngày.

Truyền từ mẹ sang con

Hiện nay, bằng chứng virus sốt xuất huyết có thể lây truyền từ máu mẹ sang con qua rau thai vẫn còn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, trong thời kỳ mang thai nếu sản phụ bị sốt xuất huyết thì có thể dẫn đến một số biến chứng sau:

• Chảy máu bất thường trong thai kỳ.
• Đẻ non, trẻ sinh ra nhẹ cân.
• Suy thai.

Các con đường lây truyền dẫn khác

Virus Dengue có thể tồn tại trong máu của người bệnh. Do đó, một số trường hợp hiếm gặp bệnh sốt xuất huyết có thể được lây truyền qua các chế phẩm máu bị nhiễm bệnh, truyền máu hoặc ghép tạng.[6]

5Biến chứng của bệnh sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết nặng có thể gây chảy máu ở nhiều cơ quan nội tạng và tổn thương các cơ quan quan trọng như gan, lách. Tình trạng máu trở nên đặc hơn (cô đặc máu) có thể khiến huyết áp giảm xuống mức nguy hiểm, dẫn đến sốc. Trong một số trường hợp sốt xuất huyết nặng có thể dẫn đến tử vong.

Phụ nữ mang thai bị sốt xuất huyết có thể lây nhiễm virus sang em bé trong khi sinh và bệnh thường diễn biến nặng hơn, nhiều biến chứng, sinh non, nhẹ cân, nhất là xuất huyết khi sinh và sau sinh[7], [2]

Sốt xuất huyết có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng

6Cách chẩn đoán bệnh

Sốt xuất huyết là bệnh lý có nhiều triệu chứng đa dạng. Vì thế để chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ kết hợp giữa khai thác tiền sử, thăm khám lâm sàng và xét nghiệm bổ trợ. Một số thông tin về sức khỏe sau đây, bác sĩ cần sẽ hỏi khi thăm khám gồm:

• Nơi sinh sống của bạn có phải vùng dịch tễ của sốt xuất huyết.
• Bạn đã từng đi qua vùng dịch sốt xuất huyết.
• Tiền sử tiêm phòng các bệnh truyền nhiễm.
• Tiền sử mắc sốt xuất huyết trước đây.

Xét nghiệm thường quy

Các xét nghiệm thường quy được dùng để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát, chẩn đoán và dự báo sớm diễn tiến nặng của bệnh, thường được sử dụng trong thực hành lâm sàng như:

• Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu.
• Xét nghiệm về chức năng đông máu.
• Siêu âm ổ bụng tổng quát.
• Chụp X-Quang ngực.

Xét nghiệm chẩn đoán siêu vi dengue

Để xác định chính xác loại virus gây bệnh hoặc kiểm tra các biến chứng (nếu có), bác sĩ có thể yêu cầu lấy dịch từ mũi hoặc họng để xét nghiệm hoặc chụp X-quang lồng ngực nếu nghi ngờ có biến chứng phổi. Một số xét nghiệm thường dùng như:

• Xét nghiệm nhanh tìm kháng nguyên NS1: Xét nghiệm này thường được áp dụng từ ngày 1 đến ngày 7 của bệnh (ưu tiên trong 5 ngày đầu).
• Xét nghiệm ELISA hoặc test nhanh tìm kháng thể IgM, IgG: từ ngày thứ 5 của bệnh nếu NS1 âm tính.
• Xét nghiệm PCR, phân lập vi rút: thường người bệnh sẽ được lấy máu trong giai đoạn sốt (thực hiện ở các cơ sở xét nghiệm có điều kiện).[8][9]

7Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Sốt xuất huyết nặng là một trường hợp cấp cứu y tế đe dọa tính mạng. Cần gặp bác sĩ nếu gần đây bạn đã đến khu vực có dịch sốt xuất huyết và xuất hiện các triệu chứng sau [7]:

• Sốt cao đột ngột từ 38,5 - 40 độ C.
• Đau đầu, đau nhức mắt, đau cơ.
• Cảm thấy mệt mỏi, khát nước.
• Xuất hiện nhiều nốt ban đỏ dưới da.
• Nôn nhiều.

Dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết thể nặng

Nơi khám chữa bệnh

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Truyền nhiễm, Nội. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhân Dân 115...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Quân Y 108, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại Học Y Hà Nội...

8Cách điều trị sốt xuất huyết

5 lưu ý quan trọng khi bị sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là bệnh do virus gây ra và chưa có thuốc đặc trị. Hiện nay, điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng bệnh, bổ sung dinh dưỡng, theo dõi sát diễn tiến và chờ cơ thể tự hồi phục.

Trong quá trình này, người bệnh cần lưu ý theo dõi các dấu hiệu trở nặng để đến bệnh viện kịp thời. Với tình trạng nhẹ, bệnh sốt xuất huyết có thể được điều trị tại nhà bằng một số biện pháp như [2]:

• Uống nhiều nước: Sốt cao và nôn ói có thể khiến cơ thể mất nước do đó bạn nên bổ sung nước. Cách bổ sung nước tốt nhất trong trường hợp bệnh nhẹ là qua đường uống, càng nhiều càng tốt, nếu bệnh nhân còn khả năng chịu đựng được. Bạn có thể dùng nước lọc, nước dừa, nước cam, nước chanh hoặc dung dịch điện giải như oresol (giúp bù nước và muối khoáng bị mất do sốt và nôn).
• Hạ sốt: Chỉ được dùng paracetamol (loại thuốc hạ sốt không chứa thành phần gây chảy máu khác) cách mỗi 4 - 6 giờ, liều mỗi lần dùng từ 10 - 15 mg/kg. Kết hợp với lau mát bằng nước ấm và mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát. Theo dõi các dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết nặng đã nêu trên.

• Vắc xin Qdenga giúp phòng sốt xuất huyết cho người từ 4–60 tuổi, hiệu quả với cả 4 tuýp virus Dengue. Gồm 2 mũi tiêm, cách nhau 3 tháng, không từng bị sốt xuất huyết trước đây cũng có thể tiêm.

Đối với những trường hợp nặng có các dấu hiệu cảnh báo đã nêu trên, trẻ đang bú sữa mẹ, phụ nữ có thai, người mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường (đái tháo đường), bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) cần nhập viện để được theo dõi và xử trí kịp thời nếu bệnh trở nặng theo chỉ định của bác sĩ cần nhập viện để được theo dõi và xử trí kịp thời nếu bệnh trở nặng. [10]

9Cách phòng tránh bệnh sốt xuất huyết

Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng (bọ gậy) và phòng chống muỗi đốt [11].

Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng, bọ gậy

• Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
• Thả cá nhỏ như cá bảy màu, cá lia thia vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại) để diệt lăng quăng, bọ gậy.
• Thay rửa các dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ (lu, khạp…) hàng tuần.
• Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh ly vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp xe cũ, hốc tre, bẹ lá dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
• Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn (tủ) đựng chén bát, thay nước bình hoa.

Phòng chống muỗi đốt

• Mặc quần áo dài tay.
• Ngủ trong màn (mùng) kể cả ban ngày.
• Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi.
• Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
• Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
• Tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.

Cách phòng sốt xuất huyết tốt nhất là diệt muỗi, bọ gậy, lăng quăng

Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về sốt xuất huyết cũng như những thông tin về bệnh truyền nhiễm này để bạn có thể bảo vệ bản thân và gia đình tránh khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Nếu quý đọc giả cảm thấy hay và bổ ích thì hãy chia sẽ đến người thân và gia đình của mình nhé!