Xơ phổi: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh

Xơ phổi là bệnh lý mạn tính, tiến triển và tiên lượng xấu dần theo thời gian. Cùng tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu xơ phổi và các cách để phục hồi chức năng phổi qua bài viết sau đây nhé!

1Xơ phổi là gì?

Xơ phổi là bệnh lý xảy ra do hệ thống phế nang của phổi bị tổn thương tạo thành sẹo và xơ hóa. Nếu mô xơ hóa dày và cứng xuất hiện trên diện rộng ở phổi có thể gây cản trở hô hấp, thậm chí khiến người bệnh khó thở nghiêm trọng.

Tổn thương trong bệnh xơ phổi là những tổn thương vĩnh viễn, không thể hồi phục. Những biện pháp điều trị bằng thuốc hoặc phục hồi chức năng chỉ nhằm hạn chế tổn thương lan rộng và cải thiện chức năng hô hấp của người bệnh. [1]

Xơ phổi là những tổn thương gây xơ hóa tại phế nang

2Nguyên nhân

Tất cả các nguyên nhân gây tổn thương phế nang phổi đều có thể là nguyên nhân dẫn đến bệnh lý xơ phổi như

Tiếp xúc với các chất ô nhiễm thường xuyên

Các chất độc hại hoặc chất ô nhiễm khi đi vào đường hô hấp đến hệ thống phế nang có thể gây viêm nhiễm và tạo sẹo dẫn đến bệnh xơ phổi nếu thường xuyên tiếp xúc trong một thời gian dài.

Một số chất ô nhiễm thường gặp gây ra bệnh lý này bao gồm: bụi than, sợi amiăng, bụi silic, bụi kim loại nặng, thủy ngân hoặc asen,...

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng các tia bức xạ có bước sóng cao để tấn công và tiêu diệt các tế bào ung thư. Tuy nhiên, trong điều trị ung thư phổi hoặc ung thư vú, các tia xạ này không những gây chết tế bào ung thư mà còn làm tổn thương các phế nang lân cận và tạo thành sẹo xơ hóa.

Tuy nhiên, mức độ trầm trọng của bệnh xơ phổi còn dựa vào bệnh phổi tiềm ẩn và số lần điều trị, cường độ tia xạ cũng như thời gian xạ trị của người bệnh.

Sử dụng thuốc

• Thuốc hóa trị: một số loại hóa chất trong điều trị ung thư có thể gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp (đặc biệt là tế bào phế nang) dẫn đến bệnh xơ phổi như cyclophosphamide hoặc methotrexate.
• Thuốc trợ tim: một số thuốc điều trị cho bệnh nhân mắc rối loạn nhịp tim hoặc suy tim như amiodarone có thể gây tăng khả năng dày phế nang dẫn đến xơ phổi.
• Một số thuốc khác: thuốc kháng sinh nitrofurantoin, ethambutol hoặc kháng thể đơn dòng rituximab... có thể gây tác dụng phụ lên phổi như xơ hóa hoặc dày dính phế nang gây ra bệnh.

Bệnh lý

Một số bệnh lý tự miễn có liên quan đến phản ứng tự miễn dịch trong cơ thể có thể gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp và các tế bào phế nang gây xơ phổi, viêm phổi kẽ như lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì hệ thống, viêm da cơ địa,...

Ngoài ra, người bệnh sau khi mắc Covid - 19 cũng có nguy cơ mắc xơ phổi cao hơn do virus SARS - coV - 2 có ái lực cao với niêm mạc đường thở gây viêm phổi dẫn đến tổn thương phế nang và hình thành nhiều sẹo xơ.

Xơ phổi vô căn

Xơ phổi là bệnh lý nặng nề, gây suy giảm hô hấp ở người bệnh. Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp không thể xác định được rõ ràng nguyên nhân gây bệnh, được gọi là xơ phổi vô căn.

Nguyên nhân là do bất cứ tác nhân nào làm gây ra quá trình tổn thương - viêm nhiễm - tạo sẹo ở phế nang đều có thể gây ra bệnh xơ phổi.

Bất kỳ nguyên nhân nào gây tổn thương phế nang đều có thể gây ra xơ phổi

3Triệu chứng của xơ phổi

• Khó thở: người bệnh thường xuyên thấy khó thở, hụt hơi và thường tăng lên khi hoạt động gắng sức hoặc thay đổi tư thế.
• Thở nhanh và nông: do khả năng thông khí tại phổi giảm nên người bệnh cần tăng nhịp thở để bù đắp lượng O2 thiếu hụt.
• Ngón tay dùi trống: xảy ra do tình trạng thiếu O2 mạn tính của cơ thể. Người bệnh thường có đầu ngón ở cả 2 bên bàn tay to dần ra như chiếc dùi trống.
• Triệu chứng kèm theo: người bệnh có thể xuất hiện ho khan, mệt mỏi kéo dài, giảm khả năng lao động hoặc sụt cân,...

Ho khan kéo dài có thể là triệu chứng của bệnh xơ phổi

4Biến chứng nguy hiểm

• Suy hô hấp: thường xuất hiện trong giai đoạn cuối của bệnh xơ phổi do nồng độ oxy bão hòa trong máu giảm xuống quá thấp, không đáp ứng được nhu cầu của cơ thể.
• Tăng áp động mạch phổi: do phổi bị xơ hóa làm tăng sức cản dòng máu trong động mạch phổi khiến người bệnh khó thở nghiêm trọng, ho ra bọt hồng, thậm chí là tử vong.
• Suy tim phải: do tăng áp lực động mạch phổi kéo dài, không được điều trị có thể gây tăng áp lực cho tâm thất phải, phì đại tâm thất và dẫn đến suy tim phải.
• Ung thư phổi: xơ phổi khiến chức năng trao đổi không khí bị suy giảm, tăng lắng đọng các chất độc hại trong phổi và làm tăng nguy cơ hình thành ung thư phổi.
• Biến chứng phổi liên quan: các phế nang trong phổi bị xơ hóa làm cho tốc độ dòng máu chảy qua phổi chậm lại, gia tăng khả năng hình thành các cục máu đông và huyết khối gây xẹp phổi hoặc nhiễm trùng phổi.

5Cách chẩn đoán

Thăm khám sức khỏe

Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh sử, nghề nghiệp và tiền sử dùng thuốc của người bệnh để chẩn đoán xơ phổi.
Ngoài ra, việc thăm khám hô hấp như nghe phổi để kiểm tra âm thổi và tiếng vỡ lách tách trong phổi có thể giúp bác sĩ chẩn đoán phân biệt bệnh xơ phổi với các bệnh khác như viêm phế quản, viêm phổi hoặc lao phổi,...

Hình ảnh học

• Chụp X-quang: là phương pháp đơn giản giúp phát hiện những tổn thương tại phổi, tìm kiếm hình ảnh mô sẹo tại phế nang trong bệnh xơ phổi. Ngoài ra, X-quang còn giúp bác sĩ theo dõi điều trị bệnh.
• Cắt lớp vi tính: có thể giúp đánh giá mức độ bệnh xơ phổi cũng như phát hiện được biến chứng xẹp phổi, nhiễm trùng kèm theo.
• Siêu âm tim: giúp xác định tình trạng tăng áp lực động mạch phổi và suy tim phải trên bệnh nhân xơ phổi giai đoạn cuối.

Xét nghiệm chức năng phổi

• Đo chức năng hô hấp: bạn cần thổi hơi vào một thiết bị chuyên dụng để bác sĩ đánh giá thể tích hô hấp, lưu lượng đỉnh cũng như lượng khí tồn đọng trong mỗi lần thở để chẩn đoán bệnh.
• Đo spO2: nhằm đánh giá nồng độ O2 bão hòa trong máu để phát hiện tình trạng suy hô hấp ở người bệnh.
• Xét nghiệm khí máu động mạch: có thể giúp bác sĩ đánh giá được nồng độ oxy, cacbonic và lactate trong máu ở bệnh nhân xơ phổi.

Sinh thiết mô phổi

Đây là tiêu chuẩn vàng giúp chẩn đoán bệnh xơ phổi. Bác sĩ sẽ sử dụng một kim nhỏ có đầu cắt để lấy một mảnh mô phổi nhỏ, sau đó gửi sang phòng giải phẫu bệnh để xác định mức độ xơ hóa của phế nang.

Xét nghiệm máu

Những xét nghiệm máu có thể giúp đánh giá tổng thể về tình trạng sức khỏe như công thức máu, xét nghiệm chức năng gan, chức năng thận,... Từ đó, hỗ trợ bác sĩ sử dụng các liệu pháp và lựa chọn thuốc điều trị phù hợp với mỗi người bệnh.

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bệnh xơ phổi cần được phát hiện sớm và chữa trị kịp thời bởi một số trường hợp tiến triển bệnh rất nhanh chóng. Bạn nên đến khám bác sĩ nếu gặp những triệu chứng sau:

• Khó thở và hụt hơi không kiểm soát.
• Thường xuyên mệt mỏi, giảm khả năng lao động hoặc một trong các triệu chứng đã liệt kê trên.
• Ho nhiều hơn bình thường.

Nơi khám chữa bệnh xơ phổi

Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ mắc xơ phổi, bạn có thể đến khám và điều trị tại khoa hô hấp ở các bệnh viện địa phương. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số địa chỉ khám bệnh xơ phổi sau:

• Tp. Hồ Chí Minh: bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Nhân dân 115, bệnh viện Đại học Y dược TP. HCM...
• Hà Nội: bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Phổi Trung ương, bệnh viện Quân đội Trung ương 108...

7Xơ phổi có thể chữa khỏi không?

Hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa tìm ra cách để chữa bệnh xơ phổi do những tổn thương không hồi phục tại phế nang làm giảm chức năng trao đổi khí.

Các phương pháp điều trị như sử dụng thuốc, tập thở,... chỉ giúp hạn chế bệnh tiến triển và giảm biến chứng có thể xảy ra. [2]

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh xơ phổi

8Các phương pháp chữa xơ phổi

Sử dụng thuốc

Các bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân một số loại thuốc làm chậm quá trình hình thành sẹo và xơ hóa phế nang phổi như pirfenidone và nintedanib,... Từ đó, người bệnh có thể cải thiện được chức năng hô hấp và hạn chế những biến chứng nguy hiểm.

Liệu pháp oxy

Liệu pháp oxy có thể cung cấp một lượng lớn không khí cần thiết cho người bệnh để đảm bảo được nhu cầu của cơ thể thông qua việc thở oxy qua mặt nạ hoặc oxy gọng kính.

Tuy nhiên, liều lượng và thời gian sử dụng liệu pháp này cần được bác sĩ tính toán tỉ mỉ để tránh ảnh hưởng đến các cơ quan khác của cơ thể.

Phục hồi chức năng phổi

Người bệnh cần tham gia phục hồi chức năng hô hấp như tập thở hoặc thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng để cơ thể thích nghi với bệnh xơ phổi làm tăng khả năng vận động. Nhờ vậy, chất lượng cuộc sống của người bệnh được cải thiện.

Phẫu thuật ghép phổi

Đây là phương pháp điều trị có triển vọng cao cho bệnh nhân xơ phổi. Người bệnh có thể được ghép từ một đến hai lá phổi lành từ người hiến tặng giúp phục hồi khả năng hô hấp.

Tuy nhiên, phương pháp này rất phức tạp và chưa được áp dụng phổ biến trong điều trị xơ phổi hiện nay.

Phẫu thuật ghép phổi là một phương pháp triển vọng giúp điều trị bệnh

9Biện pháp phòng ngừa và khắc phục tại nhà

Để phòng ngừa mắc bệnh xơ phổi, bạn có thể thực hiện một số biện pháp đơn giản như:

• Hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại, chất ô nhiễm mà không có thiết bị bảo hộ phù hợp.
• Không hút thuốc lá, thuốc lá điện tử hoặc thuốc lào.
• Ăn uống lành mạnh với những thực phẩm sạch, phong phú, nhất là trái cây và rau xanh.
• Tham gia tập luyện các môn duy trì sức bền như chạy bộ, cầu lông, bơi lội,... thường xuyên.
• Nếu đang điều trị những bệnh mạn tính khác thì cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ từ 6 tháng - 1 năm/lần để kịp thời phát hiện bệnh.

Bài viết trên đã gửi đến bạn những kiến thức hữu ích từ nguyên nhân đến cách phòng ngừa bệnh xơ phổi. Hãy chia sẻ bài viết đến bạn bè và người thân xung quanh bạn nhé!