Cúm A: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Cúm A là một loại bệnh cảm cúm thường gặp ở mọi lứa tuổi và có thể gây nên những vụ dịch lớn. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về các triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị bệnh cúm A qua bài viết dưới đây nhé!

1Cúm A là gì?

Cúm A là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do vi rút cúm mùa gây ra. Các chủng vi rút cúm A phổ biến bao gồm A/H5N1, A/H1N1, A/H3N2 và A/H7N9. Trong đó, A/H7N9 và A/H5N1 thường lưu hành ở gia cầm, có khả năng lây sang người và gây ra dịch bệnh.

Cúm A thường xuất hiện trong các đợt cúm mùa và có thể gây đại dịch vì vi rút cúm A liên tục thay đổi và phân nhánh, tạo thành các chủng mới từ mùa cúm này sang mùa cúm khác.

Do đó, việc tiêm vacxin phòng cúm cần được nhắc lại mỗi năm để đảm bảo hiệu quả với các chủng cúm mới. vi rút cúm A thường lây lan trên động vật như gà, chim, lợn, động vật có vú và có thể nhanh chóng lây sang người.[1]

Cúm A là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi-rút cúm A gây ra

2Triệu chứng cúm A

Triệu chứng cúm A có sự khác nhau một chút ở mỗi người. Thông thường, cúm A có thể kéo dài từ một tuần đến 10 ngày. Tuy nhiên, thời gian này sẽ dài hơn ở một số người có hệ miễn dịch kém.

Cúm A là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính nên ảnh hưởng chủ yếu đến mũi, họng và phổi với các triệu chứng như ho, sốt, ớn lạnh, đau họng, sổ mũi, nghẹt mũi, đau nhức cơ thể hoặc cơ bắp, mệt mỏi, nhức đầu.

Trong trường hợp nghiêm trọng, cúm A có thể gây ra thêm một loạt triệu chứng nguy hiểm bao gồm:

• Khó thở.
• Nhịp tim nhanh.
• Huyết áp thấp.[2]

Triệu chứng cúm A chủ yếu ở mũi, họng, phổi

3Nguyên nhân gây cúm A

Nguyên nhân gây bệnh cúm A là bị nhiễm vi rút cúm A qua các giọt bắn từ đường hô hấp của người bị mắc bệnh khi họ nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Cúm A còn có thể lây truyền nếu bạn chạm vào những đồ vật dính vi-rút rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.[1]

Một số đối tượng có sức đề kháng yếu sẽ dễ mắc cúm A hơn người khác:

• Trẻ em dưới 2 tuổi.
• Người lớn trên 65 tuổi.
• Phụ nữ mang thai.
• Những người mắc các bệnh mãn tính như bệnh tim, thận hoặc gan.
• Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu do bệnh tự miễn, ung thư, đang hóa trị hoặc dùng thuốc kháng viêm steroid kéo dài.[2]

4 Cúm A có lây không?

Cúm là một bệnh rất dễ lây lan trực tiếp do tốc độ phát triển nhanh của virus. Bệnh nhân cúm A có thể lây nhiễm cho người khác thông qua dịch tiết đường hô hấp chứa virus cúm từ khoảng cách xa tới 2 mét.

Các chuyên gia và bác sĩ cho rằng virus cúm A phát tán chủ yếu bởi các phân tử nước khi người bệnh hắt hơi, ho. Những giọt nước này bắn vào không khí và vô tình rơi vào miệng, mũi của những người xung quanh.

Nếu người bệnh nói chuyện với người đối diện mà không đeo khẩu trang, virus cúm cũng dễ dàng thoát ra và bám vào vật chủ khác. Ngoài ra, khi người bệnh ho, hắt hơi, giọt bắn chứa virus có thể bám vào bề mặt các đồ vật và tồn tại đến 48 giờ. Khi đó, người khác chạm vào các đồ vật đó sẽ bị lây bệnh.

Vi-rút cúm A lây lan qua các giọt bắn từ đường hô hấp

5Các chủng loại vi rút cúm A

Cúm A/H1N1

Cúm A/H1N1, từng được gọi là "cúm lợn", có nguồn gốc kết hợp từ lợn, chim và người. Mặc dù không nguy hiểm như các loại cúm A khác như A/H5N1 hay A/H7N9, cúm A/H1N1 vẫn có thể gây viêm phổi nặng, nhiễm trùng thứ phát, suy đa tạng hoặc thậm chí tử vong.

Loại virus này lây lan từ người sang người tương tự như virus cúm theo mùa thông thường. Nó gây ra bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính và lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp.

Người mắc bệnh có thể lây truyền cho người khác từ 1 ngày trước đến 7 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng. Thời gian bác sĩ khuyến cáo điều trị là trong vòng 5 ngày kể từ khi bắt đầu có triệu chứng.[3],[4]

Cúm A/H5N1

Cúm A/H5N1, còn được gọi là cúm gia cầm, do virus ký sinh trên các tế bào ruột của gia cầm như gà, vịt và các loài chim di cư. Kể từ năm 1997, các đợt bùng phát dịch cúm này đã gây nhiễm và làm chết hàng triệu gia cầm.

Loại cúm này gây lo ngại vì khả năng biến chủng, tự thay đổi và gây ra đại dịch toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo về sự gia tăng của mầm bệnh ở các khu vực lưu hành và tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế cũng như sức khỏe con người.

Virus cúm A/H5N1 lây nhiễm thông qua tiếp xúc với bất kỳ bộ phận nào của gia cầm (bao gồm phân và lông).

Bệnh có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp từ người sang người; tiếp xúc với gia cầm hoặc các đồ vật có dính phân của gia cầm bị nhiễm bệnh; ăn thịt gia cầm bị bệnh không được nấu chín kỹ; chăn nuôi, vận chuyển, giết mổ gia cầm bị bệnh không đảm bảo vệ sinh.[5]

Cúm A/H3N2

Cúm A/H3N2 là một trong bốn loại cúm nguy hiểm nhất hiện nay. Mặc dù cúm A/H3N2 không trực tiếp gây tử vong, nhưng biến chứng của nó có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. H3N2 là một chủng virus cúm A có thể lây nhiễm cho chim, lợn và người. Virus này có khả năng biến đổi thành nhiều chủng khác nhau.

Cúm A/H3N2 là một chủng phổ biến, thường xuất hiện trong các đợt cúm mùa quanh năm. Tuy nhiên, dịch cúm thường bùng phát vào mùa thu và đạt đỉnh điểm vào mùa đông. Virus này có khả năng lây nhiễm cao và truyền trực tiếp rất nhanh từ người sang người qua đường hô hấp khi tiếp xúc.

Thời gian ủ bệnh của cúm A/H3N2 thường là 2 ngày và có các triệu chứng tương tự như các loại cúm khác. Khi xuất hiện các triệu chứng phổ biến như ho, hắt hơi, sổ mũi,... không nên chủ quan, hãy đến cơ sở y tế để được khám và chẩn đoán chính xác.[6]

Virus cúm A/H7N9

Virus cúm A/H7N9 là một chủng virus cúm A thường được tìm thấy ở gia cầm, chim và thủy cầm. Nguồn lây nhiễm chính của virus cúm A/H7N9 được xác định là từ các loại gia cầm sống gần người.

Mặc dù một số nghiên cứu khác chỉ ra rằng nó cũng tồn tại ở các loài chim hoang dã và thủy cầm. Đặc biệt nguy hiểm của loại cúm này là nó thường không biểu hiện triệu chứng ở gia cầm, khiến việc phát hiện và xử lý trở nên rất khó khăn, tăng khả năng lây nhiễm rộng rãi.

Cúm A/H7N9 được đánh giá là chủng có độc lực cao, tiềm ẩn nguy cơ gây đại dịch và cần được theo dõi chặt chẽ. Tương tự các loại cúm A khác, cúm A/H7N9 thường ủ bệnh trong 1-4 ngày và thời gian lây truyền bệnh từ 1-2 ngày trước khi khởi phát triệu chứng và 3-5 ngày sau khi có triệu chứng.

Virus A/H7N9 gây bệnh ở nhiều loài động vật khác nhau và có khả năng tồn tại, phát triển trong thịt, trứng của các loại gia cầm, thủy cầm chưa được nấu chín, các loại chất thải, đặc biệt là chất thải lòng. Chủng này chủ yếu lây cho gia cầm, nhưng cũng có thể lây cho người.

Bệnh cúm lây nhiễm thường từ gia cầm sang người do tiếp xúc và sử dụng sản phẩm gia cầm nhiễm bệnh như thịt, phủ tạng, trứng của gà nhiễm bệnh.

Hoặc lây gián tiếp qua không khí, hay sử dụng thức ăn, nước, dụng cụ vận chuyển, dụng cụ giết mổ, chế biến thực phẩm, quần áo bị ô nhiễm virus từ dịch hô hấp, phân của gà bị nhiễm. Một số trường hợp lây từ người sang người vẫn đang được nghiên cứu làm rõ.[7], [8]

Cúm A (H1N1) lưu hành phổ biến tại nước ta trong thời gian gần đây

6Biến chứng của bệnh cúm A

Hầu hết các trường hợp cúm A sẽ khỏi trong vòng vài tuần nhưng đôi khi bệnh cúm có thể diễn biến nặng hơn và dẫn đến một số biến chứng như:

• Viêm xoang.
• Nhiễm trùng tai bao gồm viêm tai giữa, viêm tai ngoài.
• Viêm phổi.
• Viêm cơ tim.
• Viêm não.
• Viêm cơ.
• Suy nội tạng.
• Nhiễm trùng huyết.[2]

Bệnh cúm A nặng có thể gây ra biến chứng viêm phổi

7Cách chẩn đoán cúm A

Các bác sĩ chủ yếu dựa vào quá trình bệnh lý và triệu chứng lâm sàng để chẩn đoán bạn mắc bệnh cúm A. Trong mùa lưu hành dịch cúm, những yếu tố này là đủ để chẩn đoán xác định bệnh cúm A.

Tuy nhiên nếu các triệu chứng kéo dài hơn bình thường, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý khác như sốt xuất huyết hoặc COVID-19.

• Test kháng nguyên nhanh: phát hiện sự hiện diện của vi-rút sau khi lấy mẫu từ mũi hoặc cổ họng, thường có kết quả sau 15 phút.
• Xét nghiệm axit nucleic (NAT): là một kỹ thuật sinh học phân tử để phát hiện những chuỗi acid nucleic trong mẫu bệnh phẩm, từ đó xác định được loại vi-rút hoặc vi khuẩn trong đó. Xét nghiệm này thường mất từ 15 - 30 phút để cho kết quả.
• Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR): sử dụng kỹ thuật cao để xác định chính xác loại vi-rút trong mẫu bệnh phẩm, có thể mất từ ​​​​45 phút đến vài giờ để đưa ra kết quả.
• Miễn dịch huỳnh quang: là phương pháp nhuộm hóa mô giúp xác định vi-rút cúm hoặc các loại vi rút khác bằng kính hiển vi chuyên dụng.
• Nuôi cấy vi-rút: phương pháp này không còn được sử dụng phổ biến vì có thể mất vài ngày mới có kết quả.
• Chụp X-quang ngực: hình ảnh X-quang phổi có thể giúp bác sĩ loại trừ nhiễm trùng phổi hoặc viêm phổi do vi khuẩn.[2]

Test kháng nguyên nhanh giúp chẩn đoán vi-rút cúm A trong 15 phút

8Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Hầu hết bệnh cúm A thường tự khỏi sau vài tuần nên thường không cần đi gặp bác sĩ. Tuy nhiên, có một số trường hợp cần được bác sĩ thăm khám và điều trị kịp thời:

• Triệu chứng kéo dài dai dẳng.
• Xuất hiện các dấu hiệu nguy hiểm: khó thở, nhịp tim nhanh, hạ huyết áp.
• Đối tượng có hệ miễn dịch kém: trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh mãn tính, đang dùng thuốc ức chế miễn dịch...

Triệu chứng cúm A kéo dài dai dẳng là dấu hiệu nên đi khám bác sĩ

Nơi điều trị cúm A

Nếu có xuất hiện các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nội Tổng quát, Hô hấp, Truyền nhiễm. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp:

• Tại TP. HCM: BV Bệnh Nhiệt đới, BV Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh, BV Nhân dân Gia Định, BV Chợ Rẫy, BV Tai Mũi Họng TP HCM.
• Tại Hà Nội: BV Bệnh Nhiệt đới Trung Ương, BV Bạch Mai, BV Nhi Trung Ương, BV Quân Đội 108, BV Tai Mũi Họng Trung Ương.

9Điều trị cúm A

Bệnh cúm A có thể tự khỏi, tuy nhiên nếu biết cách chăm sóc tốt thì bạn có thể rút ngắn thời gian bị bệnh. Dưới đây là một số biện pháp chữa cúm A đơn giản bạn có thể áp dụng:

• Ngủ đủ giấc, giảm số lượng công việc và nghỉ ngơi nhiều hơn.
• Uống nhiều nước hơn vì cơ thể có thể mất nước do sốt cúm A.
• Chế độ ăn uống đầy đủ các nhóm chất, đặc biệt nên bổ sung các loại vitamin hỗ trợ miễn dịch như vitamin C, vitamin A, vitamin E.

Trong một số trường hợp bệnh kéo dài dù đã áp dụng những biện pháp trên, bạn cần được thăm khám và điều trị bởi bác sĩ. Một số thuốc có thể được bác sĩ kê đơn như kháng vi-rút -(oseltamivir, zanamivir), giảm đau - hạ sốt (paracetamol), xịt thông mũi.

Chăm sóc tốt tại nhà thì có thể rút ngắn thời gian bị bệnh cúm A

10Biện pháp phòng ngừa

Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh cúm bao gồm cả cúm A là tiêm vắc-xin phòng cúm hàng năm. Tất cả mọi người trên 6 tháng tuổi đều được khuyến cáo nên tiêm vắc-xin phòng cúm, đặc biệt là một số đối tượng sau đây:

• Trẻ dưới 5 tuổi hoặc trên 65 tuổi.
• Phụ nữ mang thai.
• Những người đang điều trị ung thư, ghép tế bào gốc hoặc ghép tạng.
• Người suy giảm hệ miễn dịch.
• Người thường xuyên tiếp xúc với các loài gia cầm.
• Người đi du lịch tới nơi có dịch cúm.
• Người ở gần những người có nguy cơ cao mắc cúm A.

Hầu hết mọi người nên tiêm vắc-xin phòng cúm mỗi năm 1 lần. Riêng với trẻ từ 6 tháng - 9 tuổi và người cấy ghép tế bào gốc hoặc nội tạng thì nên tiêm 2 liều mỗi năm, cách nhau 4 tuần nếu chưa tiêm vắc-xin phòng cúm lần nào trước đây.[9]

Ngoài ra, Bộ Y tế còn khuyến cáo một số biện pháp khác để phòng chống cúm A dưới đây:

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng.
• Hạn chế dụi tay lên mắt, mũi, miệng.
• Che mũi, miệng khi ho hoặc hắt hơi và không khạc nhổ bừa bãi.
• Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh.
• Vệ sinh nhà cửa và vật dụng trong nhà thường xuyên.
• Tự cách ly ở nhà nếu thấy có triệu chứng nghi ngờ nhiễm bệnh.

Tiêm vắc-xin là cách phòng bệnh cúm A tốt nhất

Bệnh cúm A rất dễ lây truyền qua đường hô hấp vì vậy nên tuân thủ các biện pháp phòng ngừa cúm A giúp bạn giảm thiểu khả năng mắc bệnh. Hãy chia sẻ bài viết này đến nhiều người hơn nữa bạn nhé!