Cây ké đầu ngựa có tác dụng gì? 8 tác dụng, bài thuốc và lưu ý

Cây ké đầu ngựa là một loại thảo dược thuộc họ Cúc thường được sử dụng trong các bài thuốc trị đau khớp, viêm mũi và ngứa phát ban, nhờ vào đặc tính giảm viêm, giảm đau, chống dị ứng và kháng khuẩn. Cùng tìm hiểu rõ hơn về cây ké đầu ngựa có tác dụng gì thông qua bài viết dưới đây nhé!

1Giới thiệu về cây ké đầu ngựa

Cây ké đầu ngựa có tên khoa học là Xanthium strumarium L. thuộc họ Asteraceae (Cúc). Đây là một loại thảo dược truyền thống được sử dụng trong y học cổ truyền Việt Nam.

Đặc điểm hình thái

Cây ké đầu ngựa là một cây nhỏ cao khoảng 2 mét, với thân cây màu xanh và có lông mịn.

Lá cây mọc so le, phiến lá hơi 3 cạnh, mép răng cưa có chỗ khóa hơi sâu thành 3 - 5 thùy và có lông ngắn cứng. Hoa cây ké đầu ngựa thường nhỏ, không có cuống và mọc thành cụm ở đầu cành.

Đặc biệt, quả cây ké đầu ngựa có hình cầu hoặc hình bầu dục, bề mặt có nhiều gai nhọn và móc, dễ dàng bám vào quần áo hoặc lông thú.

Thân cây ké đầu ngựa màu xanh và có lông mịn

Phân bố và thu hái

Cây ké đầu ngựa thường mọc ở nhiều vùng đất ven sông, bãi cỏ hoặc trên đất bỏ hoang. Ở Việt Nam, cây phân bố rộng rãi từ miền núi đến đồng bằng. Ngoài ra, cây ké đầu ngựa cũng được tìm thấy ở nhiều nước châu Á khác như Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản.

Cây thường được thu hái vào mùa hè và mùa thu, chủ yếu thu hái quả khi chín, sau đó phơi khô để sử dụng trong các bài thuốc y học cổ truyền.

Thành phần hoá học

Một số thành phần hóa học được tìm thấy trong cây ké đầu ngựa bao gồm:

• 30% chất béo.
• 1.27% xanthostrumarin tương ứng với chất datixin.
• Carboxy atractylozit.
• Xanthatin.
• Xamhamin.
• Saponin.
• Vitamin C.

Cây ké đầu ngựa chứa các hoạt chất như xanthatin, xamhamin và saponin

2Tác dụng trị bệnh của cây ké đầu ngựa

Giảm viêm, giảm đau

Các axit phenolic, đặc biệt là axit chlorogenic đã được chứng minh là thành phần có hoạt tính kháng viêm và giảm đau chính trong cây ké đầu ngựa. Hợp chất này sẽ làm giảm quá trình viêm và đau nhức, do đó được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến xương khớp, đau nhức cơ và các bệnh viêm nhiễm ngoài da.[1]

Bên cạnh đó, một báo cáo năm 2011 đã chứng minh khả năng chống viêm của xanthatin thông qua cơ chế ức chế tổng hợp cả PGE-2 và 5-lipoxygenase ở các liều lượng tương ứng là 100 và 97 mg/mL.

Cây ké đầu ngựa có tác dụng kháng viêm và giảm đau nhức cơ

Ngăn ngừa ung thư

Khả năng ngăn ngừa ung thư của cây ké đầu ngựa đã được nghiên cứu rộng rãi trong điều trị ung thư phổi, ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư đại tràng, ung thư gan, u màng não và bệnh bạch cầu.

Tác dụng ngăn ngừa ung thư của cây ké đầu ngựa được chứng minh nhờ các hợp chất có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt là xanthinin.

Đồng thời, các chất chống oxy hóa trong cây giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương bởi các gốc tự do, từ đó ngăn ngừa quá trình hình thành và phát triển tế bào ung thư.[1]

Chống dị ứng

Cây ké đầu ngựa được biết đến với khả năng giảm triệu chứng dị ứng. Nguyên nhân là do các hợp chất trong cây giúp ức chế phản ứng quá mức của hệ miễn dịch, ngăn chặn các phản ứng dị ứng như hắt hơi, chảy nước mũi và mẩn ngứa.[1]

Vào năm 2014, các nhà khoa học đã chứng minh rằng hợp chất caffeoylxanthiazonoside được phân lập từ quả ké đầu ngựa có tác dụng làm giảm các triệu chứng dị ứng ở mũi của chuột thông qua các đặc tính chống dị ứng, điều hòa giảm IgE, chống viêm và giảm đau.[1]

Cây ké đầu ngựa giúp ngăn chặn các triệu chứng dị ứng như hắt hơi và chảy nước mũi

Diệt côn trùng, ký sinh trùng

Hợp chất xanthatin trong cây ké đầu ngựa đã được chứng minh có hoạt tính diệt côn trùng và ký sinh trùng hiệu quả. Do đó, cây ké đầu ngựa có thể được dùng để điều trị bệnh ngoài da do côn trùng cắn hoặc các bệnh do ký sinh trùng gây ra.[1]

Bên cạnh đó, một nghiên cứu đã chứng minh rằng chiết xuất ethanol từ lá cây ké đầu ngựa có hoạt tính chống sốt rét đối với Trypanosoma evansi cả trong ống nghiệm và trong cơ thể sống chuột, đồng thời có thể kéo dài đáng kể thời gian sống của chuột bị nhiễm T. evansi ở nồng độ 100, 300 và 1000 mg/kg.

Tác dụng chống oxy hoá

Các chất chống oxy hoá trong cây ké đầu ngựa bao gồm flavonoid và polyphenol sẽ góp phần giúp ngăn chặn sự hình thành của các gốc tự do. Nhờ đó, hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường và ung thư.[1]

Các chất chống oxy hóa có trong cây ké đầu ngựa giúp làm chậm quá trình lão hóa

Kháng khuẩn, kháng nấm

Cây ké đầu ngựa có tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm, được sử dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng ngoài da như nấm, viêm da và nhiễm trùng đường hô hấp. Các hoạt chất trong cây sẽ ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm gây bệnh.[1]

Một nghiên cứu đã chứng minh xanthatin được phân lập từ lá của cây ké đầu ngựa có hoạt tính kháng khuẩn đối với một số vi khuẩn như Staphylococcus epidermidis, Bacillus cereus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa và Salmonella fyphi. Ngoài ra, β-sitosterol và β-daucosterol được phân lập từ cây ké đầu ngựa có tác dụng ức chế vi khuẩn Escherichia coli.[1]

Bên cạnh đó, vào năm 2002, Kim và cộng sự đã tìm thấy một thành phần kháng nấm từ cây ké đầu ngựa, được đặt tên là deacetylxanthumin. Hoạt chất này có thể ức chế sự phát triển của sợi nấm và sự nảy mầm của bào tử động vật.[1]

Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Các nghiên cứu cho thấy cây ké đầu ngựa có tác dụng chống tiểu đường nhờ làm giảm nồng độ glucose huyết tương thông qua việc tăng sử dụng glucose. Điều này không chỉ giúp hỗ trợ kiểm soát đường huyết ổn định mà còn ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến bệnh tiểu đường.[1]

Cụ thể là vào năm 2000, tác dụng chống đái tháo đường của axit caffeic được phân lập từ cây ké đầu ngựa đã được nghiên cứu trên mô hình chuột kháng insulin. Kết quả cho thấy axit caffeic có thể làm giảm nồng độ glucose huyết tương thông qua việc tăng sử dụng glucose.[1]

Sử dụng cây ké đầu ngựa giúp bệnh nhân tiểu đường kiểm soát đường huyết

Một số tác dụng dược lý khác

Ngoài những tác dụng chính kể trên, cây ké đầu ngựa còn có một số tác dụng khác như sau:[1]

• Chống nhiễm trùng.
• Giảm hàm lượng cholesterol máu.
• Hạ sốt.
• Giảm viêm và sưng khớp.
• Chống co giật.
• Ngăn ngừa hình thành sỏi thận.
• Bảo vệ và giảm nguy cơ loét dạ dày.
• Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch.

3Một số bài thuốc trị bệnh và cách dùng từ ké đầu ngựa

Theo Y học cổ truyền, cây ké đầu ngựa được sử dụng trong một số bài thuốc trị bệnh dưới đây:

• Trị phong thấp, đau khớp và nhức đầu do cảm lạnh: Sử dụng 8 gam ké đầu ngựa, 12 gam hy thiêm thảo sắc lấy nước uống trong ngày. Mỗi ngày uống khoảng 2 - 3 lần và uống khi thuốc còn ấm.
• Trị ngạt mũi, chảy nước mũi, viêm mũi và viêm xoang mũi: Sử dụng 8 gam ké đầu ngựa, 8 gam tân di, 12 gam bạch chỉ, 6 gam quế chi, 4 gam bạc hà và 3 lát sinh khương sắc lấy nước uống khi còn ấm, ngày 2 - 3 lần.
• Trị ngứa phát ban và mụn lở loét: Sử dụng 8 gam ké đầu ngựa, 8 gam địa phu tử, 6 gam phòng phong sắc nước uống khi còn ấm, ngày 2 - 3 lần.
• Trị đau buốt, tê bì nửa người và đau đầu: Sử dụng 12 gam quả ké đầu ngựa, 8 gam bạch chỉ, 8 gam kinh giới, 6 gam xuyên khung, 6 gam thiên niên kiện, 12 gam dây gắm và 5 gam cam thảo sắc lấy nước uống khi còn ấm.
• Trị chảy nước mũi không ngừng: Sử dụng 20 gam tân di, 10 gam ké đầu ngựa, 50 gam bạch chỉ và 2 gam bạc hà diệp. Tất cả đem phơi khô, tán nhỏ và mỗi lần uống 8 gam với nước sau mỗi bữa ăn.

Cây ké đầu ngựa được sử dụng trong bài thuốc trị chảy nước mũi

4Lưu ý khi sử dụng ké đầu ngựa

Một số lưu ý cần quan tâm khi sử dụng cây ké đầu ngựa để chữa bệnh bao gồm:

• Trước khi sử dụng cây ké đầu ngựa để chữa bệnh, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Đồng thời, cung cấp cho bác sĩ thông tin về những loại thuốc đang sử dụng để tránh tương tác thuốc.
• Không dùng cây ké đầu ngựa cho trẻ em, phụ nữ có thai và đang cho con bú.
• Trong quá trình sử dụng cây ké đầu ngựa, người bệnh nên kiêng thịt heo và thịt ngựa để tránh tình trạng mẫn cảm gây nổi quầng trên da.
• Không dùng cây ké đầu ngựa để trị bệnh khi đang bị nhức đầu do khí huyết kém.
• Không sử dụng cây ké đầu ngựa đã mọc mầm.

Phụ nữ có thai không được sử dụng cây ké đầu ngựa

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức liên quan đến tác dụng của cây ké đầu ngựa. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!