Viêm não Nhật Bản là bệnh lý truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em với tỷ lệ tử vong cao. Ngoài ra, nếu bệnh không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều di chứng như động kinh, co giật. Cùng tìm hiểu về bệnh viêm não Nhật Bản qua bài viết dưới đây nhé!
1Viêm não Nhật Bản là gì?
Viêm não Nhật Bản là một bệnh truyền nhiễm do virus JE lây truyền qua các loài trung gian truyền bệnh. Virus JE là một loại thuộc nhóm flavivirus tương tự virus lây truyền bệnh lý sốt xuất huyết. Virus xâm nhập vào cơ thể nhân lên ở hạch bạch huyết và tấn công vào hệ thần kinh trung ương.
Viêm não Nhật Bản có thể gặp ở tất cả địa phương ở Việt nam. Bệnh thường gặp vào tháng 5,6,7 và hay gặp ở trẻ em từ 2 - 8 tuổi.[1]
Viêm não Nhật Bản là bệnh tổn thương tế bào não do virus JE gây nên
2Các giai đoạn của viêm não Nhật Bản
Dựa vào nồng độ của virus cũng như các triệu chứng xuất hiện, người ta chia viêm não Nhật Bản thành 4 giai đoạn. Cụ thể là:
Giai đoạn ủ bệnh
Đây là giai đoạn virus bắt đầu xâm nhập vào cơ thể. Giai đoạn này người bệnh thường không xuất hiện triệu chứng do số lượng virus chưa đủ để gây bệnh. Giai đoạn thường kéo dài 5 - 14 ngày.
Giai đoạn khởi phát
Đây là giai đoạn virus bắt đầu đạt được số lượng nhất định, có thể gây nên các triệu chứng đối với cơ thể. bệnh thường khởi phát bằng triệu chứng sốt cao 39 - 40 độ C đột ngột.
Với một số trẻ, sốt có thể đi kèm tình trạng co giật, lơ mơ hoặc hôn mê. Bệnh diễn biến nhanh với các triệu chứng nặng như:
Ngoài ra, người bệnh có thể xuất hiện một số tình trạng khác như:
- Cứng gáy.
- Tăng trương lực cơ.
- Rối loạn vận động nhãn cầu.
- Mất ý thức.
Sốt cao là triệu chứng thường gặp của viêm não Nhật Bản
Giai đoạn toàn phát
Đây là giai đoạn virus đạt số lượng cao nhất. Lúc này, virus sẽ xâm nhập vào các tế bào thần kinh. Giai đoạn này diễn ra rất nhanh, trong thời gian ngắn, người bệnh có thể rơi vào tình trạng hôn mê. Một số triệu chứng xuất hiện trong giai đoạn này là:
Khi người bệnh vượt qua giai đoạn này, tiên lượng điều trị khỏi thường tốt hơn.
Người bệnh viêm não Nhật bản thường xuất hiện rối loạn nhịp thở
Giai đoạn lui bệnh
Đây là giai đoạn cơ thể đã sản sinh ra kháng thể để chống lại virus gây bệnh. Vì vậy, từ tuần thứ 2, các triệu chứng giảm đi đáng kể. Từ ngày thứ 10, tình trạng bệnh nhân dần hồi phục.
3Nguyên nhân gây bệnh viêm não Nhật Bản
Nguồn bệnh chủ yếu chứa virus JE là từ chim và lợn mắc bệnh. Vật trung gian truyền bệnh là muỗi hút máu vật chủ nhiễm bệnh rồi lại đốt người.
Có hai loại muỗi giúp truyền bệnh là Culex Tritaeniorhynchus và Culex vishnui thường sống ở ruộng lúa và hoạt động mạnh lúc trời chập choạng tối.
Muỗi là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản
4Ai có nguy cơ bị viêm não Nhật Bản
Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm do virus gây gây nên. Do đó, bất cứ lứa tuổi nào khi chưa có miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh đều có nguy cơ mắc viêm não Nhật Bản, đặc biệt là một số trường hợp sau:
- Trẻ em dưới 15 tuổi, phổ biến nhất là trẻ trong khoảng 5 - 9 tuổi.
- Người chưa được tiêm phòng vaccine viêm não Nhật Bản (kể cả người lớn).
- Người đang sống hoặc đi đến nơi đang lưu hành dịch bệnh viêm não Nhật Bản.
- Bệnh có thể xuất hiện quanh năm nhưng thường rầm rộ và có thể phát triển thành dịch bệnh từ tháng 5 - 7 mỗi năm.
5Viêm não Nhật Bản có nguy hiểm không?
Viêm não Nhật Bản nếu không được phát hiện và xử trí đúng lúc thì virus có thể làm tổn thương nghiêm trọng đến các noron thần kinh. Từ đó, trẻ có thể gặp nhiều di chứng không hồi phục như:
- Mất vận động: có thể xuất hiện ở chân, tay hoặc toàn thân.
- Rối loạn cảm giác: trẻ có cảm giác tê bì, kiến bò trên da hoặc thậm chí mất cảm giác (không nhận được đau, nhiệt).
- Liệt các dây thần kinh sọ: gây mất khứu giác, mất vị giác hoặc mất thị lực.
- Rối loạn tâm thần: trẻ có thể xuất hiện các cơn co giật, động kinh, suy giảm nhận thức.
Bên cạnh các di chứng do tổn thương tế bào thần kinh, trẻ cũng có thể gặp các biến chứng do điều trị ở giai đoạn muộn như:
Viêm não Nhật Bản điều trị kéo dài có thể dẫn đến viêm phổi
6Cách chẩn đoán viêm não Nhật Bản
Các triệu chứng của viêm não Nhật Bản sẽ được các bác sĩ sử dụng để đánh giá giai đoạn cũng như mức độ nặng của bệnh. Tuy nhiên, để chẩn đoán có mắc bệnh hay không, bác sĩ sẽ dựa vào xét nghiệm máu và dịch não tủy để tìm virus gây bệnh.
Ngoài ra, để đánh giá mức độ tổn thương não cũng như di chứng mà bệnh viêm não Nhật Bản để lại, cộng hưởng từ (MRI) là xét nghiệm được sử dụng.
7Cách xét nghiệm viêm não Nhật Bản
Để phục vụ việc chẩn đoán và điều trị viêm não Nhật Bản, bác sĩ có thể chỉ định một số loại xét nghiệm sau:[2]
Xét nghiệm thường quy
Các xét nghiệm thường quy không có ý nghĩa trong việc chẩn đoán xác định viêm não Nhật Bản. Tuy nhiên, những xét nghiệm này giúp bác sĩ đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe và các biến chứng sớm của bệnh để điều trị kịp thời.
Các xét nghiệm thường quy được chỉ định đối với bệnh nhân viêm não Nhật Bản gồm:
- Tổng phân tích tế bào máu: bạch cầu tăng nhẹ, giảm tiểu cầu, giảm hồng cầu và huyết sắc tố.
- Tổng phân tích nước tiểu: giúp phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu.
- Sinh hóa máu: đánh giá chức năng gan thận thông qua các chỉ số AST, ALT, ure/creatinin.
Xét nghiệm máu thường quy có thể phát hiện các biến chứng của bệnh
Xét nghiệm không đặc hiệu
Người bệnh có các triệu chứng sốt kèm rối loạn tri giác nghi ngờ bệnh có thể được chọc dò dịch não tủy để tìm nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, các xét nghiệm này thường chỉ giúp định hướng căn nguyên gây bệnh do vi khuẩn hoặc virus mà không xác định chính xác.
Trong trường viêm não Nhật Bản, dịch não tủy có những biến đổi như sau:
- Dịch não tủy gia tăng áp lực, màu trong.
- Sinh hóa dịch não tủy: tăng nhẹ protein, glucose bình thường hoặc tăng nhẹ.
- Tế bào học dịch não tủy: tăng nhẹ tế bào (thường dưới 100 tế bào/mm3), ban đầu là tăng bạch cầu trung tính, sau đó là tăng bạch cầu lympho.
Xét nghiệm hình ảnh
Bác sĩ có thể chỉ định một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để tìm kiếm những tổn thương đặc hiệu của viêm não Nhật Bản cũng như loại trừ các bệnh lý thần kinh khác như xuất huyết não, u não, động kinh.
Một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường dùng gồm:
- Chụp cắt lớp vi tính sọ não.
- Chụp cộng hưởng từ sọ não.
- Điện não đồ giúp phát hiện các sóng não bất thường.
Chụp cắt lớp vi tính có thể giúp quan sát các dấu hiệu đặc hiệu của bệnh
Xét nghiệm huyết thanh học
Xét nghiệm huyết thanh học có thể giúp bác sĩ xác định căn nguyên gây bệnh là do virus viêm não Nhật Bản thông qua kháng thể đặc hiệu IgM. Tuy nhiên, xét nghiệm này thường có dương tính muộn (khoảng 9 ngày triệu chứng bệnh đầu tiên).
8Khi nào cần gặp bác sĩ?
Dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Do Việt nam là nước có dịch tễ mắc viêm não Nhật Bản nên khi xuất hiện các dấu hiệu sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám:
Nơi khám chữa bệnh uy tín
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nội, Truyền nhiễm. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:
- Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nhiệt đới TP.HCM, Bệnh viện Chợ rẫy, Bệnh viện Gia An 115.
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai.
9Cách điều trị viêm não Nhật Bản
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu Viêm não Nhật Bản. Điều trị xoay quanh việc giảm triệu chứng cũng như hạn chế những biến chứng có thể gặp của viêm não Nhật Bản. Cụ thể là:
- Chống phù não: truyền manitol 20% có thể cân nhắc kết hợp corticoid để làm tăng áp lực thẩm thấu, tránh nước xuất hiện nhiều ở lòng mạch làm tăng áp lực lên các tế bào não.
- An thần: sử dụng seduxen để tránh tình trạng kích động làm ảnh hưởng không tốt đến chức năng não bộ.
- Hạ nhiệt: nếu bệnh nhân sốt cao, người nhà có thể tiến hành chườm ấm vào bẹn, nách kết hợp với việc sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.
- Thở oxy: được sử dụng với các trường hợp rối loạn nhịp thở.
- Bổ sung nước và điện giải: do người bệnh sốt cao sẽ rất dễ dẫn tới mất nước và mất cân bằng điện giải.
- Ngăn bội nhiễm: bằng cách sử dụng kháng sinh dự phòng cũng như vệ sinh da và răng miệng thường xuyên.
- Đảm bảo dinh dưỡng: bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường vitamin và khoáng chất để giúp người bệnh nhanh chóng vượt qua thời gian bị bệnh.[4]
Trẻ viêm não Nhật Bản có sốt cao cần được bổ sung nước và điện giải đầy đủ
10Cách phòng ngừa viêm não Nhật Bản
Phòng tránh muỗi đốt
Do vật chủ trung gian truyền bệnh chủ yếu là muỗi nên để phòng ngừa tốt bệnh lý này, mọi người có thể tuân thủ một số biện pháp giảm sự sinh sản của muỗi như sau:
- Ngủ màn.
- Mặc quần áo dài tay.
- Vệ sinh môi trường sống, không để ao tù, nước đọng, phun thuốc muỗi định kỳ.
- Đặt các chuồng chăn nuôi xa nhà.
- Không cho trẻ chơi gần chuồng vật nuôi, đặc biệt là gia súc.
- Xây dựng thói quen rửa tay cho trẻ.
- Cách ly khi bị bệnh.
Đảm bảo luôn ngủ màn để tránh muỗi đốt
Tiêm vaccine
Tiêm vaccine là một trong những cách phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Bộ Y tế khuyến cáo, trẻ em nên được tiêm 3 mũi phòng viêm não Nhật Bản theo lịch sau:
- Mũi 1: sau 1 tuổi, tiêm càng sớm càng tốt.
- Mũi 2: sau mũi 1 từ 1 - 2 tuần.
- Mũi 3: sau mũi 2 khoảng 1 năm.
- Nhắc lại sau 3 - 4 năm cho tới khi trẻ 15 tuổi.
Trẻ em cần được tiêm phòng viêm não Nhật Bản càng sớm càng tốt
Hy vọng bài viết dưới đây đã giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích về bệnh viêm não Nhật Bản. Bạn hãy cho trẻ đi tiêm phòng vaccine viêm não Nhật Bản theo đúng lịch tiêm chủng để phòng ngừa bệnh hiệu quả nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
