Bệnh dại ở người có chữa được không? Dấu hiệu bệnh dại

Bệnh dại là một trong những bệnh lý truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm. Bệnh có thể gây tử vong cả động vật và người nếu không được điều trị kịp thời. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa bệnh dại qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là bệnh do virus dại (RABV) gây ra vì cơ thể động vật tiếp xúc trực tiếp với nước bọt hoặc hệ thần kinh của động vật bị bệnh. Bệnh dễ lây từ động vật sang người qua những vết cắn hoặc cào.

Khi virus dại xâm nhập vào cơ thể sẽ di chuyển đến hệ thần kinh và gây ra tổn thương vùng này dẫn tới tình trạng hôn mê hoặc tử vong.

Bệnh có thể gặp ở bất kỳ đâu trên thế giới nhưng hay gặp ở những vùng nông thôn ở châu Á và châu Phi.[1]

Bệnh dại xảy ra do động vật chứa virus lây truyền cho người bệnh

2Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

Khi động vật mang mầm bệnh cắn người, các virus sẽ theo nước bọt di chuyển đến vùng vết thương hở và xâm nhập vào cơ thể người. Chính vì nguyên nhân này mà virus có thể xâm nhập và gây tổn thương hệ thần kinh.

Một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh dại có thể kể đến là:

• Người sống hoặc mới di chuyển đến vùng có bệnh dại lưu hành.
• Người tiếp xúc với động vật hoang dã.
• Người làm bác sĩ thú y hoặc làm việc trong phòng thí nghiệm liên quan đến virus dại.
• Đã có sẵn vết thương ở vùng đầu, mặt, cổ khiến cho virus dại di chuyển đến não bộ nhanh hơn.[2]

Bác sĩ thú y có thể là đối tượng hay phơi nhiễm virus dại

3Bệnh dại lây qua đường nào?

Virus dại lây nhiễm trực tiếp do vết thương trên da hoặc niêm mạc mắt, mũi hoặc miệng của người tiếp xúc với nước bọt của sinh vật gây bệnh.

Bình thường, đường lây chủ yếu của bệnh là do những vết cắn của động vật chứa virus dại (nguồn lây). Một số tình trạng ít phổ biến hơn:

• Động vật gây bệnh liếm trực tiếp vào vết thương hở ở người.
• Vuốt ve động vật gây bệnh.
• Tiếp xúc với máu của động vật gây bệnh.[3]

4Thời gian ủ bệnh dại ở người là bao lâu?

Từ khi virus dại xâm nhập vào cơ thể người đến khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên được tính là thời gian ủ bệnh dại.

Không có mốc thời gian chính xác liên quan đến thời gian ủ bệnh. Thông thường dao động một khoảng rất lớn từ 1 đến 3 tháng.

Mặc dù rất hiếm gặp tình trạng phát bệnh trước 9 ngày hoặc sau 1 năm nhưng đã ghi nhận trường hợp người mắc virus dại phát bệnh sau 4 ngày.

Một trường hợp khác ghi nhận người khởi phát những triệu chứng dại sau 6 năm nhiễm virus.

5Triệu chứng của bệnh dại

Những triệu chứng của bệnh dại được chia làm 4 giai đoạn tương ứng với sự phát triển của virus trong cơ thể.

Giai đoạn ủ bệnh

Thời gian ủ bệnh rất dao động, phụ thuộc vào các yếu tố như vị trí vết cắn, sức khỏe của người bệnh, cơ chế tự bảo vệ của cơ thể.

Thông thường, đây là giai đoạn virus di chuyển vào hệ thần kinh, đồng thời thực hiện quá trình nhân đôi để tăng số lượng nhằm gây bệnh cho cơ thể.

Giai đoạn này số lượng virus sản sinh vẫn chưa đủ để gây bệnh nhưng đây cũng là giai đoạn vàng để tiến hành điều trị bệnh dại ở người.

Giai đoạn tiền triệu chứng

Đây là giai đoạn virus đã sản sinh đủ để gây bệnh cho cơ thể. Các triệu chứng ban đầu thường không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với các dấu hiệu của cúm như:

• Sốt cao trên 38,5 độ C.
• Xuất hiện đau đầu, mệt mỏi, đau họng.
• Có thể gặp tình trạng buồn nôn, nôn và đau ở vị trí cắn.

Giai đoạn tiền triệu chứng có thể xuất hiện sốt cao

Giai đoạn thần kinh cấp tính

Đây là giai đoạn virus tăng sinh mạnh mẽ gây nên những triệu chứng như:

• Thay đổi hành vi trở nên kích động, đập phá đồ đạc, xuất hiện ảo giác.
• Cơ bắp co giật không tự chủ, có thể xuất hiện co giật toàn thân.
• Xuất hiện tình trạng khó thở, thở nhanh nông.
• Tăng tiết nước bọt, sùi bọt mép.
• Người bệnh là nam giới có thể gặp tình trạng cương cứng dương vật trong thời gian dài.
• Xuất hiện tình trạng sợ ánh sáng.

Giai đoạn toàn phát người bệnh xuất hiện tăng tiết nước bọt

Giai đoạn hôn mê

Sau khi bị virus dại gây nên những ảnh hưởng đến hệ thần kinh, não bộ có thể bị tê liệt và rơi vào trạng thái hôn mê.

Người bệnh rơi vào tình trạng này sẽ chết trong vòng 3 ngày. Ở giai đoạn này dù điều trị hỗ trợ cũng không cải thiện được tiên lượng sống của người bệnh.

6Bệnh dại có lây từ người sang người không?

Bệnh dại có thể lây truyền từ người sang người nhưng rất hiếm gặp. Cách thức để lây truyền bệnh dại từ người sang người có thể là qua ghép tạng hoặc do vết cắn hoặc nước bọt (về mặt lý thuyết).[4]

Chưa có cách chữa khỏi bệnh dại sau khi đã xuất hiện các triệu chứng lâm sàng

7Bệnh dại có chữa được không?

Hiện nay, chưa có cách chữa khỏi bệnh dại sau khi đã xuất hiện các triệu chứng lâm sàng. Tỷ lệ tử vong của bệnh nhân khi đã lên cơn dại gần như là 100% và chỉ có thể duy trì sự thoải mái, giảm đau đớn cho bệnh nhân.[5]

Tuy nhiên, việc tiêm phòng vắc-xin dại ngay sau khi phơi nhiễm hoặc tốt nhất là trong vòng 72 giờ đầu, kết hợp với việc xử lý vết thương bao gồm rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước, bôi thuốc sát khuẩn có thể giúp ngăn ngừa bệnh dại hiệu quả.

Chưa có cách chữa khỏi bệnh dại sau khi đã xuất hiện các triệu chứng lâm sàng

8Các chẩn đoán phát hiện bệnh

Bác sĩ sẽ đánh giá vết thương do động vật gây ra, đây là do động vật nào cắn, con vật sau khi cắn có xuất hiện điểm gì bất thường hay không, con vật có được tiêm phòng hay không.

Khi nghi ngờ virus dại đã lây nhiễm, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng như:

• Xét nghiệm nước bọt hoặc sinh thiết da: tìm virus dại trong mẫu bệnh phẩm.
• Xét nghiệm dịch não tủy: khi xuất hiện những dấu hiệu ở hệ thần kinh.
• Xét nghiệm máu: đánh giá chỉ số viêm của cơ thể, đồng thời phân tích tìm virus dại trong mẫu bệnh phẩm.
• Cộng hưởng từ (MRI): đánh giá tổn thương não khi xuất hiện triệu chứng ở hệ thần kinh.

Dùng cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá tổn thương thần kinh do virus dại gây ra

9Xét nghiệm bệnh dại ở người như thế nào?

Ngoài các xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu thì một số xét nghiệm chuyên sâu khác giúp chẩn đoán bệnh dại chính xác hơn nhưng thường ít được chỉ định trên lâm sàng, bao gồm:

• Xét nghiệm kháng thể miễn dịch huỳnh quang trực tiếp (IFA), nuôi cấy tế bào hoặc nuôi cấy trên chuột tìm virus dại với bệnh phẩm nước bọt.
• Xét nghiệm máu và dịch não tủy nhằm phát hiện các kháng thể kháng virus dại.
• Sinh thiết mảnh da gáy tìm kiếm kháng nguyên của virus dại.
• Xét nghiệm PCR hoặc Real Time - PCR giúp phát hiện ARN của virus dại trong các mẫu bệnh phẩm.

Xét nghiệm máu thường được chỉ định trong chẩn đoán bệnh dại

10Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi bị động vật hoang dã hoặc vật nuôi trong nhà nhưng chưa được tiêm phòng dại, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và đưa ra xử trí tiếp theo.

Khi phát hiện động vật hoang dã bay vào nhà nhưng không xác định chính xác liệu mình có bị cắn hay không, người bệnh cũng nên đến các cơ sở y tế để được kiểm tra.

Nơi khám chữa bệnh uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội, Truyền nhiễm, Y tế dự phòng. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tại TP HCM: Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Hùng Vương.
• Tại Tại Hà Nội: Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Đại học Y dược Hà Nội.

11Phương pháp điều trị bệnh dại

Khi đã xác định được động vật cắn có nhiễm virus dại. Người bệnh có thể tiêm vaccine phòng ngừa bệnh dại theo phác đồ sau:

Người bệnh có thể tiêm phòng dại tại bất kỳ trung tâm y tế nào trên toàn quốc hoặc tại các khoa truyền nhiễm tại các bệnh viện đa khoa.

Tiêm vaccine bệnh dại sau khi phơi nhiễm là biện pháp tốt nhất để điều trị bệnh

12Phương pháp phòng chống bệnh dại

Để phòng ngừa hiệu quả bệnh dại, người bệnh nên thực hiện những gợi ý sau:

• Tuân thủ lịch tiêm phòng bệnh dại cho vật nuôi trong nhà.
• Bảo vệ vật nuôi tránh cho chúng tiếp xúc với động vật hoang dã.
• Rửa sạch vết thương bị động vật cắn ngay không nên để lâu.
• Khi xuất hiện vết trầy nghi ngờ do động vật nên đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám.

Thực hiện tiêm phòng cho thú cưng đúng theo lịch

Bệnh dại có thể lây truyền từ người sang người nhưng rất hiếm gặp. Bạn hãy chia sẻ bài viết này tới mọi người nếu thấy hữu ích nhé!