Chuyên khoa:

Cơ Xương Khớp
Nhóm bệnh:

Bệnh cơ, xương khớp
Triệu chứng:

đau nhức khớp

đau khi di chuyển

Giảm vận động
Đau nhức toàn thân

Trang thông tin điện tử tổng hợp

Hoại tử xương: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Cập nhật: 08:00 21/12/2023.

Thẩm định nội dung bởi

Bác sĩ CKII Nguyễn Hải Đăng

Chuyên khoa: Nội khoa

Bác sĩ CKII Nguyễn Hải Đăng, chuyên khoa Nội tổng quát tại bệnh viện Quân y 7B, hiện là bác sĩ thẩm định bài viết của Nhà thuốc An Khang.

Hoại tử xương vô mạch là bệnh lý gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Bệnh nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy hoại tử xương vô mạch là gì? Hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé!

1Hoại tử vô mạch xương là gì?

Hoại tử vô mạch xương được định nghĩa là tình trạng mô xương bị chết do thiếu nguồn cung cấp máu, dần dần tạo nên các vết nứt trong xương khiến xương yếu đi và cuối cùng gây gãy xương.

Toàn bộ quá trình trên diễn ra từ vài tháng đến vài năm, tùy thuộc vào cơ địa người bệnh. Tần suất hoại tử vô mạch xương xảy ra nhiều nhất ở người trong độ tuổi từ 30 - 50 tuổi.

Hoại tử vô mạch xương có thể xảy ra ở bất cứ xương nào, nhưng thường gặp nhất là ở các đầu tận hoặc phần chỏm của xương dài, trong nhiều trường hợp hoại tử vô mạch xương có thể xảy ra cùng lúc ở nhiều xương khác nhau trong cơ thể.

Sinh bệnh học của tình trạng này được cho là có liên quan đến hiện tượng gãy xương hoặc trật khớp, khiến đột ngột mất lưu thông nguồn máu nuôi đến các phần xương ở xa.

Ngoài ra, việc sử dụng rượu kéo dài hoặc dùng corticoid liều cao liên tục cũng góp phần không nhỏ trong cơ chế gây hoại tử vô mạch xương. [1]

Hoại tử vô mạch là tình trạng mô xương bị chết do thiếu máu nuôi

2Nguyên nhân gây hoại tử vô mạch xương

Hoại tử vô mạch xương xảy ra khi thiếu hoặc suy giảm nguồn cung cấp máu đến mô xương. Một số nguyên nhân dẫn đến sự gián đoạn dòng máu này có thể kể đến là: [2]

Chấn thương khớp hoặc xương: những chấn thương như gãy xương hoặc trật khớp có thể gây chèn ép hoặc thậm chí là tổn thương các mạch máu lân cận, hệ quả là làm giảm lượng máu đến nuôi mô xương mà hệ thống mạch máu này phụ trách, lâu dần dẫn đến hoại tử vô mạch vùng xương này.
Chất béo tích tụ trong mạch máu lâu ngày: có thể hình thành nên các mảng xơ vữa trên thành mạch làm hẹp lòng mạch máu. Chính vì vậy, lưu lượng máu đi qua sẽ giảm đáng kể gây nên hiện tượng mô xương thiếu máu nuôi và hoại tử.
Một số bệnh lý như bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh Gaucher (thiếu enzym gây tích tụ các chất béo trong các cơ quan nhất định) cũng có thể gây nên hoại tử vô mạch ở xương.
Một số phương pháp điều trị ung thư đặc biệt là xạ trị có thể khiến mô xương bị suy yếu đồng thời làm tổn thương mạch máu đến nuôi xương, từ đó làm tăng khả năng mô xương bị hoại tử vô mạch.
Ngoài ra, các yếu tố di truyền kết hợp với lạm dụng rượu và sử dụng corticoid liều cao kéo dài cũng là một nguyên nhân thường gặp trong cơ chế bệnh sinh của hoại tử vô mạch.

Chấn thương khớp hoặc xương là một trong những nguyên nhân gây hoại tử vô mạch

3Yếu tố nguy cơ của bệnh

Các yếu tố nguy cơ gây hoại tử xương

Bên cạnh cơ chế bệnh sinh chính là sự thiếu máu nuôi tại mô xương, có một số yếu tố nguy cơ cũng góp phần làm tăng nguy cơ xuất hiện hoại tử vô mạch xương ở người bệnh. Các yếu tố nguy cơ đó được liệt kê lần lượt như sau: [3]

Tổn thương tại xương và khớp.
Sử dụng corticoid đặc biệt với liều cao và trong thời gian dài.
Uống quá nhiều rượu bia và các loại đồ uống có cồn khác.
Sử dụng biphosphonate (một loại thuốc làm tăng mật độ xương) với liều kéo dài đặc biệt trong trường hợp điều trị ung thư, đa u tủy hoặc ung thư vú di căn.
Điều trị bệnh bằng phương pháp xạ trị hoặc ghép tạng.

Uống quá nhiều rượu bia là một trong những yếu tố nguy cơ gây hoại tử vô mạch

Bệnh lý liên quan

Ngoài các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ như đã trình bày trên đây, bệnh cảnh hoại tử vô mạch còn có mối tương quan với rất nhiều bệnh lý khác nhau. Do sự phức tạp của nó về mặt bệnh sinh, hiện nay vẫn còn chưa thể xác định một cách chính xác có bao nhiêu thành tố góp phần gây nên hiện tượng này.

Tính đến nay, một số bệnh lý được chứng minh là có liên quan mật thiết trong sinh bệnh học của hoại tử vô mạch được kể đến như: viêm tụy, bệnh Gaucher, HIV/AIDS, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm, một số loại ung thư. [4]

Một số loại ung thư được xem là có liên quan trong bệnh cảnh hoại tử vô mạch

4Triệu chứng hoại tử vô mạch xương

Triệu chứng thường gặp nhất của hoại tử vô mạch xương được ghi nhận là đau nhức. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu rất nhiều người có thể không có bất kì triệu chứng hay khó chịu nào cho đến khi tình trạng đã trở nên tồi tệ.

Khi vùng hoại tử lan rộng đến một mức độ nhất định, bệnh nhân có thể thấy đau khi có lực tác động lên, ví dụ như đau vùng háng, vùng gối khi đi đứng. Khi bệnh nghiêm trọng hơn, bệnh nhân thậm chí có thể đau cả khi nghỉ ngơi hoặc khi nằm.

Ngoài ra, do đau đớn, bệnh nhân hoại tử vô mạch xương có thể bắt gặp hiện tượng giới hạn vận động khớp gây ra nhiều trở ngại trong công việc và sinh hoạt. Nếu tình trạng này kéo dài không điều trị sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm là không thể tránh khỏi. [4]

Khi bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, bệnh nhân có thể cảm thấy đau vùng háng hoặc vùng gối khi vận động

5Biến chứng hoại tử vô mạch xương

Nếu tình trạng hoại tử vô mạch xương không được điều trị thích hợp trong một thời gian dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như gãy xương, mất độ đồng nhất của xương và đôi khi là viêm khớp nặng.

Đây đều là những bệnh lý gây nhiều đau đớn cho người bệnh và tương đối khó khăn trong việc điều trị, chính vì vậy, hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất nếu phát hiện các triệu chứng của hoại tử vô mạch đang diễn ra.

Ngoài ra, bản thân quá trình điều trị hoại tử vô mạch xương, đặc biệt là phương pháp phẫu thuật cũng để lại nhiều biến chứng như nhiễm trùng vết mổ, tổn thương thần kinh mạch máu hay trục trặc dụng cụ nhân tạo.

Một số bệnh lý nền như bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh Gaucher, lupus ban đỏ hệ thống cũng góp phần làm tăng tỉ lệ biến chứng ở bệnh nhân hoại tử vô mạch xương. [1]

Gãy xương là một biến chứng tương đối nghiêm trọng trong hoại tử vô mạch

Gãy xương là một biến chứng tương đối nghiêm trọng trong hoại tử vô mạch xương

6Chẩn đoán hoại tử vô mạch xương

Để chẩn đoán hoại tử vô mạch xương một cách chính xác, việc thăm khám lâm sàng tỉ mỉ kết hợp với khai thác bệnh sử, tiền sử, các yếu tố nguy cơ, các bệnh lý liên quan là vô cùng cần thiết.

Ngoài ra, để phục vụ cho công tác tiên lượng, điều trị và chẩn đoán nguyên nhân, một số cận lâm sàng cũng có thể được chỉ định như: [1]

X - quang: có thể cho hình ảnh tăng thấu quang ở những vùng xương hoại tử, giúp các bác sĩ định vị được vùng tổn thương và phần nào chẩn đoán được mức độ tổn thương.
Cắt lớp vi tính (CT): cho hình ảnh sắc nét và chi tiết hơn X - quang nhưng giá thành cao và thời gian thực hiện kéo dài hơn so với X - quang.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): cho hình ảnh rõ nét về các cấu trúc bên trong cơ thể, nhưng cũng tương tự CT, MRI là một kỹ thuật tương đối đắt tiền và cần nhiều thời gian để thực hiện.
Xạ hình xương: đây là kỹ thuật được thực hiện bằng cách tiêm một lượng nhỏ chất phóng xạ vào tĩnh mạch. Chất đánh dấu này di chuyển đến các phần xương bị thương hoặc đang lành. Nó hiện lên dưới dạng những điểm sáng trên tấm ảnh.
Sinh thiết: một mẫu xương nhỏ tại vùng nghi ngờ có thể được lấy ra thông qua một kim sinh thiết, sau đó mẫu mô này được soi dưới kính hiển vi và trả về kết quả đây là vùng xương bình thường hay đang hoại tử.
Đánh giá chức năng xương: thường là đo áp lực bên trong xương thông qua phẫu thuật.

Thăm khám lâm sàng là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng trong chẩn đoán hoại tử vô mạch

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Việc kéo dài tình trạng hoại tử vô mạch xương mà không điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Chính vì vậy, hãy đến ngay một cơ sở y tế uy tín nếu phát hiện các dấu hiệu bất thường như đau liên tục dai dẳng tại các khớp, gãy xương, trật khớp hoặc khi có bất kì chấn thương nào mà bạn nghi ngờ có thể gây ảnh hưởng đến quá trình cung cấp máu cho mô xương.

Nơi khám chữa bệnh uy tín

Điều trị kịp thời và thích hợp sẽ giúp quá trình phục hồi của bệnh nhân trở nên thuận lợi hơn rất nhiều và giúp tránh được các biến chứng không đáng có.

Một số cơ sở y tế uy tín trong việc điều trị hoại tử vô mạch xương mà bệnh nhân có thể tham khảo như:

Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện chấn thương chỉnh hình thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện 1A - Chỉnh hình và phục hồi chức năng, bệnh viện Chợ Rẫy.
Tại Hà Nội: Bệnh viện Chỉnh hình và phục hồi chức năng Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

8Điều trị hoại tử vô mạch xương

Dùng thuốc

Trong giai đoạn đầu của hoại tử vô mạch, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc nhằm làm giảm triệu chứng cho bệnh nhân như: thuốc kháng viêm không steroid, thuốc chống loãng xương, thuốc hạ lipid máu, thuốc giãn mạch và một số thuốc chống đông.

Tuy nhiên, đa số những loại thuốc này đều chỉ có tác động lên triệu chứng mà không thể giải quyết được triệt để căn nguyên bệnh. Chính vì vậy, nếu lạm dụng có thể khiến bệnh cảnh kéo dài không cần thiết, thậm chí làm trầm trọng hơn tình trạng của bệnh nhân. [5]

Trong giai đoạn đầu của hoại tử vô mạch, một số loại thuốc như NSAIDs có thể dùng để giảm bớt triệu chứng đau nhức

Trị liệu

Bên cạnh sử dụng thuốc, một số liệu pháp trị liệu cũng được khuyến cáo như nghỉ ngơi, hạn chế vận động và tác dụng lực lên vùng xương bị tổn thương. Các bài tập chuyên biệt cũng được xây dựng phù hợp cho từng bệnh nhân nhằm duy trì và cải thiện biên độ vận động khớp.

Ngoài ra sử dụng điện kích thích cũng là một liệu pháp đáng mong đợi vì nó góp phần thúc đẩy sự phát triển của xương mới, đồng thời mang lại tác dụng giảm đau cho bệnh nhân. [5]

Nghỉ ngơi, hạn chế vận động và tập các bài luyện tập chuyên biệt được xem là có tác động tích cực trong quá trình điều trị hoại tử vô mạch

Nghỉ ngơi, hạn chế vận động và tập các bài luyện tập chuyên biệt được xem là có tác động tích cực trong quá trình điều trị hoại tử vô mạch xương

Phẫu thuật

Trong nhiều trường hợp, phẫu thuật trở thành phương pháp duy nhất nếu muốn điều trị triệt để hoại tử vô mạch xương.

Có rất nhiều phương pháp phẫu thuật có thể được lựa chọn tùy thuộc theo tình trạng của từng bệnh nhân như: giải nén lõi, ghép xương, tái định hình xương, thay khớp hoặc điều trị bằng thuốc tái tạo xương.

Mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm khác nhau, do đó cần lựa chọn một cách phù hợp tùy theo nhu cầu và mức độ cũng như nguyên nhân sinh bệnh của từng bệnh nhân. [5]

Có rất nhiều phương pháp phẫu thuật có thể lựa chọn như: Giải nén lõi, ghép xương, tái định hình xương,...

9Phòng ngừa hoại tử vô mạch xương

Hoại tử vô mạch xương là một bệnh lý tương đối nguy hiểm có thể gây ảnh hưởng lên bất kì xương nào trên cơ thể. Để dự phòng tình trạng này, ta có thể áp dụng một số biện pháp sau đây: [5]

Hạn chế rượu bia và thức uống có cồn vì đây được xem là một trong những yếu tố nguy cơ dẫn đến hoại tử vô mạch xương.
Duy trì mức cholesterol thấp giúp hạn chế hình thành các mảng xơ vữa trong thành mạch - nguyên nhân làm giảm lưu lượng máu đến nuôi các mô xương.
Sử dụng các loại thuốc thuộc nhóm corticoid theo đúng chỉ định, đúng liều, đúng phác đồ, hạn chế lạm dụng với liều cao trong thời gian dài.
Tránh hút thuốc lá vì các chất độc có trong khói thuốc có thể khiến các mạch máu co lại, làm giảm lưu lượng máu.

Tránh hút thuốc lá là một trong những biện pháp giúp phòng ngừa hoại tử vô mạch

Xem thêm:

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin bổ ích về các vấn đề xoay quanh bệnh lý hoại tử vô mạch xương. Nếu bạn cảm thấy bài viết hay hãy chia sẻ cho bạn bè và gia đình cùng tham khảo nhé!

Nguồn tham khảo

Avascular necrosis (osteonecrosis)
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/avascular-necrosis/symptoms-causes/syc-20369859
Avascular Necrosis
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/avascular-necrosis
Avascular Necrosis
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14205-avascular-necrosis-osteonecrosis
Avascular Necrosis
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537007/
Avascular Necrosis (AVN or Osteonecrosis)
https://www.webmd.com/arthritis/avascular-necrosis-osteonecrosis-symptoms-treatments

Xem thêm

Các bệnh liên quan

Các thông tin trên An Khang chỉ dành cho mục đích tham khảo, tra cứu và không thay thế cho việc chuẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của Bác sĩ và Nhân viên y tế.