Bệnh tê phù do thiếu vitamin B1: Dấu hiệu và cách điều trị

Bệnh tê phù (Beriberi) là một rối loạn xảy ra khi một người thiếu vitamin B1, có thể dẫn đến tổn thương lâu dài trong hệ thống thần kinh và tim. Hãy cùng tìm hiểu đâu là nguyên nhân dẫn đến bệnh này, triệu chứng, biến chứng, cách điều trị và phòng ngừa bạn nhé!

1Bệnh tê phù (Beriberi) là gì?

Vitamin B1 là một yếu tố quan trọng cho sự trao đổi chất trong cơ thể, đồng thời đóng góp sự hình thành các chất nền và enzyme quan trọng của cơ thể chúng ta. Sự suy giảm vitamin B1 sẽ gây ra bệnh lý beriberi do sự thiếu hụt tế bào thần kinh và rối loạn chuyển hóa mỡ đạm trong cơ thể.

Tê phù hay còn gọi là Beriberi, là căn bệnh gây ra do thiếu vitamin B1 (thiamine). Tê phù gây tê, sưng phù mặt hoặc hai chân, thậm chí có thể dẫn đến bại liệt.[1]

Tê phù được phân thành 2 loại:

• Tê phù ướt: Ảnh hưởng đến tim và hệ tuần hoàn. Trường hợp nguy kịch, tê phù ướt có thể gây suy tim. Nhóm bệnh tê phù ướt được đánh giá là cấp tính và nguy hiểm hơn.
• Tê phù khô (hay còn gọi là thể mạn tính): Ảnh hưởng đến các dây thần kinh và cơ bắp. Trường hợp nguy kịch có thể gây liệt cơ.

Tê phù là căn bệnh gây ra do thiếu vitamin B1

2Nguyên nhân

Thiếu vitamin B1 nguyên phát

Điều này thường xảy ra do chế độ ăn không cân đối. Người bệnh ăn quá nhiều thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế cao như gạo đánh bóng, bột mì, đường trắng. Thiếu vitamin B1 nguyên phát cũng xảy ra ở những người ăn kém, ăn ít các thực phẩm giàu vitamin B1 như thịt heo, yến mạch, cơm, cá hồi…[2]

Thiếu vitamin B1 nguyên phát do ăn nhiều thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế cao

Thiếu vitamin B1 thứ phát

Thiếu vitamin B1 thứ phát có thể xuất phát từ một số nguyên nhân như sau:

• Nhu cầu tăng cao: Ví dụ như trong trường hợp cường giáp, thai kỳ, cho con bú, hoạt động thể lực mạnh hoặc khi bị sốt.
• Hấp thu kém: Thường xảy ra khi tiêu chảy kéo dài, dẫn đến khả năng hấp thu vitamin B1 giảm.
• Suy giảm quá trình chuyển hóa: Khi gan bị suy yếu, quá trình chuyển hóa vitamin B1 trở nên kém hiệu quả.
• Uống nhiều đồ uống có cồn: Làm giảm lượng thực phẩm tiêu thụ, giảm khả năng hấp thu và sử dụng vitamin B1, làm xuất hiện protein khiếm khuyết như apoenzyme.
• Do các yếu tố bệnh lý đường ruột: Sự suy yếu của đường ruột ở những người bệnh cắt 1 phần ruột non hoặc viêm ruột mạn tính có thể dẫn đến sự thiếu hụt vitamin B1 thứ phát do sự suy yếu về hấp thụ.

Thiếu vitamin B1 thứ phát có thể do đồ uống có cồn

3Triệu chứng

Giai đoạn khởi phát ban đầu khi thiếu hụt vitamin B1
Ở giai đoạn đầu người bệnh thiếu vitamin B1 sẽ có sự suy giảm về số lượng thần kinh và suy giảm nhẹ về hấp thụ đạm và mỡ từ đó sinh ra các triệu chứng sớm như:

• Toàn thân mệt mỏi
• Tứ chi yếu đi không có nguyên nhân
• Thường xuyên bị đau ngực khó thở dù trước đó không có bệnh lý về tim mạch
• Đau các khớp xương dù không viêm sưng
• Rối loạn tiêu hóa: Hay bị khó tiêu, táo bón hoặc tiêu chảy do phân đóng mỡ

Tê phù khô

Các triệu chứng có thể gặp của tê phù khô bao gồm:

• Bắp chân đau, khó đứng dậy khi ngồi xổm, cảm giác rung ở ngón chân.
• Nóng rát bàn chân.
• Rối loạn tâm thần.
• Khó nói do lưỡi bị phình bự.
• Suy giảm thị lực.
• Nôn.[1][2]

Tê phù khô gây đau nhức bắp chân

Hội chứng Wernicke-Korsakoff

Các triệu chứng có thể gặp của Wernicke-Korsakoff bao gồm:

• Suy giảm ý thức.
• Các vấn đề về mắt như: Rung giật nhãn cầu, liệt vận nhãn.
• Mất khả năng phối hợp các cơ.
• Khó phát âm.[1][2]

Hội chứng Wernicke-Korsakoff có thể gây khó phát âm

Tê phù thể ướt (tim mạch)

Các triệu chứng có thể gặp của tê phù thể ướt bao gồm:

• Nhịp tim nhanh.
• Huyết áp tăng cao.
• Đổ mồ hôi, da ấm.
• Khó thở khi nằm.
• Suy tim.[1][2]

Tê phù thể ướt làm tim đập nhanh

Tê phù trẻ em

Tê phù ở trẻ nhỏ có thể xuất hiện những triệu chứng sau:

• Mất tiếng.
• Mất phản xạ gân.
• Suy tim.[1][2]

4Biến chứng nguy hiểm

Bệnh tê phù Beriberi thể nhẹ có thể gây rối loạn cảm giác trong các chi, làm tăng hoặc mất cảm giác. Sức mạnh cơ bắp giảm dần và có thể dẫn đến tình trạng bại liệt chi. Phản xạ của chân tay trở nên chậm chạp đi.

Trong trường hợp thiếu hụt vitamin B1 trầm trọng, có thể xuất hiện các tình trạng rối loạn tâm thần như trầm cảm, suy giảm trí nhớ và nhận thức như bệnh về não Wernicke,nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến loạn tâm thần Korsakoff.[1]

Bệnh tê phù beriberi có thể gây trầm cảm

5Cách chẩn đoán

Tuy là một bệnh lý với nhiều di chứng nguy hiểm nhưng việc chẩn đoán và điều trị thường không khó, bác sĩ thường sẽ sử dụng một số phương pháp kiểm tra và quan sát các triệu chứng của bệnh. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra các dấu hiệu tổn thương thần kinh hoặc tim mạch như khó đi lại, phản xạ yếu, khả năng phối hợp các cơ giảm. Bác sĩ cũng nghe tim và kiểm tra nhịp thở và phát hiện dấu hiệu suy tim hoặc bệnh lý liên quan.
• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Nhằm kiểm tra nồng độ thiamin trong máu.[3]

Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán tê phù do thiếu vitamin B1

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu có các dấu hiệu sau thì bạn nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị:

• Khả năng đi lại suy giảm, đau nhức bắp chân, nóng rát bàn chân.
• Khó phát âm.
• Suy giảm trí nhớ.
• Thị lực kém.
• Nhịp tim nhanh, huyết áp tăng cao.
• Đổ mồ hôi nhiều bất thường.

Người bệnh cần đi khám nếu có triệu chứng suy giảm thị lực

Nơi khám chữa bệnh tê phù

Nếu thấy các dấu hiệu bất thường, bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện chuyên khoa nội để thăm khám và điều trị. Bạn có thể tham khảo một số bệnh viện sau tại:

• Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương,...
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội,...

7Các phương pháp chữa bệnh

Bệnh tê phù Beriberi có thể được điều trị bằng cách bổ sung vitamin B1. Bác sĩ sẽ tiêm tĩnh mạch vitamin B1 với những trường hợp nặng hoặc kê đơn thuốc dạng uống. Để kiểm tra mức độ hấp thụ vitamin vào cơ thể người bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm máu.[1]

Bệnh tê phù có thể điều trị bằng cách bổ sung viên uống vitamin B1

8Biện pháp phòng ngừa

Để ngăn ngừa tê phù do thiếu vitamin B1, bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin B1 như đậu, thịt, các loại ngũ cốc, quả hạch, măng tây, bí đỏ…
• Kiểm tra xem sữa công thức trẻ đang dùng có cung cấp đủ vitamin B1 hay không.
• Hạn chế sử dụng đồ uống có cồn như rượu, bia.[1]

Ăn nhiều thực phẩm chứa vitamin B1 giúp phòng ngừa bệnh tê phù

Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh là điều rất quan trọng với người mắc bệnh tê phù (Beriberi). Hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin cần thiết nhất giúp bạn hiểu thêm về bệnh lý này. Hãy chia sẻ tới người thân, bạn bè nếu thấy bài viết hữu ích nhé!