Tê mặt là một triệu chứng thường gặp, tuy nhiên đây có thể là dấu hiệu chỉ điểm nhiều bệnh lý nguy hiểm. Vậy tê mặt là gì? Hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé!
1Tê mặt là gì?
Một cách tổng quát, tê (dù ở phần nào của cơ thể) là cảm giác xảy ra khi dây thần kinh chi phối cảm giác cho một vùng bị tổn thương, chèn ép hoặc viêm.
Các cảm giác đau, cảm giác nhiệt và cảm giác xúc giác tại vùng mặt được nhận cảm bởi một đôi dây thần kinh chạy dọc hai bên đầu, chính vì vậy bất kì tổn thương nào trên các dây thần kinh này đều có thể gây tê mặt.
Một bệnh nhân có thể mắc phải tình trạng này sau khi thực hiện các thủ thuật nha khoa, sau chấn thương hoặc thậm chí sau một giấc ngủ sai tư thế.
Đôi khi, một số can thiệp y tế tại vùng mặt nếu chẳng may vô tình gây ảnh hưởng đến nhóm dây thần kinh tại đây cũng hoàn toàn có thể gây nên triệu chứng này. [1]
Tê mặt là cảm giác xảy ra khi các dây thần kinh chi phối cho vùng này bị tổn thương
2Nguyên nhân và các bệnh lý liên quan
Bệnh đa xơ cứng (MS)
Tê mặt là một trong những triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất của bệnh lý đa xơ cứng. Ngoài mặt, các vị trí khác trên cơ thể cũng có khả năng xuất hiện dấu hiệu dị cảm này.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu ra rằng, bệnh đa xơ cứng có cơ chế bệnh sinh do các tế bào miễn dịch. Nhưng vì một lý do nào đó, chúng lại tấn công lớp bảo vệ của dây thần kinh và gây tổn thương các dây này. [1]
Bệnh đa xơ cứng xảy ra khi các tế bào miễn dịch tấn công lớp bảo vệ của dây thần kinh
Bệnh Zona thần kinh
Zona thần kinh là một bệnh phát ban bóng nước ngoài da tương đối phổ biến gây ra bởi Varicella zoster virus - cùng loại virus gây bệnh thủy đậu. Tuy zona tương đối dễ dàng điều trị, nhưng vẫn có thể trở nên nghiêm trọng và để lại di chứng nếu không được can thiệp y tế kịp thời.
Triệu chứng thường gặp của bệnh lý này là các bóng nước mọc thành chùm trên nền hồng ban gây đau rát, ngứa và thậm chí là tê bì ở một bên cơ thể, phân bố theo đường đi của dây thần kinh. [1]
Zona thần kinh nếu không điều trị tại chỗ hiệu quả có thể lây lan và gây tê mặt
Đột quỵ
Đột quỵ là tình trạng xảy ra khi một mạch máu bên trong não bị tắc nghẽn hoặc vỡ dẫn đến thiếu máu nuôi vùng não bộ mà nó phụ trách và khiến các tế bào não trong vùng này chết đi nhanh chóng.
Một trong những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ đang xảy ra chính là cảm giác tê bì, dị cảm ở một hoặc cả hai bên mặt, liệt mặt, hoặc yếu liệt các chi. Đây là một tình huống cấp cứu cần được điều trị ngay lập tức, nếu không có thể gây đe dọa đến tính mạng người bệnh. [1]
Đột ngột tê vùng mặt có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ
Thiếu máu não cục bộ thoáng qua (TIA)
Thiếu máu não cục bộ thoáng qua có cơ chế tương tự như đột quỵ nhưng các triệu chứng có thể biến mất chỉ sau một thời gian ngắn. Nguyên nhân gây bệnh thường gặp là cục máu đông trong não.
Bệnh nhân thiếu máu não cục bộ thoáng qua có khả năng gặp các triệu chứng như tê mặt, liệt mặt, liệt nửa người, nói ngọng.
Tuy nhiên, chúng sẽ biến mất trong vòng một vài phút và thường không để lại di chứng quá nặng nề. Thế nhưng người bệnh không được phép chủ quan, mà phải đến khám ngay tại cơ sở y tế uy tín nếu phát hiện các dấu hiệu trên. [2]
Tương tự như đột quỵ, cơn thiếu máu não thoáng qua cũng có thể gây tê mặt
Liệt dây thần kinh số 7
Liệt dây thần kinh số 7 thường được phân chia thành liệt 7 trung ương và liệt 7 ngoại biên với các triệu chứng như tê bì hoặc yếu nhóm cơ mà dây thần kinh 7 chi phối. Theo đó, dây thần kinh số 7 là tập hợp nhiều sợi thần kinh có vai trò chi phối cảm giác, vận động và phản xạ chủ yếu ở các vùng trên mặt.
Một số bệnh nhân còn có biểu hiện chảy nước dãi trong vài giờ hoặc vài ngày đầu sau khi bệnh khởi phát. Vẻ mặt thường gặp của người bệnh được miêu tả là khóe mắt rũ, lệch nhân trung, mất rãnh mũi má, mất nếp nhắn trán. [2]
Liệt dây thần kinh số bảy cũng được xem là một trong những nguyên nhân gây tê mặt
Khối u
Một số khối u lành có thể phát triển ngay trên hoặc gần các dây thần kinh. Khi những khối u tăng lên về kích thước sẽ gây chèn ép hoặc tổn thương hệ thống dây thần kinh này.
Triệu chứng ghi nhận tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, chẳng hạn như tê bì vùng mặt, yếu các cơ mặt, mất cảm giác, khó khăn khi nhai hoặc thậm chí là giảm thính giác hoặc đau vùng tai.
Tuy không phải lúc nào tê bì mặt cũng là triệu chứng gợi ý khối u, nhưng đây cũng là một nguyên nhân cần cân nhắc đến khi các dấu hiệu có xu hướng tiến triển theo thời gian mà không tìm thấy một bất thường nào khác. [2]
Một khối u vùng não chèn ép vào dây thần kinh có thể làm xuất hiện dấu hiệu dị cảm vùng mặt
Phình động mạch não
Tại các vị trí yếu trên thành động mạch não, áp lực dòng máu khi chảy qua có thể tạo ra túi phình. Một khi các phình động mạch não này lớn dần, chúng có thể chèn ép lên mô não và dây thần kinh xung quanh.
Bệnh nhân mắc bệnh này có thể cảm thấy tê bì vùng mặt, khó khăn khi điều khiển các cơ mặt, nhìn mờ hoặc nhìn đôi.
Các vùng phình động mạch này có khả năng vỡ, gây xuất huyết não, có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng bệnh nhân nếu không được điều trị kịp thời. [2]
Phình động mạch não có thể gây tê bì vùng mặt nhìn mờ hoặc nhìn đôi
Đau nửa đầu Migraine
Đây là một chứng bệnh gây đau ở một nửa bên đầu được kích phát bởi rất nhiều nguyên nhân. Bệnh nhân mắc đau đầu Migraine có thể thấy đau dữ dội ở đầu cùng tê hoặc yếu nửa bên cơ thể.
Các triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ sau một yếu tố kích gợi, và thường kéo dài từ vài giờ đến vài ngày trước khi thuyên giảm. [3]
Đôi khi, bệnh nhân đau nửa đầu cũng có thể ghi nhận triệu chứng tê bì vùng mặt
3Triệu chứng đi kèm
Bệnh nhân có thể đến phòng khám với triệu chứng vùng mặt được miêu tả là tê bì như có kiến bò, cảm giác châm chích hoặc đôi khi đơn giản chỉ là cảm giác không bình thường. Bên cạnh đó, một số dấu hiệu khác cũng có thể được ghi nhận tùy thuộc vào nguyên nhân gây tê mặt.
Một vài trong số đó là: lệch mặt, đau khi nhai, mí mắt sụp xuống hoặc mắt không nhắm hoàn toàn được, lưỡi lệch về một bên, giảm thị trường, yếu một bên cơ thể, đau một bên đầu.
Dù các triệu chứng kèm theo là gì và mức độ tê bì là nhẹ nhàng hay dữ dội thì đây cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo cho các bệnh lý nguy hiểm. Chính vì vậy, việc thăm khám tỉ mỉ và đưa ra hướng điều trị hợp lý là vô cùng cần thiết trong trường hợp này. [4]
Giảm thị trường là một trong những triệu chứng kèm theo mà bệnh nhân có thể gặp phải
4Cách chẩn đoán
Trong một vài trường hợp, đặc biệt là tê mặt do nguyên nhân đột quỵ, bác sĩ hoàn toàn có thể đưa ra chẩn đoán thông qua việc khai thác bệnh sử, tiền sử và thăm khám tỉ mỉ.
Các câu hỏi về những triệu chứng đã gặp phải, bệnh lý nền hoặc thói quen sinh hoạt có thể được đưa ra. Kèm theo đó là các đánh giá về sức cơ, trương lực cơ, phản xạ gân cơ và cảm giác nông sâu cũng được thực hiện nhằm đánh giá toàn diện tình trạng của bệnh nhân.
Trong một số trường hợp, để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất về mặt nguyên nhân gây bệnh cần phải có sự hỗ trợ của một số xét nghiệm cận lâm sàng như: [4]
- Chụp X - quang: X - quang vùng đầu mặt có thể phát hiện các gãy xương sọ, xương hàm hay các abcess răng là nguyên nhân gây chèn ép dây thần kinh vùng lân cận.
- Chụp CT hoặc MRI não: CT và MRI được xem là công cụ hàng đầu trong đánh giá tổn thương thần kinh đặc biệt là nhồi máu não và xuất huyết não. Các cận lâm sàng này không chỉ giúp phát hiện và định khu tổn thương mà còn cung cấp thông tin giúp các bác sĩ có thể đưa ra tiên lượng chính xác hơn về tình trạng bệnh nhân.
- Phương pháp chẩn đoán điện cơ: có thể xác định các mô hình phù hợp với tổn thương dây thần kinh, bệnh lý thần kinh hoặc đau dây thần kinh sinh ba.
Để chẩn đoán một trường hợp tê bì vùng mặt cần kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và một số cận lâm sàng như X-quang, CT, MRI,...
5Khi nào cần gặp bác sĩ?
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Khi xuất hiện tình trạng tê mặt kèm theo các triệu chứng sau, người bệnh nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời: [3]
- Giảm thị trường.
- Giảm cảm giác vùng mặt.
- Đau hoặc cảm giác bất thường vùng mặt.
- Có vết thương nghiêm trọng ở vùng mặt.
- Gãy xương hàm, xương mũi hoặc các xương khác vùng mặt.
- Bầm tím, sưng tấy vùng mặt.
Đặc biệt ở những đối tượng đang mắc các bệnh lý có thể gây tê mặt nói trên thì cần chú hơn để phát hiện dấu hiệu bất thường và đến khám tại cơ sở y tế kịp thời. Từ đó góp phần tránh được các biến chứng nguy hiểm cũng như hạn chế được nguy cơ tử vong.
Ở người mắc các bệnh có nguy cơ gây tê mặt thì cần chú ý phát hiện tê mặt để đến khám bác sĩ kịp thời
Nơi khám chữa khi bị tê mặt
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội, Thần kinh. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:
- Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện nhân dân Gia Định.
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, Bệnh viện đại học y Hà Nội.
6Các phương pháp chữa tê mặt
Sử dụng thuốc
Thuốc giúp giảm bớt triệu chứng tê mặt có thể được dùng bằng đường uống hoặc đường tiêm. Một số nhóm thuốc thông dụng có thể được chỉ định như gabapentin, carbamazepin, amitriptylin.
Ngoài ra, để giải quyết triệt để nguyên nhân, các bác sĩ cũng có thể kê thêm nhóm triptans trong điều trị đau nửa đầu, thuốc kháng virus trong zona hay thuốc kháng sinh trong các tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn. [4]
Phẫu thuật
Trong các trường hợp như tê mặt do khối u chèn ép, do phình mạch máu hay do các gãy xương không đáp ứng với điều trị bảo tồn, một cuộc phẫu thuật có thể được chỉ định để giải quyết các tình trạng trên.
Chung quy, các cuộc phẫu thuật liên quan đến thần kinh đều tiềm ẩn những nguy hiểm nhất định. Vì vậy, khâu chuẩn bị bệnh nhân một cách cẩn thận là vô cùng quan trọng và cần thiết trong tình huống này.
Tuy nhiên, không phải trường hợp nào bệnh nhân cũng có thể khôi phục hoàn toàn, nếu dây thần kinh sinh ba bị tổn hại nghiêm trọng trước khi can thiệp điều trị, cảm giác bình thường vùng mặt có thể vĩnh viễn bị mất đi. [4]
Trong một số trường hợp, phẫu thuật cần thiết được thực hiện để giải quyết tình trạng tê bì vùng mặt
7Biện pháp phòng ngừa
Tương tự như các bệnh lý khác, chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa tê mặt từ những thay đổi tích cực trong lối sống, cụ thể là: [4]
- Đảm bảo tuân thủ điều trị tích cực các bệnh lý nguyên nhân (nếu có).
- Thường xuyên tập thể dục thể thao một cách đều đặn, đặc biệt là các môn vận động ngoài trời.
- Tránh thức quá khuya, giữ cho tinh thần luôn thoải mái, tránh stress.
- Hạn chế sử dụng quá nhiều trà, cafe, không hút thuốc lá, không uống rượu bia và các chất kích thích.
- Tăng cường cung cấp rau quả và trái cây để đảm bảo nguồn chất xơ và vitamin cho cơ thể luôn đồi dào.
- Một khi phát phiện các biểu hiện bất thường, đến ngay cơ sở y tế uy tín để được chăm sóc và điều trị thích hợp.
Tăng cường luyện tập thể dục là một trong những phương pháp phòng ngừa hiệu quả
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin bổ ích xoay quanh tình trạng tê mặt. Nếu bạn cảm thấy bài viết hay hãy chia sẻ cho bạn bè và gia đình cùng tham khảo nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
