Ung thư máu: Dấu hiệu, nguyên nhân, cách điều trị

Ung thư máu là một trong những loại ung thư phổ biến, gây ảnh hưởng đến tế bào máu và tủy xương. Cùng tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu và các phương pháp điều trị trong bệnh ung thư máu qua bài viết dưới đây.

1Ung thư máu

Ung thư máu là một loại ung thư ảnh hưởng đến tế bào máu và tủy xương - cấu trúc mô xốp bên trong xương nơi tế bào máu được sản sinh và biệt hóa thành hồng cầu, bạch cầu hoặc tiểu cầu.

Các tế bào máu tham gia vào quá trình vận chuyển oxy trong cơ thể (hồng cầu), chống lại nhiễm trùng (bạch cầu) và cầm máu (tiểu cầu). Khi bị ung thư máu, các tế bào máu không phát triển và biệt hóa như bình thường dẫn đến không thể hoạt động đúng với chức năng vốn có.

Ung thư máu có thể xảy ra ở cả trẻ em lẫn người lớn và là loại ung thư phổ biến với hơn 40.000 người được chẩn đoán mắc bệnh mỗi năm, chỉ tính riêng ở Anh và chiếm 10% trong các loại ung thư được chẩn đoán ở Hoa Kỳ.

Có ba loại ung thư máu chính:

Bệnh bạch cầu (Leukemia)

• Tế bào bạch cầu đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch. Trong bệnh bạch cầu, các tế bào bạch cầu chưa trưởng thành nhân lên với số lượng lớn, chúng hoạt động kém và gây mất cân bằng trong hệ thống miễn dịch.
• Ngoài ra, do số lượng nhân lên rất lớn nên chúng lấn át các hồng cầu dẫn đến tình trạng thiếu hồng cầu.

U lympho (Lymphoma)

• Đây là một bệnh ung thư ảnh hưởng đến tế bào lympho - một loại bạch cầu giúp chống lại nhiễm trùng. Những tế bào này sẽ lưu thông khắp cơ thể thông qua hệ bạch huyết để thực hiện chức năng miễn dịch.
• U lympho là tình trạng các tế bào lympho gia tăng bất thường về số lượng, chúng tạo thành các khối u làm suy yếu khả năng miễn dịch và ảnh hưởng đến chức năng của tủy xương, hệ bạch huyết và lách.

Myeloma (Bệnh u tủy hoặc bệnh u tân sinh tương bào)

• Bệnh lý gây ảnh hưởng đến các tế bào plasma - một loại bạch cầu tạo ra kháng thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng.
• Trong bệnh Myeloma, tế bào plasma ung thư trong tủy xương nhân lên với số lượng lớn bất thường, lấn át các tế bào khỏe mạnh làm suy yếu khả năng miễn dịch cũng như khả năng tạo tế bào máu của tủy xương.

Ung thư máu ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng của các tế bào máu

2Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ra ung thư máu

Ung thư máu do đột biến trong DNA của tế bào máu. Nguyên nhân gây đột biến vẫn chưa được xác định rõ.

Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ sau đây có thể liên quan đến bệnh:

• Độ tuổi: Ung thư máu có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh sau tuổi 40-60 là cao hơn, điều này có thể do các yếu tố như tích lũy độc tố trong cơ thể, sai sót trong gen tăng theo thời gian.
• Giới tính: Bệnh gặp ở nam giới nhiều hơn nữ giới.
• Chủng tộc: Yếu tố chủng tộc có liên quan đến gen và khả năng đột biến gen. So với người da trắng, người da đen có nguy cơ mắc ung thư máu cao hơn.
• Tiền sử gia đình: Ung thư máu do đột biến trong DNA nên có khả năng di truyền sang thế hệ sau.

Xem thêm: Ung thư máu có di truyền không? 6 dấu hiệu và yếu tố nguy cơ

• Tiếp xúc với bức xạ hoặc hóa chất: Đây là các tác nhân có khả năng gây tổn thương và đột biến gen mạnh.
• Khói thuốc: Các thành phần trong khói thuốc lá rất độc hại đối với cơ thể, có hơn 40 tạp chất có thể gây ung thư trong khói thuốc, trong đó các hợp chất có vòng thơm như benzopyrene có khả năng gây ung thư mạnh.
• Một số bệnh lý: Nhiều bệnh mạn tính như tiểu đường, viêm gan, xơ gan cũng góp phần làm tăng nguy cơ gây ra ung thư máu.

3Dấu hiệu ung thư máu

Mệt mỏi không rõ nguyên nhân, sốt kéo dài, da dẻ xanh xao, dễ bị bầm tím hay chảy máu bất thường... không bao giờ nên được xem nhẹ. Đây có thể là những dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh ung thư máu. Mặc dù chúng có thể do nhiều bệnh lý khác gây ra, sự xuất hiện dai dẳng hoặc kết hợp của các triệu chứng này đòi hỏi bạn phải đi khám ngay. Dưới đây là chi tiết các dấu hiệu ung thư máu bạn cần đặc biệt chú ý.

• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, uể oải kéo dài khiến bạn không thể làm việc hoặc sinh hoạt như bình thường.
• Sốt dai dẳng: Sốt là dấu hiệu cảnh báo sự bất thường trong hệ miễn dịch, có thể cảnh báo sự bất thường của các tế bào bạch cầu trong cơ thể.
• Đổ mồ hôi về đêm: Đổ nhiều mồ hôi, đột ngột vào ban đêm có thể khiến bạn thức giấc.
• Chảy máu hoặc xuất hiện các vết bầm tím bất thường: Chảy máu không rõ nguyên nhân hoặc các vết bầm tím xuất hiện mặc dù bạn không bị va đập và không biến mất sau 2 tuần.
• Sụt cân bất thường: Các tế bào ung thư sử dụng nhiều năng lượng và dưỡng chất của cơ thể để thực hiện quá trình nhân lên với số lượng lớn bất thường khiến bệnh nhân ung thư sụt cân rất nhanh.
• Thường xuyên bị các bệnh lý liên quan tới nhiễm trùng: Hệ miễn dịch bị suy yếu do các tế bào ung thư khiến cơ thể dễ bị các tác nhân bên ngoài tấn công gây viêm nhiễm.
• Sưng hạch bạch huyết, gan hoặc lách to: dấu hiệu này thường phổ biến trong bệnh bạch cầu hoặc U lympho do sự gia tăng nhanh chóng số lượng tế bào ung thư làm tắc nghẽn hạch bạch huyết và ảnh hưởng đến chức năng của gan, lách.
• Đau xương: dấu hiệu này cảnh báo bệnh bạch cầu hoặc Myeloma, cơn đau xuất hiện theo mức độ từ nhẹ đến nặng ở lưng, đùi và cánh tay, có thể kèm theo các đốm mềm trên xương.

Các vết bầm tím xuất hiện trên 2 tuần mà không biến mất là dấu hiệu cảnh báo bệnh

4Tiên lượng bệnh ung thư máu

Tỷ lệ sống sót của người bệnh bạch cầu được cải thiện trong những năm gần đây, từ 2010 - 2016 thì tỷ lệ sống sót sau 63 năm ở người mắc bệnh bạch cầu là hơn 7.0%.

Tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với người bệnh lymphoma là 73 - 87%. Đa u tủy là một bệnh lý nghiêm trọng, mặc dù bệnh vẫn có khả năng điều trị, tuy nhiên tỷ lệ sống sót sau 5 năm chỉ là 52%. [1]

Tiên lượng vẫn có thể thay đổi theo thời gian, tỷ lệ sống sót và sức khỏe người bệnh vẫn có thể được cải thiện nếu tuân thủ và đáp ứng tốt với điều trị. Do đó, một điều quan trọng là bạn phải giữ tâm lý lạc quan, thoải mái và tích cực để có hiệu quả điều trị tốt nhất vì tiên lượng ở mỗi người là khác nhau.

5Biến chứng của ung thư máu

Các biến chứng của ung thư máu không chỉ đến từ bản thân tế bào ung thư mà phần lớn là hệ quả trực tiếp từ việc chúng "xâm chiếm" tủy xương, làm phá vỡ chức năng sản xuất ra các tế bào máu khỏe mạnh. Mỗi dòng tế bào bị ảnh hưởng sẽ gây ra một nhóm biến chứng đặc trưng.Dưới đây là các biến chứng nguy hiểm chính, được phân loại theo cơ chế gây ra:

• Gãy xương khi ung thư xâm lấn tủy xương.
• Tăng calci huyết do sự phân hủy xương.
• Suy thận do thiếu máu và giảm lưu lượng máu.
• Tổn thương thận do số lượng bạch cầu lớn trong máu.
• Nhiễm trùng do hệ thống miễn dịch bị suy yếu.
• Thiếu máu do gia tăng số lượng bạch cầu lấn át các hồng cầu.
• Xuất huyết dạ dày, phổi, chảy máu cam, thậm chí là xuất huyết nội sọ do giảm số lượng tiểu cầu.

Chảy máu bất thường là biến chứng của ung thư máu

6Chẩn đoán ung thư máu

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng trong bệnh bạch cầu chẳng hạn như da nhợt nhạt do thiếu máu, sưng hạch bạch huyết, gan và lách to,... để xác định người bệnh có khả năng bị ung thư máu hay không.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm công thức máu toàn phần giúp bác sĩ có thể xác định tình trạng bất thường của các tế bào hồng cầu, bạch cầu hoặc tiểu cầu. Có thể nghi ngờ bệnh bạch cầu trong trường hợp số lượng bạch cầu tăng cao bất thường trong khi hồng cầu và tiểu cầu thấp hơn so với bình thường.

Chẩn đoán hình ảnh

Chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) là các xét nghiệm hình ảnh thường được sử dụng trong chẩn đoán ung thư máu nếu bác sĩ nhận thấy các dấu hiệu và nghi ngờ người bệnh có khả năng mắc bệnh ung thư máu.

Sinh thiết tủy xương

Sinh thiết tủy xương là xét nghiệm giúp phân tích tỷ lệ phần trăm tế bào máu bình thường và bất thường trong tủy xương của người bệnh. Phương pháp này cũng có thể tìm thấy những thay đổi trong DNA - yếu tố có thể thúc đẩy sự phát triển của ung thư.

Phết tế bào máu

Soi mẫu máu dưới kính hiển vi để tìm kiếm những thay đổi bất thường trong tế bào máu. Trong một số trường hợp, soi tế bào máu ngoại vi có thể tìm thấy dấu hiệu của bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch.

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu nghi ngờ mắc bệnh ung thư máu, bạn cần đến bệnh viện hoặc các trung tâm y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, các dấu hiệu bao gồm:

• Sụt cân bất thường không rõ nguyên nhân.
• Xuất hiện các vết bầm tím trên da hơn 2 tuần mà không khỏi.
• Sốt dai dẳng.
• Viêm nhiễm kéo dài mà không cải thiện.

Nơi điều trị bệnh ung thư máu suy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Ung bướu thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện truyền máu huyết học thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh.
• Hà Nội: Bệnh viện ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Viện Huyết Học và Truyền máu Trung Ương.

8Điều trị ung thư máu

Hóa trị

Thuốc trị ung thư: sử dụng thuốc là phương pháp điều trị chính trong ung thư máu. Điều trị bằng thuốc sử dụng hóa chất để tiêu diệt các tế bào bạch cầu bị bệnh. Tùy thuộc vào loại ung thư máu và mức độ bệnh mà người bệnh có thể được chỉ định một loại hoặc kết hợp các loại thuốc trong điều trị.

Thuốc nhắm trúng đích: là phương pháp điều trị nhắm mục tiêu vào các phân tử đặc hiệu cần thiết cho quá trình tăng sinh của tế bào ung thư giúp tiêu diệt tận gốc tế bào ung thư và không gây độc các tế bào khỏe mạnh.

Liệu pháp miễn dịch: Liệu pháp miễn dịch sử dụng khả năng miễn dịch của cơ thể để chống lại các tế bào ung thư.

Thông thường các tế bào ung thư có khả năng tạo ra các protein khiến hệ thống miễn dịch không thể phát hiện và tấn công. Liệu pháp miễn dịch hoạt động bằng cách can thiệp và ngăn cản quá trình đó.

Xạ trị

Xạ trị sử dụng tia X hoặc các chùm tia có mức năng lượng cao để phá hỏng cấu trúc của các tế bào bạch cầu bệnh và ngăn chặn sự phát triển của chúng. Xạ trị có thể được sử dụng như phương pháp trị liệu duy nhất hoặc kết hợp với hóa trị.

Nhược điểm trong phương pháp này là gây ảnh hưởng lên các mô khỏe mạnh, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và đau đớn.

Ghép tế bào gốc

Cấy ghép tế bào gốc còn được gọi là cấy ghép tủy xương giúp tái tạo các tế bào gốc khỏe mạnh. Tế bào gốc được thu thập và lưu trữ trước khi thực hiện hóa trị, bằng cách này người bệnh có thể điều trị bệnh mà có thể tránh được các tác dụng phụ của hóa trị.

Liệu pháp CAR-T cell

Trong liệu pháp tế bào CAR - T, các tế bào lympho T - một loại tế bào bạch cầu được tách trích ra sau đó được biến đổi cấu trúc gene giúp chúng có khả năng tìm thấy và tấn công tế bào ung thư hiệu quả hơn.

Liệu pháp tế bào T - CAR được sử dụng trong điều trị bệnh bạch cầu nguyên bào lympho cấp tính tế bào B, đa u tủy khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.

Chăm sóc cho bệnh nhân ung thư máu

• Chế độ ăn uống khoa học và lành mạnh.
• Nghỉ ngơi hợp lý để phục hồi sức khỏe.
• Vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang nơi công cộng để bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng.
• Tập thể dục thể thao.
• Luôn duy trì tâm lý thoải mái, lạc quan và vui vẻ.

Giúp bệnh nhân duy trì tinh thần tích cực và lạc quan góp phần điều trị bệnh ung thư máu

9Phòng ngừa ung thư máu

Nguyên nhân gây bệnh ung thư máu đến nay vẫn chưa được xác định rõ ràng, do đó việc phòng ngừa bệnh là rất khó và không có phương pháp cụ thể. Tuy nhiên, nhận thức được các yếu tố nguy cơ và ngăn chặn chúng giúp bạn phòng ngừa bệnh:

• Duy trì lối sống và sinh hoạt lành mạnh.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất và tia bức xạ, nếu nghề nghiệp bắt buộc phải làm việc trong môi trường độc hại thì cần có bảo hộ lao động.
• Không hút thuốc lá.
• Khám sức khỏe định kỳ thường xuyên.

Hy vọng bài viết đã cung cấp thêm cho bạn thông tin về bệnh ung thư máu, nếu thấy bài viết hay và hữu ích hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!