Gãy xương mác: Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị hiệu quả

Xương mác là một trong những xương nhỏ, chịu lực yếu của cơ thể nên rất dễ bị gãy. Gãy xương mác có thể dẫn đến nhiễm trùng, sốt cao và nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, phương pháp điều trị và phòng ngừa qua bài viết dưới đây nhé!

1Gãy xương mác là gì?

Xương mác là một trong những xương dài của cơ thể, bắt đầu từ mặt ngoài khớp gối đến mắt cá ngoài.

Tuy xương mác không đóng vai trò chính trong việc chịu lực của cơ thể nhưng lại giúp duy trì tính ổn định của khớp cổ chân do đây là vùng mà dây chằng liên quan đến khớp gối và khớp cổ chân đi qua.

Gãy xương mác là tình trạng xương bị mất tính liên tục, làm cho cấu trúc của xương bị đứt gãy khiến cho cẳng chân không thể hoạt động như bình thường.[1]

Gãy xương mác là tình trạng mất tính liên tục của xương mác

2Nguyên nhân

Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng gãy xương mác, dựa vào cơ chế gây nên chấn thương, người ta phân ra làm hai loại:

• Nguyên nhân trực tiếp: chấn thương do va đập trực tiếp vào xương mác và làm tổn thương xương này. Đây là chấn thương với lực tác động mạnh bao gồm ngã cao, va đập mạnh (tai nạn giao thông, bạo lực).
• Nguyên nhân gián tiếp: do những tổn thương năng lượng thấp xảy ra nhiều lần trong thời gian dài như tiếp đất không đúng tư thế sau các hoạt động thể thao hoặc sau quá trình chuyển hướng nhanh.[2]

3Các loại gãy xương mác

Dựa vào vị trí gãy và cơ chế chấn thương mà gãy xương mác được chia thành 5 loại cơ bản là:

• Gãy đầu xương mác: gãy ngay dưới đầu gối, thường gãy cùng với xương chày do lực tác động trực tiếp.
• Gãy thân xương mác: gãy ở vị trí giữa xương mác. Đây là vùng yếu nhất của xương này. Nguyên nhân chủ yếu gây ra là do lực truyền từ mắt cá chân lên xương mác.
• Gãy mắt cá bên: gãy ở vùng mắt cá chân do va vấp ngã, mắc kẹt mắt cá chân.
• Gãy do chấn thương lặp đi lặp lại: lực tác động quá mức lặp đi lặp lại vùng xương như chơi bóng rổ, thể dục dụng cụ, điền kinh, khiêu vũ...
• Gãy xương do bị kéo ra: do gân bị thay đổi vị trí đột ngột như trẹo mắt cá chân sẽ làm thay đổi vị trí bình thường của xương gây ra gãy.

4Triệu chứng

Khi xương mác bị gãy có thể xuất hiện các triệu chứng như:

• Biến dạng vùng xương bị tổn thương đặc biệt là vùng mắt cá chân.
• Nếu gãy hở có thể nhìn thấy xương qua vết rách da.
• Xuất hiện tình trạng đau và bầm tím da xung quanh vùng tổn thương.
• Khi di chuyển hoặc gây áp lực lên chân có thể gây tăng cảm giác đau.
• Mất hoặc giảm cảm giác vùng cẳng chân hoặc bàn chân.
• Có thể xuất hiện kém tưới máu làm cho chi nhợt nhạt nếu tổn thương mạch máu.[3]

Khi gãy xương mác có thể gây ra tình trạng sưng, đau vùng cẳng chân trước

5Biến chứng nguy hiểm

Khi xuất hiện gãy xương hở, các vi khuẩn có thể theo vết thương xâm nhập vào cơ thể và gây ra những nhiễm trùng với các dấu hiệu như sốt cao, rét run, sưng nóng, đỏ, đau tăng và có thể xuất hiện mủ từ vết thương.

Khi xương mác bị gãy sẽ làm khả năng cân bằng và chịu lực của cẳng chân giảm sút khiến cho vận động vùng này có thể không duy trì được sức mạnh như bình thường.

6Cách chẩn đoán

Khi người bệnh đến với chấn thương vùng cẳng chân, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và chỉ định các xét nghiệm liên quan để chẩn đoán:

• Khám lâm sàng: bác sĩ hỏi về cơ chế chấn thương, xác định vùng bị thương, đánh giá vận động, cảm giác, cấp máu vùng chi ở dưới vùng bị chấn thương.
• Chụp X-quang: cho hình ảnh về các tổn thương nứt, gãy xương. Phương pháp này có thể nhận biết hầu hết các chấn thương, trừ trường hợp gãy xương nhỏ.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scanner): trong trường hợp X-quang không nhận biết rõ ràng nhưng vẫn nghi ngờ gãy xương.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): dùng để đánh giá gãy xương kèm đứt gân và đứt dây chằng.
• Các xét nghiệm bổ sung: xét nghiệm dựng hình mạch máu vùng cẳng chân nếu nghi ngờ tổn thương mạch hoặc xét nghiệm các chỉ số viêm nếu nghi ngờ nhiễm trùng.[4]

Xquang là phương pháp cơ bản để chẩn đoán gãy xương mác

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bất kỳ gãy xương nào cũng cần phải được thăm khám và điều trị kịp thời. Khi xuất hiện các dấu hiệu sau nên đến ngay các cơ sở y tế:

• Chấn thương mạnh vào vùng cẳng chân.
• Sau chấn thương người bệnh không thể di chuyển.
• Người bệnh mất nhiều máu, xuất hiện hoa mắt, chóng mặt.
• Chi bị biến dạng, không có hình dạng như ban đầu, khi di chuyển gây đau.
• Xương lộ ra ngoài.
• Ngón chân tê bì hoặc da vùng chân nhợt nhạt.

Khi xuất hiện tình trạng đau khi di chuyển nên đến các cơ sở y tế

Nơi khám chữa gãy xương mác

Khi có những dấu hiệu gãy xương mác, nên bất động bệnh nhân sau đó đưa bệnh nhân đến các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình gần nhất để được thăm khám.

Ngoài ra, có thể đến các bệnh viện đa khoa tại địa phương hoặc tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, Bệnh viện Trung Ương Quân đội 108, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội...

8Gãy xương mác bao lâu đi được

Tùy thuộc vào gãy xương là gãy đơn giản hay gãy phức tạp, phương pháp điều trị, chế độ sinh hoạt mà thời gian phục hồi là khác nhau. Thông thường, thời gian này sẽ dao động từ 4 đến 6 tuần.

Quá trình liền xương mác sẽ diễn biến theo 3 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: hình thành xơ (cal xơ), kéo dài từ 1 đến 1,5 tháng. Quá trình này diễn ra nhờ tế bào máu liên kết mảng xương gãy.
• Giai đoạn 2: phục hồi sụn, kéo dài từ 2 đến 3 tháng sau gãy.
• Giai đoạn 3: tổ chức xương mới hình thành thay thế phần xương gãy.

9Các phương pháp điều trị gãy xương mác

Gãy xương kín

Đây là gãy đơn giản, chỉ gồm một vết gãy và không làm tổn thương các mô mềm bên cạnh. Chính vì vậy, phương pháp điều trị chính là đưa xương về vị trí giải phẫu kèm bất động tạo điều kiện cho xương liền nhanh chóng.

Các phương pháp được dùng chủ yếu là bó bột hoặc đeo nẹp. Trong trường hợp phức tạp hơn, bác sĩ có thể thực hiện các cách khác để cố định như:

• Cố định trong: sử dụng đinh vít và phẫu thuật nội soi để cố định xương về vị trí ban đầu.
• Cố định ngoài: trong trường hợp gãy phức tạp, chốt được cắm xuyên qua hai mặt của da để cố định xương.

Sử dụng bó bột để cố định chi

Gãy xương hở

Trong trường hợp xương phá vỡ cấu trúc da dẫn tới tổn thương nặng nề phải tiến hành xử trí vết thương tránh nhiễm khuẩn, cân nhắc tiêm uốn ván và điều trị kháng sinh.

Dựa vào tình trạng vết thương, bác sĩ sẽ cân nhắc các phương pháp nắn chỉnh để đưa xương về vị trí ban đầu. Trong trường hợp tổn thương nặng nề có thể phải cân nhắc ghép xương để thúc đẩy lành vết thương.

Vật lý trị liệu

Sau khi bất động chi vài tuần, các khớp xương không còn linh hoạt, trở nên cứng và yếu hơn. Để phục hồi chức năng vùng chân bị gãy, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn các bài luyện tập dựa trên các tiêu chí:

• Phạm vi chuyển động bị ảnh hưởng nhiều hay ít.
• Sức mạnh của cơ.
• Có di chứng sau khi điều trị không.
• Bệnh nhân chịu trọng lực như thế nào.

Với xương mác, vật lý trị liệu sẽ bắt đầu bằng việc tăng cường tính chịu lực và khả năng vận động cho mắt cá chân với các bài tập đi bộ, thăng bằng và ván lắc.

10Biện pháp phòng ngừa gãy xương mác

Để ngăn ngừa tình trạng gãy xương mác, bạn có thể thực hiện các phương pháp sau:

• Đi giày phù hợp với chân, thay giày nếu quá cũ.
• Tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức dẻo dai của hệ cơ xương khớp.
• Cung cấp đầy đủ vitamin D và canxi trong chế độ ăn.
• Vệ sinh sạch sẽ sàn nhà và hành lang, không để đồ lộn xộn để tránh té ngã.

Tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức dẻo dai cơ khớp

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về gãy xương mác. Tuy xương mác không có tác dụng chịu lực nhưng khi gãy cũng sẽ gây nhiều hậu quả với cơ thể. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!