Bệnh cường giáp là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Cường giáp là bệnh tuyến giáp hay gặp ở nữ giới, nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng tìm hiểu các vấn đề xoay quanh bệnh cường giáp qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh cường giáp là gì?

Bệnh cường giáp (hyperthoidism) là tình trạng tuyến giáp hoạt động nhiều hơn mức bình thường, tạo nên nhiều hormone hơn nhu cầu của cơ thể, làm tăng lượng hormone trong máu. Việc này gây những tổn hại nghiêm trọng về tim, xương, cơ, khả năng sinh sản.[1]

Bệnh cường giáp là sự tăng hoạt động các tế bào tuyến giáp

2Nguyên nhân gây bệnh cường giáp

Có nhiều bệnh lý có thể dẫn đến bệnh cường giáp, chẳng hạn như:

Bệnh Graves: là bệnh rối loạn miễn dịch làm cho hệ miễn dịch của cơ thể nhận nhầm tuyến giáp là tế bào lạ, nên tiết ra các chất tấn công tuyến giáp, kích thích tuyến giáp sản xuất nhiều hormone. Đây là bệnh hay gặp gây ra cường giáp chiếm 75% [2].

Bướu giáp: các bướu, u sần trên tuyến giáp kích thích quá trình hoạt động của tuyến giáp làm cho sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp. Các bướu này có thể được ngăn cách với mô tuyến giáp bình thường.

Viêm giáp: có thể khiến hormone tuyến giáp dư thừa được lưu trữ trong tuyến giáp rò rỉ vào máu và gây ra các triệu chứng của bệnh cường giáp.

Dư iot (thực phẩm, thuốc): do cung cấp quá nhiều nguyên liệu sản xuất hormone nên có thể sản xuất nhiều hormone giáp hơn bình thường.

Dùng thuốc hormon tuyến giáp: dùng thuốc cung cấp hormone giáp cho người suy giáp quá liều có thể gây nên hiện tượng cường giáp.

Khối u lành tính trong tuyến yên: các khối u ở vùng này có thể kích thích hormone TSH (hormone tuyến yên kích thích sản xuất hormone ở tuyến giáp) sản xuất nhiều hơn từ đó kích thích tuyến giáp sản xuất nhiều hormone.

Bướu tuyến giáp là một nguyên nhân gây cường giáp

3Đối tượng dễ mắc bệnh cường giáp

Bệnh cường giáp có nguy cơ cao hơn ở các đối tượng sau:[3]

• Nữ giới
• Tuổi từ 20 đến 50 tuổi.
• Người đã từng mang thai và sinh con trong vòng 6 tháng.
• Người từng mắc bệnh về tuyến giáp hoặc có phẫu thuật liên quan đến tuyến giáp.
• Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về tuyến giáp.
• Thiếu máu ác tính (thiếu máu hồng cầu to do thiếu vitamin B12).
• Người mắc đái tháo đường type I, suy thượng thận nguyên phát hoặc rối loạn nội tiết tố.
• Người cung cấp nhiều iot hơn bình thường.

Đối tượng nguy cơ cao dễ mắc bệnh cường giáp

4Triệu chứng của bệnh cường giáp

Các triệu chứng có thể gặp do tuyến giáp hoạt động quá mức là:[4]

• Rối loạn điều hòa thân nhiệt thường xuyên cảm giác nóng, đổ mồ hôi nhiều, tay ẩm, như mọng nước.
• Khát nước, uống nhiều, tiểu nhiều.
• Nhịp tim nhanh, thường lớn hơn 100 lần/phút, xuất hiện tình trạng hồi hộp đánh trống ngực, có thể nghe thấy nhịp tim khi hoạt động bình thường chứ không cần áp tai. Huyết áp tăng, đặc biệt là huyết áp tâm thu, hiệu số huyết áp rộng.
• Thay đổi cân nặng: gầy, sụt cân nhanh, mặc dù không thay đổi chế độ ăn uống, lao động, sinh hoạt, thường xuyên cảm thấy đói. Tuy nhiên, ở một số bệnh nhân nữ trẻ tuổi có thể xuất hiện tình trạng tăng cân khác thường.
• Tăng nhu động ruột, hay gặp tình trạng tiêu chảy.
• Mắt long lanh.
• Các dấu hiệu thần kinh: thường xuyên có cảm giác bồn chồn, lo lắng, khó chịu, bứt rứt, dễ cáu gắt, mệt mỏi trong người. Run ở đầu ngón tay với đặc điểm: tần số cao, biên độ thấp, đều. Mất ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Chu kỳ kinh nguyệt thay đổi ở các yếu tố như thời gian, khoảng cách giữa hai lần, màu sắc. Dễ vô sinh, sảy thai.
• Cổ to bất thường do tuyến giáp tăng kích thước.
• Tóc mỏng dễ gãy.
• Biểu hiện cơ bắp: có thể teo cơ đặc biệt là ở vòng quanh vai, yếu cơ phát hiện được bằng dấu hiệu ghế đẩu.

Tuy nhiên, cần lưu ý các triệu chứng về bệnh cường giáp có thể bị nhẫm lẫn với các bệnh khác, nên khó có thể chẩn đoán cường giáp chỉ với các triệu chứng thông thường.

Mất ngủ là một triệu chứng của bệnh cường giáp

5Bệnh cường giáp có nguy hiểm không?

Cường giáp là bệnh ảnh hưởng đến toàn cơ thể và gây ra nhiều biến chứng trên tim mạch, mắt, xương khớp, thai kỳ... nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Trên tim mạch

Các biến chứng trên tim mạch thường là những biến chứng nguy hiểm nhất của cường giáp.[3]

• Rung nhĩ: nhịp tim không đều dễ dẫn đến hình thành cục máu đông ở trong tim, có thể di chuyển đến các mạch máu não, tăng nguy cơ đột quỵ.
• Suy tim sung huyết: do máu không đủ đáp ứng nhu cầu của cơ thể vì nhịp tim nhanh không đủ thời gian để chứa máu trong buồng tim.

Trên xương khớp

Hormone tuyến giáp giáp tăng cao gây ảnh hưởng việc đưa canxi vào xương, khiến cơ thể thiếu các chất làm cho xương chắc khoẻ như canxi và chất khoáng làm cho xương dễ yếu và giòn, dẫn đến bệnh loãng xương

Trên mắt

Rối loạn ở mắt ảnh hưởng đến các cơ và mô xung quanh mắt gây nên tình trạng:

• Mắt lồi.
• Mắt cảm thấy khô và có sạn gây nên tình trạng cộm mắt.
• Nhạy cảm với ánh sáng.
• Mí mắt sưng, đỏ đôi khi bị kéo lại.
• Mắt đỏ hoặc viêm.
• Xuất hiện nhìn mờ hoặc nhìn đôi.
• Nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây nên tình trạng giảm thị lực.

Trong thai kỳ

Tuyến giáp hoạt động quá mức trong thai kỳ có thể làm tăng một số nguy cơ cho bà mẹ và thai nhi như:

• Tiền sản giật.
• Sẩy thai.
• Chuyển dạ và sinh non (ít hơn 37 tuần).
• Em bé sinh ra nhẹ cân (nhỏ hơn 2,5 kg).

Cơn bão giáp

Đây là tình trạng cấp cứu, có thể nguy hiểm đến tính mạng. Cơn bão giáp có thể bị kích hoạt bởi các yếu tố như nhiễm trùng, uống thuốc không đúng cách, tổn thương tuyến giáp. Các triệu chứng hay gặp của cơn bão giáp bao gồm:

• Sốt.
• Nhịp tim nhanh (lớn hơn 100 lần/phút) hoặc rất nhanh cao (lớn hơn 150 lần/phút), có thể xuất hiện loạn nhịp, suy tim tiến triển nhanh, trụy tim mạch.
• Buồn nôn và nôn.
• Tiêu chảy.
• Mất nước.
• Lú lẫn, mê sảng, kích động.

6Cách chẩn đoán bệnh cường giáp

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu định lượng các hormone trong máu như:[5]

• TSH: hormone được sản xuất bởi tuyến yên kiểm soát việc sản xuất hormone tuyến giáp.
• fT3, fT4: T3 tự do và T4 tự do là hai loại hormone tuyến giáp chính.

Chẩn đoán hình ảnh

Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh được đưa ra để tìm nguyên nhân gây nên tình trạng cường giáp như:

• Siêu âm: phát hiện các nốt tuyến giáp, khá an toàn, có thể dùng được cho cả phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Xạ hình tuyến giáp: cho một lượng iot hấp thu vào cơ thể, sau 1 giờ, đo lượng iot hấp thu bởi tuyến giáp.
• CT-scanner, PET/CT: phát hiện các khối u tuyến giáp.

Các phương pháp chẩn đoán bệnh cường giáp

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Vì triệu chứng của cường giáp có thể nhầm lẫn với bất cứ bệnh nào nên nếu có những dấu hiệu bất thường sau nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra ngay:

• Nhịp tim nhanh (lớn hơn 100 lần/phút) khi nghỉ ngơi, kèm theo cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực thường xuyên.
• Đổ mồ hôi bất thường.
• Xuất hiện khối u ở cổ.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Hoặc các triệu chứng bất thường khác của cường giáp.

Nếu mạch nhanh kể cả khi bình thường thì nên đến gặp bác sĩ

Nơi khám chữa bệnh tuyến giáp uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nội tổng quát, Nội tiết. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Nhân dân 115.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

8Cách điều trị bệnh cường giáp

Dùng thuốc

Thuốc kháng giáp như methimazole và propylthiouracil có tác dụng ngăn chặn tuyến giáp tạo ra quá nhiều hormone, giúp cân bằng hàm lượng hormone tuyến giáp của cơ thể. Người bệnh nên sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Thời gian nhận thấy tác dụng của thuốc là từ 1 - 2 tháng, trong thời gian này có thể dùng thuốc chẹn beta để làm giảm một số triệu chứng như run, mạch nhanh, tim đập nhanh, khiến bạn cảm thấy khó chịu.

Thời gian điều trị thuốc kháng giáp thường kéo dài từ 12 đến 18 tháng. Sau đó, có thể giảm liều từ từ hoặc ngừng nếu các triệu chứng biến mất và kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ hormone tuyến giáp bình thường.

Các phản ứng phụ có thể gặp khi dùng thuốc kháng giáp như: sốt, nhức đầu, đau khớp, đau bụng hoặc xuất hiện phát ban.[6]

Iot phóng xạ

Điều trị iot phóng xạ để tiêu diệt các tế bào tuyến giáp, giảm lượng hormone mà tuyến giáp sản xuất. Liều lượng bức xạ được đưa vào cơ thể rất thấp, nhưng cần phải chú ý một số điểm sau để không nhiễm bức xạ này với mọi người xung quanh như:

• Tránh tiếp xúc với phụ nữ mang thai và trẻ em.
• Nữ giới tránh mang thai trong vòng 6 tháng.
• Nam giới trong 4 tháng nên thực hiện các biện pháp quan hệ an toàn.
• Không sử dụng cho bệnh nhân lồi mắt.

Sử dụng iot phóng xạ để tiêu diệt các tế bào tuyến giáp

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể loại bỏ nguyên nhân gây nên tình trạng cường giáp. Vì vậy, nó thường được áp dụng trong các trường hợp như:

• Bướu cổ, khối u quá lớn chèn ép vùng cổ.
• Xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng về mắt.
• Không đáp ứng với các điều trị trước đó.

Lưu ý, sau khi cắt bỏ tuyến giáp thì người bệnh phải sử dụng hormone giáp bổ sung sau đó nếu thiếu hụt.

Chế độ dinh dưỡng

Bệnh nhân mắc bệnh cường giáp nên bổ sung các thực phẩm như:

• Các thực phẩm chứa ít iot như lòng trắng trứng, trái cây tươi, bơ hạt, yến mạch, khoai tây.
• Các thực phẩm họ cải ngăn tuyến giáp sử dụng iot đúng cách như súp lơ, bông cải xanh, cải xoăn, bắp cải.
• Bổ sung các loại vitamin và khoáng chất.

• Bổ sung sắt giúp hỗ trợ tạo hồng cầu cho cơ thể: các loại thịt đỏ, các loại rau lá xanh, các loại ngũ cốc.
• Bổ sung các thực phẩm giàu selen giúp cân bằng lượng hormone giáp: quả hạch, hạt chia, nấm, trà, yến mạch.
• Bổ sung các thực phẩm chứa kẽm giúp tăng cường hệ miễn dịch như thịt bò, đậu xanh, hạt điều.
• Bổ sung canxi và vitamin D để giúp xương trở nên chắc khoẻ, hạn chế biến chứng của cường giáp như cải xanh, đậu bắp, ngũ cốc, gan bò.
• Bổ sung các loại chất béo chưa bão hoà như dầu oliu, dầu hạt lanh, dầu bơ.

Bệnh nhân bị cường giáp nên tránh các thực phẩm như:

• Các thực phẩm và phụ gia chứa quá nhiều iot như cá, rong biển, tôm, cua, lòng đỏ trứng, sữa và bơ.
• Gluten có thể gây viêm tuyến giáp có trong các thực phẩm như lúa mì, lúa mạch, men bia.
• Cà phê có thể làm tăng các triệu chứng của cường giáp như tăng lo lắng, khó chịu, tim đập nhanh.

Bổ sung chế độ ăn hợp lý

9Biện pháp phòng ngừa

Bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh cường giáp bằng các điều sau:

• Kiểm tra nồng độ tuyến giáp trong khi mang thai và 6 tháng sau sinh.
• Kiểm soát tốt đường huyết.
• Kiểm soát nồng độ vitamin B12.
• Kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ nếu có tiền sử mắc các bệnh lý tuyến giáp hoặc tiền sử gia đình có người mắc bệnh tuyến giáp.

Nên kiểm tra nồng độ các hormone giáp 6 tháng 1 lần

Cường giáp là một bệnh hay gặp ở phụ nữ nhưng triệu chứng chồng lấp thường dễ gây nhầm lẫn với các bệnh khác. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn các kiến thức về bệnh cường giáp. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!