18 nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới và cách phòng ngừa hiệu quả

Hiện nay, tình trạng vô sinh ở Việt Nam cũng như trên toàn thế giới đang diễn ra khá phức tạp, đặc biệt là vô sinh nữ giới. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu xem nguyên nhân gây vô sinh ở nữ là gì và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhé!

Vô sinh ở nữ giới là tình trạng không thể mang thai tự nhiên

1Các nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới

Hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang (Polycystic ovary syndrome - PCOS) được đặc trưng bởi không rụng trứng hoặc ít rụng trứng, các dấu hiệu dư thừa androgen và đa nang trứng trong các buồng trứng.

Hội chứng này được xem là nguyên nhân phổ biến nhất của vô sinh ở nữ giới, gây mất cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng từ đó làm giảm khả năng mang thai.

PCOS còn ảnh hưởng đến tình trạng kháng insulin và béo phì, đồng thời, người bệnh có thể mọc lông bất thường trên mặt hoặc toàn cơ thể, gặp các vấn đề về da liễu như nổi mụn trứng cá.

Buồng trứng đa nang là nguyên nhân chính gây vô sinh nữ giới

Rối loạn chức năng vùng dưới đồi

FSH (hormone kích thích nang trứng) và LH (hormone tạo hoàng thể) là hai hormone do tuyến yên sản xuất, đảm nhiệm vai trò kích thích rụng trứng hàng tháng.

Khi cơ thể rơi vào tình trạng căng thẳng quá mức về thể chất hoặc cảm xúc, hoặc tăng hay giảm cân đáng kể, quá trình sản xuất hai loại hormone trên sẽ bị gián đoạn, gây ra hiện tượng kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh.

Căng thẳng quá mức có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt

Suy buồng trứng nguyên phát

Suy buồng trứng nguyên phát hay còn gọi là suy buồng trứng sớm, là hiện tượng các chức năng buồng trứng ngừng hoạt động và trứng không được sản xuất trước tuổi 40.

Khi buồng trứng ngừng hoạt động, đồng nghĩa với việc các hormone quan trọng như estrogen và progesterone cũng không được sản sinh nữa, khiến cho quá trình thụ thai không thể xảy ra được.

Đồng thời, tình trạng này còn gây ra sự phát triển sớm của một số bệnh lý như: tim mạch, loãng xương, rối loạn lipid,...

Suy buồng trứng nguyên phát gây giảm sản xuất trứng ở phụ nữ trước 40 tuổi

Lạc nội mạc tử cung

Nội mạc tử cung là một thuật ngữ y khoa, chỉ lớp niêm mạc lót bên trong tử cung. Trong một chu kỳ kinh nguyệt, lớp niêm mạc này sẽ dần phát triển và bong ra, tạo ra giai đoạn hành kinh.

Lạc nội mạc tử cung là tình trạng các mô tương tự như lớp niêm mạc tử cung phát triển ở bên ngoài tử cung, thường là trên bề mặt các cơ quan vùng chậu như buồng trứng, dây chằng rộng…

Các mô thừa này có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng của trứng hoặc tinh trùng, cản trở chúng kết hợp với nhau, đồng thời gây gián đoạn quá trình làm tổ của trứng đã được thụ tinh, bên cạnh đó các mô lạc nội mạc có thể gây kết dính các cơ quan làm người bệnh có cảm giác đau đớn và khó thụ thai.

Lạc nội mạc tử cung làm ảnh hưởng đến chất lượng của trứng hoặc tinh trùng

Bệnh viêm vùng chậu

Bệnh viêm vùng chậu (PID) là một bệnh nhiễm trùng xảy ra ở tử cung, ống dẫn trứng và/hoặc buồng trứng; phổ biến ở nữ giới trong khoảng 15 đến 25 tuổi.

PID gây cho bệnh nhân cảm giác đau bụng dưới hoặc vùng xương chậu, đồng thời tiết dịch bất thường từ âm đạo.

Nếu tình trạng nghiêm trọng mà không được điều trị kịp thời, PID có thể gây tổn thương ống dẫn trứng dẫn khiến việc thụ tinh gặp khó khăn.

Viêm vùng chậu có thể gây tổn thương ống dẫn trứng dẫn đến vô sinh

Tổn thương ống dẫn trứng

Tổn thương ống dẫn trứng là tình trạng ống dẫn trứng bị tắc nghẽn hoặc rối loạn các chức năng, làm suy giảm khả năng di chuyển của trứng và tinh trùng ảnh hưởng đến quá trình thụ thai.

Việc ống dẫn trứng bị tổn thương có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng như: mang thai ngoài tử cung, vỡ ruột thừa,...

Tổn thương ống dẫn trứng làm giảm khả năng di chuyển của tinh trùng

Polyp, u xơ tử cung

Polyp tử cung là sự phát triển quá mức của các mô đệm bên trong tử cung (nội mạc tử cung). U xơ tử cung (còn gọi là u cơ trơn) là sự phát triển của cơ hoặc mô hình thành trong hoặc trên thành tử cung.

Polyp và u xơ tử cung thường không phải ung thư và theo các thống kê cho thấy, đây là khối u không ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ.

U xơ tử cung, polyp gây ra nhiều triệu chứng như: đau, chảy máu âm đạo bất thường. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng xuất hiện triệu chứng, khiến nhiều bệnh nhân không thể phát hiện ra.

Chúng có thể cản trở quá trình trứng và tinh trùng gặp nhau hoặc ảnh hưởng đến việc làm tổ của trứng đã thụ tinh, từ đó dẫn đến khó có thai.

U xơ cổ tử cung gây ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh và mang thai ở phụ nữ

Giảm chất nhầy cổ tử cung

Khi gần đến các đến thời kỳ rụng trứng, chất nhầy cổ tử cung sẽ tăng tiết. Chất nhầy này có vai trò giúp tinh trùng dễ dàng di chuyển đến cổ tử cung để thụ tinh với trứng đã được phóng ra.

Lượng chất nhầy cổ tử cung thay đổi bất thường sẽ ngăn cản quá trình di chuyển của tinh trùng cũng như có thể phá hủy tinh trùng (tình trạng viêm cổ tử cung, xuất hiện nhiều vi khuẩn tiêu hủy tinh trùng).

Lượng chất nhầy cổ tử cung thay đổi bất thường sẽ ngăn cản tinh trùng đi vào bên trong

Tử cung có hình dạng bất thường

Có rất nhiều hình dạng bất thường của tử cung như: tử cung đôi, tử cung hai sừng, tử cung một sừng, tử cung có vách ngăn,... Mọi bất thường về hình dạng tử cung đều gây khó khăn trong việc mang và dưỡng thai.

Tử cung bất thường làm giảm khả năng mang thai

Hẹp cổ tử cung

Hẹp cổ tử cung là tình trạng cổ tử cung bị hẹp hoặc tắc, có thể do bệnh lý hoặc bẩm sinh. Hẹp cổ tử cung có thể gây tích tụ máu trong tử cung, lạc nội mạc tử cung ở phụ nữ tiền mãn kinh, tuy nhiên, thực tế nguyên nhân này hiếm khi gây vô sinh.

Hẹp cổ tử cung thường không có triệu chứng. Nếu có thì bao gồm vô kinh, đau bụng kinh, chảy máu bất thường,...

Tình trạng hẹp cổ tử cung có ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh

Sẹo do phẫu thuật

Các phẫu thuật ở vùng tử cung hoặc vùng chậu có thể để lại các vết sẹo bên trong. Điều này có thể làm hẹp hoặc chặn ống dẫn trứng, ngăn cản trứng và tinh trùng kết hợp với nhau.

Sẹo ở vùng tử cung hoặc vùng chậu gây cản trở việc di chuyển của tinh trùng

Số lượng và chất lượng trứng giảm

Các bé gái được sinh ra với toàn bộ số lượng trứng mà cơ thể có, đồng nghĩa với việc trong suốt cuộc đời sẽ không có tế bào trứng nào được tạo ra nữa. Và nguồn trứng này có thể bị "cạn kiệt" sớm trước thời kỳ mãn kinh bởi nhiều lý do.

Bên cạnh đó, một số trứng có số lượng hoặc cấu tạo nhiễm sắc thể bất thường do đó cũng không thể thụ tinh và phát triển.

Số lượng và chất lượng trứng giảm sớm khiến nữ giới giảm khả năng có thai

Rối loạn phóng noãn

Rối loạn chức năng phóng noãn (rụng trứng) là những bất thường như phóng noãn không đều (với ≤ 9 kỳ kinh nguyệt/năm), hoặc không có phóng noãn.

Dấu hiệu điển hình nhất của rối loạn phóng noãn là tình trạng kinh nguyệt không đều, tình trạng giảm ham muốn tình dục.

Rối loạn phóng noãn gây giảm cảm giác ham muốn tình dục ở nữ giới

Bệnh Celiac

Bệnh Celiac là một chứng rối loạn di truyền qua hệ miễn dịch do nhạy cảm với gluten (một loại protein có trong lúa mì, lúa mạch đen và lúa mạch). Khi ăn phải gluten, cơ thể sẽ gây phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, làm teo nhung mao niêm mạc đặc trưng ở ruột non. [2]

Theo nhiều nghiên cứu cho thấy kết quả rằng những người bệnh Celiac thường có các triệu chứng liên quan đến hệ thống sinh sản như chậm hoặc không có kinh nguyệt, mãn kinh sớm, không có khả năng thụ thai.

Bệnh Celiac làm phản ứng miễn dịch mạnh mẽ gây teo nhung mao niêm mạc ở ruột non

Do di truyền

Như chúng ta đã biết, có khá nhiều các bệnh do di truyền ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, trong đó điển hình là hai hội chứng Kallmann và Turner.

• Hội chứng Kallmann: đặc trưng bởi tình trạng suy sinh dục giảm gonadotropin phối hợp với giảm hoặc mất khứu giác.
• Hội chứng Turner: các bé gái được sinh ra với một trong hai nhiễm sắc thể X bị mất một phần hoặc hoàn toàn.

Hội chứng Turner làm bé gái sinh ra với nhiễm sắc thể X bị mất một phần hoặc hoàn toàn

Vấn đề về thận

Ở cả phụ nữ và nam giới, bệnh thận mãn tính (CKD) có liên quan gián tiếp đến việc giảm khả năng sinh sản.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, bệnh thận mãn tính gây ảnh hưởng đến chức năng của trục hạ đồi - tuyến yên, gây rối loạn sản xuất hormone của trục này. [3]

Bệnh thận mãn tính (CKD) có liên quan gián tiếp đến việc giảm khả năng sinh sản

Tăng prolactin máu

Tuyến yên khi gặp phải các rối loạn, có thể sản xuất dư thừa prolactin. Prolactin là một hormone có liên quan đến quá trình rụng trứng và hình thành kinh nguyệt.

Nồng độ prolactin trong máu tỉ lệ nghịch với lượng estrogen máu. Khi prolactin tăng cao, estrogen sẽ bị giảm sản xuất, quá trình rụng trứng bị gián đoạn dẫn đến vô kinh hoặc tắt kinh.

Prolactin cao ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng của cơ thể

Vô sinh không rõ nguyên nhân

Trong nhiều trường hợp, các bác sĩ không thể chẩn đoán được nguyên nhân vô sinh của người bệnh. Tuy nhiên, trong những trường hợp như vậy, bệnh nhân vẫn nên tiếp nhận các phác đồ của bác sĩ để điều trị vô sinh.

Nhiều trường hợp các bác sĩ không thể xác định cụ thể nguyên nhân vô sinh

2Các yếu tố nguy cơ gây vô sinh ở nữ giới

Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ gây vô sinh ở nữ giới đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị hiệu quả bệnh vô sinh. Sau đây là các yếu tố nguy cơ gây vô sinh ở nữ giới:

• Tuổi tác: Sau 35 tuổi, tốc độ rụng trứng của phụ nữ tăng cao, dẫn đến số lượng trứng ít hơn và chất lượng kém hơn, từ đó giảm khả năng thụ thai cũng như tăng nguy cơ sảy thai.
• Hút thuốc: Bên cạnh việc gây ảnh hưởng đến đường hô hấp, hút thuốc còn làm lão hóa buồng trứng sớm hơn, tăng khả năng mang thai ngoài tử cung và sảy thai.
• Cân nặng: Thừa cân và thiếu cân có thể ảnh hưởng đến nội tiết và chuyển hoá, do đó tác động quá trình rụng trứng cũng như khả năng mang thai.
• Mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục: Quan hệ tình dục không an toàn có thể bị lây nhiễm các bệnh như chlamydia và bệnh lậu, dẫn đến nhiều khả năng phá hỏng ống dẫn trứng.
• Uống nhiều rượu, bia: Sử dụng rượu, bia không kiểm soát có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi.
• Mắc bệnh tự miễn: Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, bệnh liên quan đến tuyến giáp hay lupus ban đỏ đều có ảnh hưởng đến khả năng mang thai.
• Dùng một số loại thuốc: Nhiều loại thuốc đôi khi có thể gây ra vô sinh như: thuốc chống trầm cảm, steroid,...
• Căng thẳng về thể chất hoặc tinh thần: Stress quá mức sẽ gây ức chế đến chức năng ở vùng dưới đồi, gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt dẫn đến vô kinh

Hút thuốc, uống rượu bia là nguyên nhân phổ biến gây vô sinh cả nam và nữ

3Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu phụ nữ dưới 35 tuổi và đã trải qua khoảng thời gian cố gắng mang thai mà không thành công trong một năm, hãy đến khám tại các bệnh viện uy tín và nghe tư vấn từ bác sĩ.

Và nếu phụ nữ trên 35 tuổi thì nên đến khám sau khoảng 6 tháng sinh hoạt tình dục đều đặn mà vẫn không có thai.

Hãy đến khám và nghe tư vấn từ bác sĩ nếu bạn vẫn đang lo lắng về việc có thai

Chẩn đoán

Chẩn đoán và đánh giá thường được bắt đầu bằng các câu hỏi bệnh sử về các kỳ kinh nguyệt, tình trạng mang thai trước đây, chảy máu hay tiết dịch âm đạo bất thường,... [4]

Sau đó, tùy vào tình trạng bệnh nhân mà các bác sĩ sẽ đưa ra những xét nghiệm cần thiết, phù hợp. Một số phương pháp, xét nghiệm để kiểm tra là:

• Xét nghiệm máu.
• Đánh giá dự trữ buồng trứng.
• Đo nồng độ hormone.
• Thực hiện xét nghiệm sau giao hợp.
• Lấy sinh thiết nội mạc tử cung.
• Thực hiện các chẩn đoán hình ảnh: siêu âm tử cung buồng trứng , đánh giá vùng chậu, chụp tuyến yên,...

Bác sĩ căn cứ vào tình trạng bệnh nhân và yêu cầu các xét nghiệm phù hợp

Các bệnh viện điều trị uy tín

Khi có các dấu hiệu bị vô sinh, bạn nên đến thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa uy tín để được nhận sự điều trị hiệu quả nhất. Sau đây là những bệnh viện uy tín bạn có thể tham khảo:

• Tại TP. HCM: Bệnh viện Hùng Vương, Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện Đa Khoa Mỹ Đức, Bệnh viện phụ sản Quốc Tế Sài Gòn,...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Hà Nội, Bệnh viện Phụ sản Trung ương (Viện C),...

Từ Dũ là bệnh viện hàng đầu về sản phụ khoa tại TPHCM

4Cách phòng tránh vô sinh ở nữ giới

Thói quen sinh hoạt

Thói quen sinh hoạt là yếu tố quan trọng quyết định đến sức khỏe của con người. Do đó, để có sức khỏe tốt, đặc biệt là phụ nữ cần phải giữ lối sống lành mạnh để phòng tránh bệnh về sinh sản, cụ thể là:

• Kiểm soát cân nặng: Phụ nữ thừa hoặc thiếu cân đều có thể ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng. Nếu cần giảm cân, bạn hãy xây dựng cho mình một kế hoạch tập luyện vừa phải và khoa học nhé!
• Bỏ hút thuốc: Thuốc lá có nhiều tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản, cũng như sức khỏe tổng quát của bạn và sức khỏe của thai nhi. Nếu bạn vẫn đang hút thuốc và mong muốn mang thai, hãy bỏ ngay để có thể bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé nhé!
• Hạn chế uống rượu, bia: Đây là điều quan trọng đối với tất cả mọi người, đặc biệt là phụ nữ đang có thai.
• Hạn chế uống cà phê: đây là chất kích thích ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng, làm gián đoạn sự phát triển của nang trứng, dẫn đến trứng không đủ trưởng thành để thụ thai.
• Kiểm soát căng thẳng: Stress chính là một trong những nguyên nhân gây rối loạn nội tiết ở nữ giới, ảnh hưởng đến khả năng mang thai.
• Bổ sung vitamin: Một chế độ ăn đầy đủ các chất dinh dưỡng là vô cùng cần thiết cho hoạt động của buồng trứng nữ giới.
• Tiêu thụ ít chất béo: Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có thể làm giảm độ nhạy cảm insulin, dẫn đến rối loạn nội tiết tố và ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng.

Xây dựng lối sống lành mạnh, thay đổi thói quen sinh hoạt để phòng tránh vô sinh

Chăm sóc sức khoẻ tình dục, sinh sản

Chăm sóc sức khỏe tình dục, sinh sản giúp phụ nữ giảm nguy cơ vô sinh, sảy thai và có thai kỳ khỏe mạnh, sinh con dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, chăm sóc sức khỏe tình dục, sinh sản cũng giúp phụ nữ phát hiện sớm các bệnh phụ khoa, phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bằng các cách sau:

• Không lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp: Việc lạm dụng thuốc tránh thai sẽ tăng nguy cơ hình thành huyết khối, dẫn tới đột quỵ não, do các hormone trong thuốc này.
• Không nên thụt rửa vùng kín: Việc thụt rửa âm đạo có thể gây viêm vùng chậu (PID) và nhiễm trùng âm đạo. Ngoài ra, nó còn có thể gây các biến chứng khi mang thai và ung thư cổ tử cung.
• Khám phụ khoa định kỳ: Các chuyên gia y tế khuyến khích nữ giới nên có kế hoạch khám phụ khoa định kỳ 3 - 6 tháng/ lần để có thể tầm soát và phát hiện sớm các vấn đề bất thường.
• Quan hệ tình dục lành mạnh: Sử dụng bao cao su và thực hiện các biện pháp quan hệ tình dục lành mạnh để bảo vệ sức khỏe cho cả nam và nữ giới.
• Tránh nạo, hút thai: Nếu gặp bất kỳ vấn đề gì về thai kỳ, hãy đến các bệnh viện hoặc trung tâm sức khỏe uy tín để kiểm tra. Tránh việc để lại các hậu quả nghiêm trọng về sau.

Quan hệ tình dục lành mạnh để bảo vệ sức khỏe cho cả vợ và chồng

Trên đây là một số thông tin cơ bản về nguyên nhân cũng như cách phòng ngừa vô sinh ở nữ giới. Nếu bạn cảm thấy bài viết này hữu ích, đừng ngần ngại chia sẻ cho gia đình và người thân nhé!