Bệnh bạch cầu lympho mãn tính: Nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị

Bệnh bạch cầu lympho mạn tính là một bệnh lý ung thư liên quan đến cơ quan tạo máu khiến cho các tế bào này phát triển bất thường và không còn thực hiện chức năng bảo vệ cơ thể. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, các phương pháp chẩn đoán cũng như điều trị bệnh này qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh bạch cầu lympho mạn tính là gì?

Bệnh bạch cầu lympho mạn tính (CLL) là một nhóm bệnh ác tính ở máu và tủy xương (với khả năng tạo máu) đặc trưng bởi sự tăng sinh mạnh tế bào Lympho B và biến đổi tế bào bạch cầu thành những tế bào bất thường không thực hiện được chức năng.

Điểm khác biệt giữa tính mạn tính và cấp tính ở sự tăng sinh tế bào lympho B là thời gian diễn biến bệnh. Bệnh bạch cầu lympho mạn tính diễn biến chậm và khi soi dưới kính hiển vi hình dạng của các tế bào bất thường đủ mọi hình thái, trong khi ở bệnh cấp tính có thể thiếu một vài giai đoạn.

Do bệnh phát triển rất chậm nên người bệnh khi mắc thường vẫn khỏe mạnh và không có ảnh hưởng bất kì đến cuộc sống hằng ngày của họ. Bệnh thường chẩn đoán khi bệnh nhân gần 70 tuổi, hiếm khi nào chẩn đoán bệnh bạch cầu lympho mạn khi bệnh nhân trong độ tuổi trung niên 30-40.

Bệnh chỉ thực sự gây ảnh hưởng khi các tế bào lympho này tăng sinh quá nhiều khiến cho suy giảm các dòng tế bào khác, từ đó gây nên các triệu chứng nặng nề khác của bệnh.[1]

Bệnh bạch cầu lympho mạn tính là tình trạng xuất hiện nhiều bạch cầu lympho trong máu

2Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu lympho mạn tính

Chưa có nguyên nhân chính xác nhưng ở mức cơ bản có thể hiểu là sự suy giảm hoặc đột biến của gen kiểm soát phát triển tế bào máu khiến tế bào lympho bị nhân lên.

Nói sâu hơn về quá trình này chính là gen trong cơ thể bị một số tác nhân gây ra thay đổi trình tự gen kiểm soát quá trình chết theo chương trình của tế bào bạch cầu. Chính điều này sẽ làm cho các tế bào này tăng sinh nhưng không chết đi làm cho số lượng bạch cầu tăng lên rất nhiều so với nhu cầu của cơ thể.

Mặt khác, các tế bào này lại không thực hiện được những chức năng mà tế bào lympho bình thường có. Điều này làm cho cơ thể gặp phải tình trạng suy giảm miễn dịch.[2]

3Yếu tố nguy cơ

Tuy không xác định được nguyên nhân cụ thể nhưng có một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu lympho mạn tính như:

• Tuổi tác: khi tuổi tác tăng các cơ quan sẽ giảm hoạt động trong đó có hệ miễn dịch.
• Nam giới gặp nhiều hơn nữ giới
• Đột biến mắc phải: do tiếp xúc với các chất hóa chất độc hại có thể tác động thay đổi các cấu trúc gen.
• Di truyền (không quá đặc hiệu): điều này có thể tăng phần nào nguy cơ nhưng không gây nên tăng tỷ lệ mắc bệnh lên nhiều.[3]

4Triệu chứng bệnh bạch cầu lympho mạn tính

Như đã trình bày ở trên, bệnh diễn ra rất chậm nên các triệu chứng thường xuất hiện rất muộn. Chính vì vậy, triệu chứng của bệnh sẽ được chia thành hai giai đoạn đó là:

Giai đoạn đầu thường không có triệu chứng hoặc triệu chứng rất mờ nhạt:

• Sút cân, có thể >10% cân nặng trong 6 tháng.
• Sốt nhẹ mơ hồ kéo dài.
• Dễ mệt mỏi, khó vận động thể lực.
• Dễ bị bầm tím.
• Đổ mồ hôi nhiều hơn.

90% bệnh nhân không có triệu chứng, chỉ khoảng 5-10% bệnh nhân mới có thể có một hoặc vài triệu chứng như nêu trên.

Giai đoạn muộn các triệu chứng xuất hiện rầm rộ như:

• Lách thường sưng to, ít có cảm giác đau rõ (phần dưới xương sườn phía bên trái).
• Dễ nhiễm trùng, thường xuyên bị nhiễm trùng.
• Sưng nhưng không đau các hạch bạch huyết (thường gặp ở cổ dưới cánh tay và bẹn).
• Triệu chứng của thiếu máu: mặt xanh xao, mệt mỏi thường diễn, chóng mặt hoặc khó thở khi vận động nặng.[4]

Triệu chứng gặp ở giai đoạn muộn là đau lách do lách to và sưng

5 Biến chứng bệnh bạch cầu lympho mạn tính

Nếu tình trạng bệnh không được phát hiện kịp thời có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm như:

• Dễ nhiễm trùng và nhiễm trùng thường nặng nề hơn so với bệnh nhân khác: do các tế bào bạch cầu bất thường không thể thực hiện chức năng nên cơ thể dễ bị các tác nhân gây bệnh tấn công gây bệnh.
• Khối u tế bào Lympho: khi các tế bào được sản sinh quá nhiều có thể biến chứng thành u lympho B. Đây là một bệnh nguy hiểm và tiến triển rất nhanh.
• Nguy cơ di căn ung thư: do hệ thống miễn dịch suy yếu nên các tác nhân sẽ rất dễ tấn công vào cơ thể gây nên tình trạng ung thư như ung thư vú, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư phổi.[5]

Bệnh có thể làm thay đổi tính chất hạch và biến đổi thành u lympho

6Chẩn đoán

Lâm sàng

Bác sĩ khai thác các đặc điểm liên quan đến những triệu chứng của bệnh như thời gian xuất hiện, diễn biến thế nào, có những yếu tố nào khiến các dấu hiệu này tăng giảm hay không.

Bác sĩ tiến hành sờ và đánh giá các hạch bạch huyết bao gồm điểm như có sưng, nóng, đỏ, đau hay không, tính chất hạch như thế nào, xuất hiện ở những vùng nào trong cơ thể.

Ngoài ra, bác sĩ có thể khai thác tiền sử những đợt nhiễm trùng trước đó, các thuốc đang dùng để đánh giá hiệu quả hơn.

Bác sĩ tiến hành sờ hạch để đánh giá tính chất

Xét nghiệm máu

Thực hiện xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu (CBC) để đánh giá số lượng và bất thường bạch cầu lympho trong máu. Dựa vào sự thay đổi bất thường được thể hiện trong xét nghiệm bác sĩ sẽ hướng tới các xét nghiệm khác.

Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm phết tế bào máu ngoại vi để quan sát những bất thường đặc điểm bất thường các tế bào để đưa ra kết luận chính xác.

Xét nghiệm máu là xét nghiệm quan trọng nhất trong chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh bạch cầu lympho mạn tính.[6]

Xét nghiệm khác

Một số xét nghiệm có thể được sử dụng để tìm hiểu nguyên nhân gây nên tình trạng bệnh bạch cầu lympho như:

• Sinh thiết tủy: đánh giá việc hình thành các tế bào trong tủy có bình thường hay không, có đủ để đáp ứng nhu cầu của cơ thể hay không.
• Xét nghiệm gen: đánh giá xem có xuất hiện tình trạng mất đoạn ở các nhiễm sắc thể hay không. Với CLL thì thường gặp ở nhiễm sắc thể 11, 13 và 17.
• Sinh thiết hạch: đánh giá cấu trúc của hạch xem có phải hạch ung thư hay không.
• Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm, cắt lớp vi tính (CT-scanner), cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá sự lan tràn của các tế bào lympho bất thường.

Sinh thiết hạch để đánh giá cấu trúc hạch

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bệnh bạch cầu lympho mạn tính thường diễn ra từ từ và không có triệu chứng đặc hiệu trong giai đoạn đầu nhưng nếu bạn gặp trường hợp dễ bị bầm tím, đổ mồ hôi trộm bạn nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Trong giai đoạn muộn hơn, khi phát hiện các dấu hiệu như:

• Sụt cân lớn hơn 10% cân nặng trong 6 tháng mà không rõ nguyên nhân.
• Sốt nhẹ trong thời gian dài.
• Gặp phải các bệnh lý nhiễm khuẩn thường xuyên.
• Thường xuyên nổi hạch, hạch to - rõ thường ở vùng cổ, không biến mất sau 2 tuần.

Khi xuất hiện các hạch nhưng không biến mất sau 2 tuần nên đến cơ sở y tế

Địa chỉ khám chữa bệnh uy tín

Khi có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh bạch cầu lympho mạn tính, bạn nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa Ung bướu để được thăm khám và điều trị. Bạn có thể tham khảo một số địa chỉ thăm khám ung thư uy tín như:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương,...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện K, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội...

8Điều trị bệnh bạch cầu lympho mạn tính

Liệu pháp nhắm trúng đích

Đây là phương pháp sử dụng vùng tín hiệu ở tế bào ung thư làm dấu hiệu để tấn công các tế bào ung thư nhằm ngăn chặn sự phát triển của tế bào này, lý tưởng hơn là tiêu diệt hoàn toàn chúng khỏi cơ thể.

Điểm đặc biệt của phương pháp này là chỉ tiêu diệt các tế bào bất thường chứ không tiêu diệt các tế bào bình thường nên sẽ giúp củng cố hệ miễn dịch. Một trong những thuốc thường dùng là:

• Liệu pháp ức chế enzym tyrosine kinase (BTK): ngăn cản enzym này sẽ giúp cho tế bào lympho B không sản xuất ra bạch cầu dư thừa, giảm nồng độ bạch cầu trong máu. Một số loại thuốc bao gồm: ibrutinib, acalabrutinib và zanubrutinib.
• Liệu pháp ức chế BCL2: BCL2 là một loại protein được phát hiện trên bề mặt các tế bào ung thư. Việc ngăn cản tín hiệu sẽ giúp giảm sản xuất bạch cầu bất thường. Thuốc được sử dụng trong trường hợp này là venetoclax.[4]

Hóa trị

Đây là phương pháp sử dụng hóa chất để tiêu diệt các tế bào. Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là tiêu diệt tất cả các tế bào, kể cả tế bào bình thường.

Tuỳ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân mà bác sĩ sẽ quyết định sử dụng thuốc đường tĩnh mạch hay thuốc uống, cũng như kết hợp thuốc hay sử dụng một loại thuốc đơn thuần.

Các thuốc được dùng với phương pháp này là fludarabine, chlorambucil, cyclophosphamide, bendamustine.[4]

Xạ trị

Sử dụng tia xạ năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào gây hại. Cũng giống như hóa trị, phương pháp này sẽ tiêu diệt cả tế bào bình thường và tế bào bất thường.

Đây là phương pháp thường được sử dụng để điều trị trong trường hợp các phương pháp khác không còn tác dụng với người bệnh.[4]

Dùng tia năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào bị bệnh

Liệu pháp miễn dịch

Đây là phương pháp giúp tăng cường hoặc hồi phục hệ miễn dịch của cơ thể nhằm tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn sự phát triển nhanh chóng của loại tế bào này.

Bác sĩ thường xuyên sử dụng điều trị trong trường hợp bệnh không đáp ứng với hóa trị, bệnh xảy ra nghiêm trọng hơn, bệnh tái phát sau điều trị.[4]

Cấy ghép tế bào gốc

Bác sĩ sử dụng hóa chất để tiêu diệt tế bào gốc trong tủy xương để ngăn cản sự sản sinh ra các tế bào bạch cầu lympho bất thường. Mặt khác, sẽ tìm người có tế bào gốc tương thích với người bệnh để truyền vào máu, sau đó di chuyển đến tủy xương nhằm tạo tế bào máu khỏe mạnh.

Với sự phát triển của các phương pháp điều trị khác. Cấy ghép ít khi được sử dụng nhưng trong trường hợp bệnh kháng trị, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng phương pháp này nếu tìm được người phù hợp.[4]

Cấy ghép tế bào gốc là một trong những phương pháp ít sử dụng hiện nay

Chăm sóc bổ sung

Đây là tập hợp những phương pháp điều trị nhằm giảm thiểu các triệu chứng do CLL gây ra cũng như các tác dụng phụ do các phương pháp điều trị mang lại. Một số phương pháp được sử dụng chính là:

• Tầm soát ung thư: đánh giá toàn bộ cơ thể xem có xuất hiện ung thư khác hay không.
• Tiêm phòng những mũi cơ bản để phòng ngừa hoặc giảm thiểu nhiễm trùng như cúm, phế cầu, covid-19...
• Theo dõi sức khỏe: theo dõi những bệnh lý đi kèm để kịp thời xử lý.
• Kiểm soát những căng thẳng và nâng cao sức khỏe tinh thần.[5]

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các thông tin về bệnh bạch cầu lympho mạn tính. Do bệnh diễn ra từ từ và không có biện pháp phòng ngừa nên bạn cần trang bị cho mình kiến thức để nhận biết sớm tình trạng này. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!